نگاهی به برنامه «مجلس واقعه»
اشک‌های آهنگین
برخی ریشه تعزیه در ایران را پیش از اسلام در نظر دارند و آن را به اجرای نمایش‌هایی در سوگ سیاوش و مصائب میترا نسبت داده‌اند، پس می‌توان گمان ریشه‌دار بودن این سنت در نمایش ایرانی را هم در نظر داشت و بیشتر بر این هنر همیشه پایدار حس افتخار کرد. البته پافشاری بر این باور نیازمند به دست آوردن اطلاعات درست از منابع و مآخذ متقن در این زمینه است.
هرچه هست این هنر کهن که در ایام صفر و محرم در کشورمان بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد از قدیم‌الایام مخاطبان خود را داشته و با فرهنگ شیعی گره خورده است. از مهم‌ترین عناصر مورد استفاده در تعزیه می‌توان به لباس و ادوات و همراهی موسیقی با این نمایش آیینی مذهبی اشاره کرد. موسیقی با بهره بردن از حس شنیداری، نوعی پیوند قلبی میان مخاطبان و نمایش ایجاد می‌کند تا بیشتر برانگیزاننده احساس باشد. در بسیاری از مناطق ایران شیپور و به صورت تخصصی‌تر ترومپت و دیگر سازهای بادی یا طبل از معمول‌ترین سازهای کوبه‌ای است که در تعزیه مورد استفاده قرار می‌گیرد تا بیشتر فضای اضطراب، اضطرار، حزن و جنگ را ترسیم و در انتقال هرچه بیشتر حس، موفق عمل کند. سازهای ساده‌ای چون شیپور و طبل که کمتر می‌توان با آنها طیف گسترده‌ای از موسیقی را نواخت و بیشتر می‌توان با تقطیع نفس یا کشش چند حالت محدود از حس غم و شیون را انتقال داد، اتفاقا ابزاری پراستفاده در تعزیه و عزاداری‌های مذهبی است. تمام این ابزارها برای فضاسازی بهتر بهره‌برداری می‌شود تا روایت با تاثیر بیشتری برای مخاطبان تصویر و نقل شود. در نهایت با استفاده از عناصر ساده در طراحی صحنه سعی در فضاسازی و برقراری ارتباط با مخاطبان دارد. این شب‌ها برنامه‌ای متفاوت از تلویزیون سعی کرده این حال‌و‌هوا را در قاب رسانه بیاورد و به‌صورت جدی‌تر به عناصر نامبرده توجه داشته است. موسیقی در این برنامه با هنرنمایی آریا عظیمی‌نژاد نقش ویژه و البته سویه‌های تازه‌ای دارد و همچنین در کنار آن می‌توان به نورپردازی، طراحی صحنه و طراحی لباس هم اشاره کرد که در فضای تکیه نیاوران، از تکیه‌های نامی و قدیمی تهران که محلی برای برگزاری تعزیه بوده است و احتمالا آن را در سکانس پایانی سریال شب دهم به خاطر دارید، همه و همه اتمسفری عاشورایی و پر از احساس را برای بینندگان این برنامه رقم زده است که در عین نوستالژیک بودن، حال‌و‌هوایی تازه هم باخود دارد. تازگی را می‌توان در آمیزش قطعات موسیقایی جدید برای هر بخش از تعزیه حس کرد و همچنین در برگزیدن حرفه‌ای‌های این عرصه در میدان اجرای تعزیه دید. دیگر عناصر همچون نورپرداری، تصویربرداری و طراحی صحنه و لباس در خدمت اثر هستند و هیچ‌یک خودنمایی نمی‌کنند و به‌دنبال بروز هنر خود در صحنه نیستند. برای کارایی آنها در کلیت «مجلس واقعه» می‌توان از اصطلاح زیرپوستی استفاده کرد و تلاش‌شان را برای هرچه کمتر دیده شدن و در عین حال تاثیرگذارتر کردن موسیقی و روایت برای مخاطبان ستود. مجلس واقعه حرکتی در جهت حفظ و نگهداری تعزیه و اشاعه آن است تا برای نسل امروز هم مثل گذشته خاطره‌آفرین و عبرت‌آموز باشد. آشنایی نسل جوان با این هنر عاشورایی می‌تواند به منزله خون تازه در رگ‌ها باشد و نیروهای پرتوان را به این عرصه تزریق کند.
مهدیه رضایی | گروه رسانه
