مادرانه‌ گیلان برای ایران

پرونده «جام‌جم» برای سریال درحال تولید «مادر سوجان»

مادرانه‌ گیلان برای ایران

تاریخ وقتی در تاروپود درام تنیده می‌شود مخاطبان را برای پیگیری راغب‌تر و در خلق یک اثر مخاطب پسند جذابیت بیشتری ایجاد می‌کند. سریال تلویزیونی در حال تولید مادر سوجان که سراغ همین فرمول رفته و قصه چند نسل را روایت می‌کند؛ نسل‌هایی که در خطه گیلان روزگار می‌گذرانند. البته این قصه به فضاهای دیگری هم چون تهران قدیم پا می‌گذارد.

آنچنان که در خبرها آمده است این سریال روایتگر زندگی در سال‌های 1310 تا 1357 است و با محوریت شخصیت مقاوم زن ایرانی و اهمیت نهاد خانواده ساخته می‌شود. قصه بیشتر بر پایه زندگی سوجان، دختری گیلانی است که در همین دوران بخش‌های مهمی از تاریخ معاصر ایران و گیلان هم روایت می‌شود. در ادامه با تقی ربانی مدیرکل صداوسیمای مرکز گیلان، مهدی کریمی تهیه‌کننده و میثم آهنگری مجری طرح این سریال گفت‌وگو کردیم و ضمن انعکاس دیدگاه‌های محمدباقر اعلمی، مدیرکل سیمای استان‌ها و یک منتقد سینما و تلویزیون، مروری بر بازدید رئیس رسانه ملی و معاون امور استان‌های سازمان صداوسیما از پشت‌صحنه سریال داشتیم که به سفارش سیمای مراکز استان‌  در صداوسیمای گیلان تولید می‌شود.
     
فراز و فرود تاریخ استان گیلان 
بسیاری برای ساخت آثاری در شهرهای دیگر به‌جز تهران از اصطلاح تهران‌گریزی استفاده می‌کنند. از تقی ربانی، مدیرکل صداوسیمای مرکز گیلان می‌پرسیم سریال‌هایی همچون مادر سوجان که بیشتر در استانی غیر از تهران تصویربرداری می‌شوند چقدر در عملیاتی شدن شعار هویت‌محوری و عدالت گستری موثر خواهند بود؟ که وی به جام‌جم می‌گوید: لفظ تهران‌گریزی جهت احقاق شعار هویت‌محوری و عدالت‌گستری مناسب نیست زیرا تهران به‌دلیل تجمیع امکانات و توانایی و زیرساخت تولید نمایشی انتخاب اول همه تولیدات قرار گرفته است. اما نکته قابل تامل این که برای تحقق شعار هویت‌محوری و عدالت‌گستری که شعار ریاست محترم سازمان در دوره جدید است به‌حق نکات برجسته و آشکاری دارد. رسانه باید در تحقق این شعار به سوی مراکز برود. مراکز استانی توانایی‌های زیادی دارند که قطعا در این سریال و سایر سریال‌های مراکز به منصه ظهور خواهند رسید. بنابراین یکی از راه‌های تحقق شعار ریاست محترم سازمان، ساخت سریال در مراکز است‌. گیلان نیز با داشتن توانایی‌های متعدد از جمله آب و هوا و لوکیشن، فضای بسیار مناسبی برای ساخت سریال است که مادر سوجان  یکی از آنهاست.
ربانی در مورد شناخت فرهنگ و تاریخ جامعه ایران به‌ویژه گیلانی‌ها با تماشای این سریال عنوان می‌کند: در این سریال فضای اجتماعی حاکم دهه 10 و 50 قرن معاصر در خانواده‌ و جامعه پیرامونی استان گیلان به تصویر درآمده ا‌ست. گفته می‌شود در صورت ساخت فصول بعدی، این سریال بلندترین سریال تلویزیون خواهد بود. مدیرکل صداوسیمای مرکز گیلان درباره ظرفیت‌های قصه که چنین قابلیتی را ایجاد می‌کند، می‌گوید: این سریال از ابتدا در پنج فصل طراحی شده که در یک دوره 100ساله، پنج مقطع بارز از تاریخ گیلان را به تصویر بکشد. تاکنون فراز و فرود تاریخ استان گیلان و ایران در 100ساله گذشته زمینه غنی آثار متعدد نمایشی بوده که در این سریال هم با نگاهی بدیع و تفکیک زمانی تولید خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: یکی از مواهب مرکزگریزی، کشف و معرفی استعداد‌های هنرمندان بومی ا‌ست که خوشبختانه استان گیلان در این مورد بسیار غنی ا‌ست و تاکنون حضور هنرمندان و بازیگران متعددی در سطح ملی داشته‌اند و ما در این تجربه ضمن معرفی افراد جدید از پیشکسوتان حداکثر بهره را برده‌ایم.
ربانی در مورد سریالی دیگر از مرکز گیلان بیان می‌کند: سریال جایزه با موضوع انتخابات با گویش صددرصد محلی در حال ساخت است که قبل از انتخابات در ۶۰ قسمت روی آنتن خواهد رفت.
     
دوربین‌ها در جغرافیای تازه
مهدی کریمی، تهیه‌کننده سریال مادرسوجان که پیش از این آثاری نظیر سریال جلال1 را تهیه کرده در گفت‌وگو با جام‌جم درباره قصه مادر سوجان می‌گوید: سریال مادر سوجان نمایش یک دوره تاریخی از جغرافیای گیلان است که به نقش مؤثر زن در خانواده اشاره می‌کند و به سه نسل زن در خانواده (مادربزرگ، مادر و نوه) می‌پردازد. در این سریال جوانی مادرجان، جوانی سوجان و ماجراهای دیگر را می‌بینیم.
کریمی ادامه می‌دهد: نکته مهم این است که در بستر این روایت خانوادگی و اجتماعی تحولات سیاسی و حاکمیتی را هم مشاهده خواهیم کرد. این وقایع تقریبا مطابق واقعیت و اتفاقاتی که در ایران افتاده به تصویر کشیده می‌شود.  وی درباره محل تصویربرداری هم توضیح می‌دهد: قالب لوکیشن‌‎های سریال در استان گیلان است. بخش‌هایی هم فضای شهری و تهران قدیم را نشان می‌دهد که هنوز تصمیم گرفته نشده در گیلان تصویربرداری شود یا تهران.
این تهیه‌کننده درباره اقبال بیشتر سریال‌سازان به تهران‌گریزی و روایت قصه‌های تلویزیونی در شهرهای دیگر طی سال‌های اخیر عنوان می‌کند: در طول این چهار دهه و در مجموعه تولیدات سازمان صداوسیما، آثار بسیاری دور از مرکز تهیه شده اما در دهه‌های اخیر به‌دلیل تنوع تولیدات رسانه‌ای خصوصا در پلتفرم‌ها، سینما و خود صداوسیما واقعا جای خالی دیده شدن فرهنگ متنوع و جغرافیای گسترده ایران وجود دارد. شاید به‌دلیل مشکلات و هزینه‌بر بودن ساخت اثر دور از مرکز، چه ما و چه برخی از همکاران و مدیران تصمیم می‌گیرند بیشتر کارها در مرکز تولید شود. حتی برخی سریال‌ها که در قصه، جغرافیا را جایی دور از تهران معرفی می‌کنند اما در واقع این تصاویر در همین شهر تصویربرداری شده است. ضعف امکانات یا محدودیت‌های هزینه‌ای اجازه نمی‌دهد از تهران دور شوند. زمانی گمان می‌رفت وقتی کاری از مرکز دور شود، هزینه‌هایش کم می‌شود اما برعکس است. مجموعه پروژه‌ها به محض این‌که از مرکز فاصله می‌گیرند، هزینه‌های اضافی را متحمل، چون امکانات فنی، ساختاری و حتی حوزه بازیگری دور از تهران با کمبود مواجه است. بازیگران شناخته شده که در مرکز در حال کار هستد به‌سختی می‌توانند در شهری دیگر هم مقابل دوربین بروند و پنج،شش ماه از مرکز دور باشند. اگر این دشواری‌ها نباشد، بعید می‌دانم دست‌اندرکاران رغبتی به مرکزگریزی نداشته باشند. تنوع جغرافیایی که در کشور وجود دارد، جذابیت‌های بصری را به کار اضافه می‌کند که واقعا جای خالی‌اش در رسانه‌ملی و پلتفرم‌ها دیده می‌شود. همچنین پتانسیل‌هایی که در برخی استان‌ها از ظرفیت بازیگری و عوامل اجرایی وجود دارد واقعا از نظر تخصصی وزنه‌ای برای کار هستند و همان‌طور که گفته شد این سال‌ها بیشتر از آن بهره بردیم.
وی می‌افزاید: تجربه‌ای در سریال جلال1 در جغرافیای آذربایجان شرقی داشتیم؛ امتیاز سریال مادرسوجان هم برای بنده متمرکز بودن قصه در استانی غیر از تهران است. حضور دورین در محل واقعی قصه از نظر تنوع بصری، قدرت اجرایی و باورپذیری به روایت کمک می‌کند. البته بیان شد که دست‌و‌پنجه نرم‌کردن با هزینه‌های اضافی که دوری از مرکز ایجاد می‌کند، مواردی است که نیاز به تصمیم‌گیری مدیران دارد. باید با درایت خاص از پروژه‌های این‌چنینی حمایت کنند. برای یک‌سری امکانات به مرکز وابسته هستیم؛ مثل آکسسوار تاریخی که نیاز مبرم باورپذیری طراحی صحنه چنین آثاری است. اگر وسیله‌ یا ماشین‌های قدیمی را از تهران اجاره کنیم باید بهای بیشتری بابت رفت‌وآمد برای اجاره بپردازیم اما نتیجه که جذابیت بصری و راویی کار است این دشواری‌ها را قابل تحمل می‌کند.
تهیه‌کننده مادرسوجان می‌گوید: در این سریال از حضور بازیگرانی ملی و بومی استان را کنار هم تجربه می‌کنیم که ترکیب جذابی از کار درآمده است. حدود 100شخصیت در مادر سوجان حضور دارند. 
     
عاشقانه‌ای در دل تاریخ
به‌گفته کریمی ایفاگران نقش‌های اصلی، غزاله اکرمی و علی مرادی هستند که در این سریال بار عاطفی را هم به دوش می‌کشند. در واقع مخاطبان در کنار دیدن وقایع تاریخی و ماجراهای خانوادگی، عاشقانه‌ای پر فراز و نشیب را به تماشا خواهند نشست.
کریمی ادامه می‌دهد: سریال درفضای روستا وشهر می‌گذرد. در این فصل ازسریال که این روزها مشغول تصویربرداری آن هستیم بخشی از دهه1310 و همچنین دهه50 شمسی را می‌بینیم. نگارش و ساخت فصول بعدی سریال در مرحله تصمیم‌‌گیری در سازمان صداوسیما قرار دارد. الان فصل یک را کار می‌کنیم؛ امیدواریم تصمیمات به سرانجام برسد تا بقیه کار را ادامه دهیم. 
کریمی می‌گوید: تکلیف برخی شخصیت‌های قصه در همین فصل مشخص خواهدشد  و قصه به سرانجام می‌رسد. 
     
نمایش استحکام خانواده در قصه
میثم آهنگری، مجری طرح سریال مادر سوجان است که در گفت‌وگو با جام‌جم درباره ویژگی‌هایی که گمان دارد به این سریال در جذب مخاطبان کمک کند، عنوان می‌کند: از همه مهم‌تر این است که این مجموعه تلویزیونی فرهنگ و رسوم گیلان را از صد سال پیش تا الان به تصویر می‌کشد. همچنین استحکام خانواده و قدرتی را که خانم‌ها در خانواده دارند، نشان می‌دهد. در سریال بعد از قیام میرزا را خواهیم دید تا قبل از انقلاب اسلامی، در واقع با قصه زندگی چند نسل در یک خانواده همراه هستیم. روایت از زبان نقشی است که خانم ثریا قاسمی بازی می‌کند. نقش جوانی‌های ایشان را بازیگری از خطه گیلان بازی می‌کند و این بخش بعد از قیام میرزا کوچک‌خان است. این شخصیت وقتی  پیر می‌شود برای نوه‌اش سوجان روایت می‌کند. سریال، فیلمنامه خوبی دارد و فکر می‌کنم در زمان پخش با بازخوردهای خوبی مواجه شویم. مجری طرح سریال درباره لوکیشن‌ها عنوان می‌کند: در بخش‌های مختلف لاهیجان هستیم. بخش‌هایی را در سیاهکل تصویربرداری می‌کنیم؛ در رشت و بندر انزلی هم خواهیم‌بود. 

ساخت آثار هویت‌محور و عدالت‌گستر
به تازگی دکتر پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما برای شرکت در بیستمین اجلاس بین المللی تجلیل از پیرغلامان و خادمان حسینی به میزبانی گیلان در این استان حضور پیدا کرد. در این سفر وی بازدیدهایی داشت؛ یکی از این بازدیدها که همراه معاون امور استان‌های صدا و سیما، استاندار و مسئولان استانی و شهرستانی صورت گرفت، سر زدن به پشت‌صحنه سریال مادر سوجان بود. جبلی شاهد بخش‌هایی از ضبط صحنه بود  و با عوامل گپ و گفت داشت. پیشتر نیز معاون امور استان‌های رسانه‌ملی ضمن بازدید از مراحل تولید سریال مادر سوجان در سیاهکل، بر ساخت آثار فاخر بر پایه دو محور هویت‌محوری و عدالت‌گستری تاکید کرد. حسن عابدینی، معاون امور استان‌های صداوسیما همچنین با تقی ربانی، مدیرکل این رسانه استانی در خصوص سیاست‌های جدید رسانه‌ملی با هدف تولید آثار فاخر و ماندگار به گفت‌وگو نشست. عابدینی در این نشست بر تولید آثار نمایشی و سریال‌ها، بر دو اصل هویت‌محوری و عدالت‌گستری در دوران تحول صداوسیما تاکید کرد و از برنامه‌سازان استانی خواست در تولیدات خود آداب و رسوم استان‌ها را به مخاطبان معرفی کنند. معاون امور استان‌ها با اشاره به ساخت و پخش سریال «مادر سوجان» با سیاست جدید سازمان در دوران تحول رسانه‌ملی، افزود: این سریال تا پایان امسال با حضور بازیگران مطرح ملی و استانی روی آنتن می‌رود. عابدینی از تغییر نگاه رسانه‌ملی و توجه یکسان به تولیدات استانی و سراسری خبر داد و افزود: نگاه سازمان صداوسیما در دوران تحول رسانه‌ملی تنها به تهران معطوف نمی‌شود بلکه ما معتقدیم تهران هم یکی از۳۰ استان کشور است که در کنار بقیه استان‌ها باید به آن توجه شود. به گفته وی، در بسیاری از استان‌ها و شهر‌ها ازجمله کردستان، کرمانشاه و گیلان تهیه فیلمنامه، مراحل پیش‌تولید و تولید سریال‌ها آغاز شده است و بسیاری از آنها به‌زودی پخش می‌شود.

نقش‌آفرینان
در اینجا نیم‌نگاهی به نقش‌های برخی بازیگران اصلی این سریال داشتیم. 

1- غزال اکرمی بازیگر جوانی است که نقش اصلی این سریال با نام سوجان را دارد. بخش مهمی از قصه بر محور شخصیت او می‌گردد. 
2- ثریا قاسمی بازیگر پیشکسوت که به تازگی در سریال عشق کوفی دیده‌شد در این سریال نقش مادرجان (مادربزرگ سوجان) را ایفا می‌کند. 
3- علی مرادی را شاید بیشتر به خاطر اجراهایش در قامت مجری تلویزیونی بشناسید. این بازیگر در سریال سوجان نقش(قربان) پسرعموی سوجان را دارد. 
4- حدیث نیکرو بازیگری که اخیرا او را با نقش سوده در سریال تب و تاب دیدیم، نقش مادرحوا را در سریال بر عهده دارد. این شخصیت دختر  مادر جان است.
5- حمیدرضا نعیمی بازیگر و کارگردان باسابقه سینما، تئاتر و تلویزیون در سریال مادر سوجان نقش پدر سوجان را بازی می‌کند و حضور پررنگی در سریال دارد.
6- مهران رجبی  بازیگر  تلویزیون و سینما و مجری که نقش‌هایی در ژانرهای متفاوت داشته در این سریال نقش عموی سوجان (پدر قربان) را بازی می‌کند. 
7- زهرا جهرمی بازیگر نقش طلا در سریال سوجان یکی از شخصیت‌های شهری قصه است که جزو نقش‌های اصلی 
به شمار می‌رود. 

نوشین مجلسی - گروه رسانه