در گفت‌و‌گوی «جام‌جم» با تهیه‌کنندگان و کارشناسان، موج تحولات محصولات دینی رسانه ملی بررسی شد
کلیشه زدایی از برنامه‌های معارف
برنامه‌های معارفی سیما سابقه طولانی در شبکه‌های مختلف دارند. ضمن این‌که هرکدام از شبکه‌ها با توجه به نیازها و سلیقه مخاطبان خود به تولید و پخش برنامه‌های معارفی و مذهبی اقدام می‌کنند. گرچه ساختار اغلب برنامه‌ها به یک شکل تعریف شده و شامل گفتوگو با کارشناس و پاسخ به شبهات دینی مخاطبان‌شان است.
با این حال هرکدام از این برنامه‌ها نگاه مخاطبان بسیاری را به خود معطوف می‌کنند اما نکته مهم این است که برنامه‌های حوزه معارف صرفا به مناسبت‌های دینی و مذهبی محدود نمی‌شوند و تلویزیون برای همه روزهای سال در این حوزه برنامه تولید می‌کند و در برنامه‌های خود از کارشناسان، چهره‌های مذهبی و مداحان دعوت به‌عمل می‌آورد. از آنجا که برنامه‌سازی در هر حوزه‌ای برای رسانه کار راحتی نیست و مدام به رقبای آن اضافه می‌شود و از طرفی سلیقه و نیازهای مخاطبان هم مدام در حال تغییر است، به همین دلیل در مسیر تحول که از دو سال گذشته در رسانه‌ملی آغاز شده، نفس تازه‌ای در برنامه‌های معارفی دمیده شده‌است و شاهد اتفاقات تازه هستیم. برنامه‌سازان می‌کوشند تا با توجه به مخاطبان جوانخود تغییراتی در رویکرد و قالب برنامه‌ها ایجاد کرده تا بتوانند مخاطبان بیشتری را به خود جذب کنند. حاصل این اتفاق هم برنامه‌هایی چون «حسینیه معلی»، «محفل» و... است که توانسته‌اند به برنامه‌های بی‌رقیبی در حوزه معارفی تبدیل شوند و نگاه مخاطبان بسیاری به‌خصوص جوانان و نوجوانان را به خود جلب کنند. از این‌رو جام‌جم به بهانه ساخت فصل‌های جدید برنامه‌های حسینیه معلی و محفل در گفتوگو با تهیه‌کنندگان این برنامه‌ها و کارشناسان همچون سعید ستودگان، بشیر حسینی، محمدحسین هاشمی‌گلپایگانی، محمود حکمت‌نیا و حجت‌الاسلام سید عبدالفتاح نواب این حوزه گفت‌و‌گویی پیرامون ضرورت‌هایی که برای ساختار برنامه‌های معارفی رعایت شود، توجه به مبحث آگاهی‌بخشی و... انجام شده که در ذیل می‌خوانید.
شناخت ذائقه مخاطب
سعید ستودگان، تهیه‌کننده برنامه پرمخاطب حسینیه معلی است که تاکنون این برنامه در چهار فصل روی آنتن رفته و در هر فصل هم به مخاطبان این برنامه افزوده شده‌است.
وی در گفتوگو با جام‌جم در پاسخ به این سؤال که برای ساخت برنامه‌های معارفی با ساختار جدید و جذاب چه مواردی نیاز است، بیان می‌کند: عرصه رسانه و مدیا و همچنین به طبع آن برنامه‌سازی تلویزیونی در این سال‌ها دچار تحول شده‌است. حتی برنامه‌های اجتماعی، علمی و به‌طور کلی برنامه‌هایی که در ژانرهای مختلفی در همه تلویزیون‌های دنیا ساخته می‌شوند، دچار تغییر و تحولاتی شده است. چون ذائقه مخاطب هم تغییر کرده و سعی شده تلویزیون‌ها این تغییر و تحول را در خودشان ایجاد کنند تا بتوانند سرپا بمانند و از مخاطبان خود عقب نمانند.
وی ادامه می‌دهد: ما درحوزه برنامه‌سازی به‌ویژه در ساخت برنامه‌های معارفی نیاز به خلاقیت و نوآوری داریم. اگر به برنامه‌های اجتماعی 20سال قبل نگاه کنید، متوجه می‌شوید همگی ساختار خودشان را داشته‌اند. یعنی یک مجری با یک کارشناس مقابل هم می‌نشستند و درباره یک موضوع با هم صحبت می‌کردند. اگر هم می‌خواستند خلاقیت به خرج بدهند، گفتوگو را در یکی از حرم‌های مطهر عتبات عالیات برگزار و زنده برای مردم پخش می‌کردند اما با گذشت سال‌ها، برنامه‌های اجتماعی نوآوری به خرج دادند و مسابقات عظیمی با دکورهای ویژه ساختند. معتقدم چنین خلاقیتی هم باید در برنامه‌های معارفی هم رخ بدهد.
وی می‌افزاید: ما با شروع حسینیه معلی سعی کردیم محور اول ساخت برنامه برای‌مان خلاقیت و نوآوری باشد. یعنی به گونه‌ای باشد که بتواند مخاطب را با خودش همراه کند و از آن کلیشه‌های قدیمی فاصله بگیرد. همچنین بتواند رنگ و لعاب جدیدی را با برنامه معارفی در ایام خاصی از سال به آنتن بدهد. ایامی که همه منتظر پخش برنامه‌های معارفی با محوریت ماه محرم و عزاداری برای سیدالشهدا هستند. به همین دلیل طراحی حسینیه معلی خلاقیت بود که از این خلاقیت بازخورد و نتیجه خوبی هم گرفتیم. ستودگان در بخش دیگری از این گفتوگو درباره دلیل موفقیت این برنامه و ویژگی‌های آن هم عنوان می‌کند: به نظرم خلاقیت و نوآوری که سال‌ها در ساخت برنامه‌های معارفی از آن غافل شده بودیم، باعث شد که حسینیه معلی با اقبال خوبی روبه‌رو شود و مورد توجه مردم قرار بگیرد.
ساخت سری جدید حسینیه معلی
این تهیه‌کننده در پاسخ به سؤال دیگری درباره چگونگی ساخت برنامه‌های جذاب معارفی برای مخاطبان جوان و نسل امروز، توضیح می‌دهد: شناخت ذائقه مخاطب در برنامه‌سازی خیلی فاکتور مهمی است. این‌که برنامه‌ساز بداند حرفی را که می‌خواهد بزند، باید در چه فرمی برای مخاطب تولید کند تا برای او جذاب و قابل پذیرش باشد. بنابراین هر برنامه‌سازی در هر حوزه‌ای که فعالیت می‌کند، باید ذائقه مخاطبانش را بشناسد. وی درباره آیتم‌ها و بخش‌هایی که می‌تواند در چنین قالب برنامه‌سازی طراحی کرد می‌گوید: شما اگر بتوانید خلاقیت را در یک برنامه وارد کنید، یعنی طراحی خلاقیت، قوی باشد خودش باعث تولید یک ژانر می‌شود. حسینیه معلی، یک ژانر برنامه‌سازی را پایه‌گذاری کرد. ضمن این‌که می‌بینید محفل هم زاییده حسینیه معلی است و این نشان می‌دهد اگر ایده هر قدر جذاب باشد، می‌تواند موفق باشد و حتی به ساخت برنامه‌های دیگر هم کمک کند.
وی درباره سری جدید برنامه می‌افزاید: در مرحله پیش‌تولید برای ساخت سری جدید حسینیه معلی هستیم که قرار است در ماه شعبان روی آنتن برود و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده به مدت 13شب این برنامه از شبکه سه با محوریت بازنمایی مراسم جشن و سرور مذهبی پخش خواهد شد.
آیین‌ها؛ مروارید غلتان فرهنگ ما هستند
سیدبشیر حسینی، استاد دانشگاه و پژوهشگر که با برنامه حسینیه‌معلی نیز همکاری داشته است، درباره خلاقیت و نوآوری که باعث شد این برنامه مورد توجه قرار گیرد به جام‌جم می‌گوید: فکر می‌کنم اولین چیزی که در ساخت این برنامه وجود داشت، عشق بود و بعد قدردانستن، چون آیین‌ها برای ما دُر وگوهر هستند. گروه برنامه‌سازی ما بر این باور بود این میراثی که ماداریم و این آیین‌ها مرواریدهای‌غلتانی هستند که درفرهنگ ماوجود دارد وگاهی‌اوقات مردم که مثل ماهی غرق‌درآب هستند، قدرآن را نمی‌دانند.
وی می‌افزاید: ما باید این جواهر را در یک قالب خوب دوباره عرضه کنیم تا مردم ببینند. خروجی برنامه همین را نشان می‌دهد. وقتی آیین مردمی را با خود مردم واقعی نشان می‌دهیم که البته می‌کوشیم یک مقدار بیشتر زیبایی و آراستگی رسانه‌ای داشته باشد، مردم این‌گونه هم اقبال می‌کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان این خلاقیت و نوآوری را در برنامه‌های معارفی دیگری هم داشت، عنوان می‌کند: فکر می‌کنم عشق و مجاهدت است که در این مسیر راه را به برنامه ساز نشان می‌دهد. یعنی اول باید عاشقش باشیم و بعد باید برایش تلاش کنیم. به عنوان مثال درحال حاضر برای سری جدید این برنامه، دو گروه برنامه‌ساز وجب به وجب کشور را می‌گردند. فکر نمی‌کنم برنامه‌ای با این شکل سراغ داشته باشید. آقای نجم‌الدین شریعتی تعبیر جذابی داشت. او می‌گفت 25سال است من فارغ از این‌که مجری معارفی هستم در گروه‌های مختلف گروه معارفی رفته‌ام اما هیچ تیمی را تا الان ندیده‌ام که تا این حد روی کارش حساس باشد و برایش وقت بگذارد.
وی ادامه می‌دهد: ما همه موارد را در نظر می‌گیریم. یعنی بسیاری از دوستان به ما ایده می‌دهند و فکر می‌کنند طرح‌شان خیلی طلایی است و ما رد می‌کنیم. بعد اگر آنها هم مثل ما مشتاق باشند و وقت بگذارند و دلیل رد شدن ایده‌های‌شان را متوجه شوند، می‌بینند برای این برنامه چقدر ایده‌ها را می‌کوبیم و می‌سازیم و بعد باعث می‌شود کار را جدی‌تر بگیرند.
وی می‌افزاید: دکترای من فرهنگ و ارتباطات است. با این حال یک سال و اندی است که برای حسینیه معلی پژوهش می‌کنم و چیزهایی را با چشم خودم از کشورمان دیدم که تا به امروز نه دیده و نه شنیده بودم و بسیار شگفت‌زده شدم. لذا از همین حالا برای مخاطبان این برنامه در سری جدید نوید شگفتانه‌های بسیاری را می‌دهم. ضمن این‌که معتقدم می‌توان برنامه‌های معارفی خوب با رویکرد تازه از جنس حسینیه معلی ساخت که تا این حد مورد توجه قرار بگیرد.
حسینی درباره سری جدید برنامه بیان می‌کند: سری جدید برنامه که دراعیاد شعبانیه پخش می‌شود، یعنی از سوم شعبان یعنی ولادت سیدالشهدا(ع) تا ولادت امام زمان(عج) روی آنتن می‌رود. ساختار وپلتفرم برنامه همین شکل است. یعنی حضور مجمع الذاکرین است و مقابل آنها آیین‌ها و اجراهای اهل بیتی و لیکن با رویکردشادی خواهیم داشت. تا امروز به 19استان هم به صورت حضوری سر زده‌ایم و قرار است به همه استان‌ها سر بزنیم و طبیعتا تلاش‌مان این است که با تیم برنامه‌سازی آیین‌های شادی را شناسایی کنیم و برای‌شان طراحی برنامه انجام بدهیم.
وی ادامه می‌دهد: برخی آیین‌ها به دلایل مختلف در قاب رسانه نمی‌گنجد. از این رو هرکدام را که بتوانیم در این قالب تعریف کنیم در سری جدید حسینیه معلی خواهید دید. ضمن این‌که ما آیین‌های بسیاری داریم که شاید کمتر به گوش‌تان خورده باشد. از این رو در سری جدید با برخی آیین‌هایی روبه‌رو خواهید شد که شاید اصلا با آنها آشنایی نداشته باشید.
جذابیت، مهم‌ترین فاکتور
محمدحسین هاشمی‌گلپایگانی را با برنامه‌های «میدون» و«محفل» می‌شناسیم. تهیه‌کننده‌ای که باساخت برنامه محفل در ماه رمضان توانست نظر مخاطبان و به‌خصوص جوانان بسیاری را به برنامه‌اش جلب کند.
وی در گفتوگو با جام‌جم درباره فاکتورهای جذابیت برنامه‌های معارفی برای مخاطبان و همچنین نگاه تازه‌ای که در محفل داشت، بیان می‌کند: جذابیت یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که باید در ساخت یک برنامه مد نظر داشت و ما هم سعی کردیم آن را در ساخت محفل در اولویت قرار دهیم. ضمن این‌که سعی کردیم سوژه‌های جذاب و به‌روزی را انتخاب کنیم که البته در چارچوب و قاب تلویزیون جای پیدا کنند.
وی درباره این‌که چطور می‌توان برنامه معارفی ساخت که بتواند با نسل جوان هم ارتباط برقرار کند هم توضیح می‌دهد: من فکر می‌کنم برای ساخت چنین برنامه‌ای باید زمان و انرژی گذاشت و دنبال بهترین‌ها بود. برای ساخت یک برنامه معارفی می‌توان یک مجری و یک کارشناس داشت و آنها درباره یک موضوع دینی صحبت کنند؛ اما اگر به‌دنبال جذابیت و ارتباط با مخاطب هستیم، باید خلاقیت به خرج دهیم و برای آن وقت بگذاریم. سوژه‌هایی را پیدا و انتخاب و روی آنها کار کنیم که برای مخاطب جذابیت داشته باشند. خوشبختانه این اتفاق در محفل افتاد و جوان‌ها هم برنامه را دوست داشتند.
هاشمی در ادامه عنوان می‌کند: ترکیب میز داوری یکی از نکات مهمی است که در محفل هم مورد توجه بود. یعنی ما سعی کردیم در این بخش ترکیبی داشته باشیم که با همه سلیقه‌ها مطابقت داشته باشد و بتواند هر مخاطبی را با خود درگیر کند. البته ترکیب و کنارهم‌قرارگرفتن این افراد هم نکته مهمی بود. شاید خیلی‌ها باشند که به‌تنهایی انتخاب خوبی برای یک برنامه باشند، اما این‌که بدانی از چه ترکیبی استفاده کنید و چه افرادی را کنار هم قرار دهید هم کار مهمی است و می‌تواند در جذب مخاطب تاثیرگذار باشد. در کل باید در ساخت چنین برنامه‌هایی نگاه متفاوتی داشت. ضمن این‌که باید نظرات مخاطب و به‌خصوص جوان‌ها را نیز در برنامه اعمال کرد تا مورد توجه‌شان قرار بگیرد و بدانند که گروه برنامه‌ساز به خواسته و نیاز و سلیقه آنها توجه دارد. ما هم مخاطب‌مان را جوان‌ها قرار دادیم و تلاش می‌کنیم در سری جدید نظرات‌شان را تا جایی که می‌توانیم در برنامه اعمال کنیم.
هاشمی درباره سری جدید محفل هم توضیح می‌دهد: درحال‌‌حاضر درگیر پیش‌تولید و پیداکردن سوژه‌ها هستیم تا با توجه به اقبالی که از فصل اول شد، بتوانیم نظر و رضایت مخاطبان بیشتری را در فصل دوم جلب کنیم.
مباحث معرفتی باید عمیق مطرح شوند
محمود حکمت‌نیا، کارشناس مذهبی در گفتوگو با جام‌جم درباره فاکتورهای مهمی که در جذابیت و ارتباط مخاطبان با برنامه‌های معارفی موثر است، بیان می‌کند: برنامه سطوح مختلفی دارد. یعنی مخاطبان مختلفی با سلیقه‌های متفاوت پای برنامه‌های معارفی و مذهبی تلویزیون می‌نشینند و هرکدام دریافت خودشان را دارند. از طرفی باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که تعدادی از این مخاطبان به‌صورت تخصصی آنها را دنبال می‌کنند و باقی مخاطب‌عام محسوب می‌شوند. بنابراین در ساخت یک برنامه تلویزیونی و به‌خصوص معارفی باید سلیقه‌های مختلف را در نظر گرفت.
وی می‌افزاید: بعضی اظهارنظرهایی که در برنامه‌های معارفی مطرح می‌شود، اگر سست بیان شود، اگر در کوتاه‌مدت اثری هم داشته باشد، در درازمدت این اثر از بین می‌رود. نکته سوم این‌که الان تلویزیون رقیب جدی دارد. یعنی هم فضای مجازی رقیب این رسانه به حساب می‌آید و هم تلویزیون‌های خارجی به‌عنوان رقیب با این رسانه به رقابت می‌پردازند. از این‌رو فکر می‌کنم هر برنامه‌ای که در این حوزه ساخته می‌شود، باید در قالب چارچوب تلویزیون باشد و هم سلیقه مخاطبانش به خصوص نسل جوان را هم در نظر بگیرد تا برنامه بتواند تاثیر خود را بگذارد.
چه معیارهایی برای ساخت برنامه‌های معارفی جذاب لازم است؟
1- خلاقیت و نوآوری در برنامه‌سازی
2- نگاه و رویکرد تازه به دین و معارف
3- شناخت زمان و مکان مناسب برای انتقال پیام
4- پیوند مسائل تاریخی با مباحث روز
5- شناخت نیازها ی جوانان
زینب علیپور طهرانی - گروه رسانه
شناخت ذائقه مخاطب
سعید ستودگان، تهیه‌کننده برنامه پرمخاطب حسینیه معلی است که تاکنون این برنامه در چهار فصل روی آنتن رفته و در هر فصل هم به مخاطبان این برنامه افزوده شده‌است.
وی در گفتوگو با جام‌جم در پاسخ به این سؤال که برای ساخت برنامه‌های معارفی با ساختار جدید و جذاب چه مواردی نیاز است، بیان می‌کند: عرصه رسانه و مدیا و همچنین به طبع آن برنامه‌سازی تلویزیونی در این سال‌ها دچار تحول شده‌است. حتی برنامه‌های اجتماعی، علمی و به‌طور کلی برنامه‌هایی که در ژانرهای مختلفی در همه تلویزیون‌های دنیا ساخته می‌شوند، دچار تغییر و تحولاتی شده است. چون ذائقه مخاطب هم تغییر کرده و سعی شده تلویزیون‌ها این تغییر و تحول را در خودشان ایجاد کنند تا بتوانند سرپا بمانند و از مخاطبان خود عقب نمانند.
وی ادامه می‌دهد: ما درحوزه برنامه‌سازی به‌ویژه در ساخت برنامه‌های معارفی نیاز به خلاقیت و نوآوری داریم. اگر به برنامه‌های اجتماعی 20سال قبل نگاه کنید، متوجه می‌شوید همگی ساختار خودشان را داشته‌اند. یعنی یک مجری با یک کارشناس مقابل هم می‌نشستند و درباره یک موضوع با هم صحبت می‌کردند. اگر هم می‌خواستند خلاقیت به خرج بدهند، گفتوگو را در یکی از حرم‌های مطهر عتبات عالیات برگزار و زنده برای مردم پخش می‌کردند اما با گذشت سال‌ها، برنامه‌های اجتماعی نوآوری به خرج دادند و مسابقات عظیمی با دکورهای ویژه ساختند. معتقدم چنین خلاقیتی هم باید در برنامه‌های معارفی هم رخ بدهد.
وی می‌افزاید: ما با شروع حسینیه معلی سعی کردیم محور اول ساخت برنامه برای‌مان خلاقیت و نوآوری باشد. یعنی به گونه‌ای باشد که بتواند مخاطب را با خودش همراه کند و از آن کلیشه‌های قدیمی فاصله بگیرد. همچنین بتواند رنگ و لعاب جدیدی را با برنامه معارفی در ایام خاصی از سال به آنتن بدهد. ایامی که همه منتظر پخش برنامه‌های معارفی با محوریت ماه محرم و عزاداری برای سیدالشهدا هستند. به همین دلیل طراحی حسینیه معلی خلاقیت بود که از این خلاقیت بازخورد و نتیجه خوبی هم گرفتیم. ستودگان در بخش دیگری از این گفتوگو درباره دلیل موفقیت این برنامه و ویژگی‌های آن هم عنوان می‌کند: به نظرم خلاقیت و نوآوری که سال‌ها در ساخت برنامه‌های معارفی از آن غافل شده بودیم، باعث شد که حسینیه معلی با اقبال خوبی روبه‌رو شود و مورد توجه مردم قرار بگیرد.
ساخت سری جدید حسینیه معلی
این تهیه‌کننده در پاسخ به سؤال دیگری درباره چگونگی ساخت برنامه‌های جذاب معارفی برای مخاطبان جوان و نسل امروز، توضیح می‌دهد: شناخت ذائقه مخاطب در برنامه‌سازی خیلی فاکتور مهمی است. این‌که برنامه‌ساز بداند حرفی را که می‌خواهد بزند، باید در چه فرمی برای مخاطب تولید کند تا برای او جذاب و قابل پذیرش باشد. بنابراین هر برنامه‌سازی در هر حوزه‌ای که فعالیت می‌کند، باید ذائقه مخاطبانش را بشناسد. وی درباره آیتم‌ها و بخش‌هایی که می‌تواند در چنین قالب برنامه‌سازی طراحی کرد می‌گوید: شما اگر بتوانید خلاقیت را در یک برنامه وارد کنید، یعنی طراحی خلاقیت، قوی باشد خودش باعث تولید یک ژانر می‌شود. حسینیه معلی، یک ژانر برنامه‌سازی را پایه‌گذاری کرد. ضمن این‌که می‌بینید محفل هم زاییده حسینیه معلی است و این نشان می‌دهد اگر ایده هر قدر جذاب باشد، می‌تواند موفق باشد و حتی به ساخت برنامه‌های دیگر هم کمک کند.
وی درباره سری جدید برنامه می‌افزاید: در مرحله پیش‌تولید برای ساخت سری جدید حسینیه معلی هستیم که قرار است در ماه شعبان روی آنتن برود و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده به مدت 13شب این برنامه از شبکه سه با محوریت بازنمایی مراسم جشن و سرور مذهبی پخش خواهد شد.
آیین‌ها؛ مروارید غلتان فرهنگ ما هستند
سیدبشیر حسینی، استاد دانشگاه و پژوهشگر که با برنامه حسینیه‌معلی نیز همکاری داشته است، درباره خلاقیت و نوآوری که باعث شد این برنامه مورد توجه قرار گیرد به جام‌جم می‌گوید: فکر می‌کنم اولین چیزی که در ساخت این برنامه وجود داشت، عشق بود و بعد قدردانستن، چون آیین‌ها برای ما دُر وگوهر هستند. گروه برنامه‌سازی ما بر این باور بود این میراثی که ماداریم و این آیین‌ها مرواریدهای‌غلتانی هستند که درفرهنگ ماوجود دارد وگاهی‌اوقات مردم که مثل ماهی غرق‌درآب هستند، قدرآن را نمی‌دانند.
وی می‌افزاید: ما باید این جواهر را در یک قالب خوب دوباره عرضه کنیم تا مردم ببینند. خروجی برنامه همین را نشان می‌دهد. وقتی آیین مردمی را با خود مردم واقعی نشان می‌دهیم که البته می‌کوشیم یک مقدار بیشتر زیبایی و آراستگی رسانه‌ای داشته باشد، مردم این‌گونه هم اقبال می‌کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان این خلاقیت و نوآوری را در برنامه‌های معارفی دیگری هم داشت، عنوان می‌کند: فکر می‌کنم عشق و مجاهدت است که در این مسیر راه را به برنامه ساز نشان می‌دهد. یعنی اول باید عاشقش باشیم و بعد باید برایش تلاش کنیم. به عنوان مثال درحال حاضر برای سری جدید این برنامه، دو گروه برنامه‌ساز وجب به وجب کشور را می‌گردند. فکر نمی‌کنم برنامه‌ای با این شکل سراغ داشته باشید. آقای نجم‌الدین شریعتی تعبیر جذابی داشت. او می‌گفت 25سال است من فارغ از این‌که مجری معارفی هستم در گروه‌های مختلف گروه معارفی رفته‌ام اما هیچ تیمی را تا الان ندیده‌ام که تا این حد روی کارش حساس باشد و برایش وقت بگذارد.
وی ادامه می‌دهد: ما همه موارد را در نظر می‌گیریم. یعنی بسیاری از دوستان به ما ایده می‌دهند و فکر می‌کنند طرح‌شان خیلی طلایی است و ما رد می‌کنیم. بعد اگر آنها هم مثل ما مشتاق باشند و وقت بگذارند و دلیل رد شدن ایده‌های‌شان را متوجه شوند، می‌بینند برای این برنامه چقدر ایده‌ها را می‌کوبیم و می‌سازیم و بعد باعث می‌شود کار را جدی‌تر بگیرند.
وی می‌افزاید: دکترای من فرهنگ و ارتباطات است. با این حال یک سال و اندی است که برای حسینیه معلی پژوهش می‌کنم و چیزهایی را با چشم خودم از کشورمان دیدم که تا به امروز نه دیده و نه شنیده بودم و بسیار شگفت‌زده شدم. لذا از همین حالا برای مخاطبان این برنامه در سری جدید نوید شگفتانه‌های بسیاری را می‌دهم. ضمن این‌که معتقدم می‌توان برنامه‌های معارفی خوب با رویکرد تازه از جنس حسینیه معلی ساخت که تا این حد مورد توجه قرار بگیرد.
حسینی درباره سری جدید برنامه بیان می‌کند: سری جدید برنامه که دراعیاد شعبانیه پخش می‌شود، یعنی از سوم شعبان یعنی ولادت سیدالشهدا(ع) تا ولادت امام زمان(عج) روی آنتن می‌رود. ساختار وپلتفرم برنامه همین شکل است. یعنی حضور مجمع الذاکرین است و مقابل آنها آیین‌ها و اجراهای اهل بیتی و لیکن با رویکردشادی خواهیم داشت. تا امروز به 19استان هم به صورت حضوری سر زده‌ایم و قرار است به همه استان‌ها سر بزنیم و طبیعتا تلاش‌مان این است که با تیم برنامه‌سازی آیین‌های شادی را شناسایی کنیم و برای‌شان طراحی برنامه انجام بدهیم.
وی ادامه می‌دهد: برخی آیین‌ها به دلایل مختلف در قاب رسانه نمی‌گنجد. از این رو هرکدام را که بتوانیم در این قالب تعریف کنیم در سری جدید حسینیه معلی خواهید دید. ضمن این‌که ما آیین‌های بسیاری داریم که شاید کمتر به گوش‌تان خورده باشد. از این رو در سری جدید با برخی آیین‌هایی روبه‌رو خواهید شد که شاید اصلا با آنها آشنایی نداشته باشید.
جذابیت، مهم‌ترین فاکتور
محمدحسین هاشمی‌گلپایگانی را با برنامه‌های «میدون» و«محفل» می‌شناسیم. تهیه‌کننده‌ای که باساخت برنامه محفل در ماه رمضان توانست نظر مخاطبان و به‌خصوص جوانان بسیاری را به برنامه‌اش جلب کند.
وی در گفتوگو با جام‌جم درباره فاکتورهای جذابیت برنامه‌های معارفی برای مخاطبان و همچنین نگاه تازه‌ای که در محفل داشت، بیان می‌کند: جذابیت یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که باید در ساخت یک برنامه مد نظر داشت و ما هم سعی کردیم آن را در ساخت محفل در اولویت قرار دهیم. ضمن این‌که سعی کردیم سوژه‌های جذاب و به‌روزی را انتخاب کنیم که البته در چارچوب و قاب تلویزیون جای پیدا کنند.
وی درباره این‌که چطور می‌توان برنامه معارفی ساخت که بتواند با نسل جوان هم ارتباط برقرار کند هم توضیح می‌دهد: من فکر می‌کنم برای ساخت چنین برنامه‌ای باید زمان و انرژی گذاشت و دنبال بهترین‌ها بود. برای ساخت یک برنامه معارفی می‌توان یک مجری و یک کارشناس داشت و آنها درباره یک موضوع دینی صحبت کنند؛ اما اگر به‌دنبال جذابیت و ارتباط با مخاطب هستیم، باید خلاقیت به خرج دهیم و برای آن وقت بگذاریم. سوژه‌هایی را پیدا و انتخاب و روی آنها کار کنیم که برای مخاطب جذابیت داشته باشند. خوشبختانه این اتفاق در محفل افتاد و جوان‌ها هم برنامه را دوست داشتند.
هاشمی در ادامه عنوان می‌کند: ترکیب میز داوری یکی از نکات مهمی است که در محفل هم مورد توجه بود. یعنی ما سعی کردیم در این بخش ترکیبی داشته باشیم که با همه سلیقه‌ها مطابقت داشته باشد و بتواند هر مخاطبی را با خود درگیر کند. البته ترکیب و کنارهم‌قرارگرفتن این افراد هم نکته مهمی بود. شاید خیلی‌ها باشند که به‌تنهایی انتخاب خوبی برای یک برنامه باشند، اما این‌که بدانی از چه ترکیبی استفاده کنید و چه افرادی را کنار هم قرار دهید هم کار مهمی است و می‌تواند در جذب مخاطب تاثیرگذار باشد. در کل باید در ساخت چنین برنامه‌هایی نگاه متفاوتی داشت. ضمن این‌که باید نظرات مخاطب و به‌خصوص جوان‌ها را نیز در برنامه اعمال کرد تا مورد توجه‌شان قرار بگیرد و بدانند که گروه برنامه‌ساز به خواسته و نیاز و سلیقه آنها توجه دارد. ما هم مخاطب‌مان را جوان‌ها قرار دادیم و تلاش می‌کنیم در سری جدید نظرات‌شان را تا جایی که می‌توانیم در برنامه اعمال کنیم.
هاشمی درباره سری جدید محفل هم توضیح می‌دهد: درحال‌‌حاضر درگیر پیش‌تولید و پیداکردن سوژه‌ها هستیم تا با توجه به اقبالی که از فصل اول شد، بتوانیم نظر و رضایت مخاطبان بیشتری را در فصل دوم جلب کنیم.
مباحث معرفتی باید عمیق مطرح شوند
محمود حکمت‌نیا، کارشناس مذهبی در گفتوگو با جام‌جم درباره فاکتورهای مهمی که در جذابیت و ارتباط مخاطبان با برنامه‌های معارفی موثر است، بیان می‌کند: برنامه سطوح مختلفی دارد. یعنی مخاطبان مختلفی با سلیقه‌های متفاوت پای برنامه‌های معارفی و مذهبی تلویزیون می‌نشینند و هرکدام دریافت خودشان را دارند. از طرفی باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که تعدادی از این مخاطبان به‌صورت تخصصی آنها را دنبال می‌کنند و باقی مخاطب‌عام محسوب می‌شوند. بنابراین در ساخت یک برنامه تلویزیونی و به‌خصوص معارفی باید سلیقه‌های مختلف را در نظر گرفت.
وی می‌افزاید: بعضی اظهارنظرهایی که در برنامه‌های معارفی مطرح می‌شود، اگر سست بیان شود، اگر در کوتاه‌مدت اثری هم داشته باشد، در درازمدت این اثر از بین می‌رود. نکته سوم این‌که الان تلویزیون رقیب جدی دارد. یعنی هم فضای مجازی رقیب این رسانه به حساب می‌آید و هم تلویزیون‌های خارجی به‌عنوان رقیب با این رسانه به رقابت می‌پردازند. از این‌رو فکر می‌کنم هر برنامه‌ای که در این حوزه ساخته می‌شود، باید در قالب چارچوب تلویزیون باشد و هم سلیقه مخاطبانش به خصوص نسل جوان را هم در نظر بگیرد تا برنامه بتواند تاثیر خود را بگذارد.
چه معیارهایی برای ساخت برنامه‌های معارفی جذاب لازم است؟
1- خلاقیت و نوآوری در برنامه‌سازی
2- نگاه و رویکرد تازه به دین و معارف
3- شناخت زمان و مکان مناسب برای انتقال پیام
4- پیوند مسائل تاریخی با مباحث روز
5- شناخت نیازها ی جوانان
زینب علیپور طهرانی - گروه رسانه
