باتوجه به این موضوع در چند سال گذشته شاهد افزایش صف وام ازدواج هستیم که بانک مرکزی علت آن را افزایش سقف این تسهیلات توسط مجلس در قوانین بودجه سالانه اعلام کرده و تاکید دارد منابع قرض‌الحسنه جوابگوی پرداخت وام ازدواج نیست تا این صف جمع شود.
   
540 هزار نفر در صف دریافت وام ازدواج
آمارها نشان می‌دهد صف وام ازدواج و فرزندآوری از یک میلیون متقاضی عبور کرده؛ با این حال بیش از نیم میلیون نفر هنوز در صف دریافت وام ازدواج قرار دارند؛ به طوری که علیرضا رحیمی،معاون امورجوانان وزارت ورزش و جوانان روز 21 مهر سال جاری اعلام کرد که ۵۴۰ هزار نفر در صف دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج هستند؛ البته باید تاکید کرد که این آمار طی 21 روز گذشته با توجه به تداوم ثبت‌نام‌ها، افزایش هم یافته است.
طبق قانون بودجه امسال، سقف وام ازدواج برای هر نفر 300میلیون تومان تعیین شده که برای زوجینی که داماد زیر 25سال و عروس زیر 23 سال باشد به 350 میلیون تومان برای هر نفر (700 میلیون تومان برای دو نفر) می‌رسد.
صف وام ازدواج در حالی بلندتر می‌شود که دولتمردان و مدیران بانک مرکزی وعده داده بودند قرار است از طرحی رونمایی شود که زمان انتظار در صف دریافت وام ازدواج را کاهش دهد، البته برخی گمانه‌زنی‌ها شکل گرفت که قرار است این طرح که در قالب اعتبار خرید کالا است، جایگزین پرداخت نقدی وام ازدواج شود.
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی و سید علی مدنی‌زاده، وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز پیش از این اعلام کرده بودند که دولت در حال طراحی سازوکاری به عنوان راهکار جایگزین است تا به‌جای پرداخت نقدی وام ازدواج، به زوج‌ها کارت‌های اعتباری خرید کالا (کارت رفاهی متصل به اوراق گام) داده شود.
سیدعلی مدنی‌زاده، وزیر اموراقتصادی ودارایی دراین زمینه گفته بود به جوانانی که ازدواج کرده‌اند یادرطرح فرزندآوری قرار دارند، کارت‌های اعتباری ارائه خواهد شد تا بتوانند کالاهای ایرانی خریداری کنند. مراحل اجرایی آن آغاز شده و به محض تکمیل زیرساخت‌ها در بانک‌های مختلف، اعلام خواهد شد. او اضافه کرد: احتمالا وام ازدواج به طور کامل حذف نخواهد شد اما درواقع با این طرح توسعه خواهد یافت.
زوج‌ها با کارت رفاهی فقط می‌توانند برای خرید اقلام جهیزیه از فروشگاه‌های دارای مجوز، کالا خریداری کنند. در فاز نخست این طرح، بانک‌ها با پشتوانه اوراق گام منابع لازم برای صدور کارت‌های رفاهی فراهم می‌کنند تا زوج‌های مشمول بتوانند بدون انتظار طولانی برای دریافت نقدی وام، کالاهای اساسی جهیزیه را به‌صورت اقساطی خریداری کنند. بانک مرکزی هم از صدور و عملیاتی شدن کارت رفاهی ویژه جهیزیه تا پایان آبان‌ امسال برای کاهش مدت انتظار در صف وام ازدواج خبر داده بود.احمد راستینه،سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیزمی‌گوید: دولت باید قانون‌ مصوب مجلس در مورد وام ازدواج را اجرایی کند و در این قانون صراحتا مبلغ وام تعیین شده است. این‌که دولت به جای این مبلغ، اقلام به زوجین بدهد، تخلف است و مجلس اجازه چنین کاری را نمی‌دهد.
   
وام نقدی ازدواج حذف نمی‌شود
با این حال و همان‌طور که اشاره شد، طی چند روز گذشته برخی گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای حاکی از این بود که این کارت اعتباری برای خرید کالاهای ایرانی جایگزین وام نقدی خواهد شد اما این موضوع هم از سوی بانک مرکزی و هم وزارت امور اقتصادی و دارایی رد شد.
عباس مرادپور، معاون امور بانکی، بیمه و شرکت‌های دولتی وزارت امور اقتصادی و دارایی تاکید کرد این وزارتخانه هیچ طرحی برای حذف وام ازدواج پیشنهاد یا اعلام نکرده است. وی افزود: علاوه‌بر مدل وام نقدی ازدواج، روش‌های دیگری برای تامین نیاز زوج‌های جوان و تامین کالاهای اساسی درنظر گرفته شده که در حال بررسی است که به محض اتمام بررسی‌ها، جزئیات آن توسط بانک مرکزی اعلام خواهد شد.
مصطفی قمری‌وفا، مدیر روابط‌عمومی بانک مرکزی نیز با تکذیب ادعای برخی رسانه‌ها در مورد حذف وام نقدی ازدواج، گفت: کارت رفاهی متصل به اوراق گام صرفا برای تسهیل خرید جهیزیه از کالاهای ایرانی طراحی شده و کنار تسهیلات ازدواج اجرا می‌شود، نه به‌جای آن. او تصریح کرد: کارت رفاهی متصل به اوراق گام برای آن دسته از متقاضیان وام ازدواج که متقاضی خرید جهیزیه از کالاهای ایرانی هستند، اجرایی می‌شود.
   
میزان پرداخت وام ازدواج
سارا جلالی، معاون اداره عملیات اعتباری بانک مرکزی در مورد آخرین وضعیت پرداخت وام ازدواج و فرزندآوری، گفت:129.4همت وام ازدواج و28.5همت تسهیلات فرزندآوری به متقاضیان تا روزشنبه هفته جاری(10آبان1404) داده شده است. براساس تکالیف روزانه تعیین شده برای شبکه بانکی درحوزه تسهیلات ازدواج 104درصد ازسهمیه و در حوزه فرزندآوری حدود 90 درصد اجرایی شده است.
معاون اداره عملیات اعتباری بانک مرکزی افزود: تسهیلات ازدواج و فرزندآوری از نوع قرض‌الحسنه است و منابع این تسهیلات‌هم بایدازمحل‌منابع قرض‌الحسنه‌شبکه‌بانکی‌تامین‌شود.همچنین‌بخشی ازمنابع این‌تسهیلات نیزازمحل قرض‌الحسنه‌های جاری (حساب‌های جاری) تامین می‌شود.
جلالی با تاکید براین‌که بازپرداخت تسهیلات ازدواج وفرزندآوری۱۰ساله،هفت ساله و...است،گفت: توان پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه شبکه بانکی برای امسال حدود ۳۷۵ همت اعلام شده که 100 همت آن براساس قانون، به پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال تعلق گرفت و مابقی آن هم برای سایر تسهیلات قرض‌الحسنه از جمله تسهیلات ازدواج، فرزندآوری، ودیعه مسکن، خودروی جانبازان، جهیزیه، مسکن محرومین و سایر مواردی که در قانون بودجه آمده، اختصاص می‌یابد.
او بیان کرد: بخشی از افزایش صف وام ازدواج مربوط به اضافه شدن تسهیلات فرزندآوری از سال1401 به تسهیلات تکلیفی و بخشی هم به دلیل افزایش سقف تسهیلات ازدواج است که فراتر از توان منابع قرض‌الحسنه رشد کرد.
معاون اداره عملیات اعتباری بانک مرکزی با بیان این‌که ۲۲درصد سهم تسهیلات جدید شبکه بانکی، قرض‌الحسنه‌ها بوده که به متقاضی‌های خرد پرداخت می‌شود، گفت: با پیگیری‌های انجام‌شده، کارت رفاهی متصل به اوراق گام برای آن دسته از متقاضیان تسهیلات ازدواج که متقاضی خرید جهیزیه از کالاهای ایرانی باشند تا پایان آبان اجرایی خواهد شد.
   
صف وام ازدواج به 1405 کشیده شد
طبق آمار اعلامی، بیش از ۵۴۰ هزار زوج جوان در صف دریافت وام ازدواج مانده‌اند؛ صفی که هر روز طولانی‌تر می‌شود. با این حال اگر به طور متوسط به هر زوج، ۳۲۰ میلیون تومان وام ازدواج پرداخت شود، برای پرداخت کامل این تقاضای در صف به بیش از حدود ۱۷۳ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. عددی که باتوجه به وضعیت فعلی منابع قرض‌الحسنه بانک‌ها، فعلا درحد آرزوست.ازسوی دیگراز200.3هزارمیلیاردتومان اعتباری که امسال برای واحد ازدواج در نظر گرفته شده، حدود 129.4همت پرداخت شده و فقط 70.9همت ازاین اعتبار باقی مانده که باید تا پایان سال جاری به متقاضیان داده شود. این آمار نشان می‌دهد باتوجه به کسری اعتبار این وام (102همت) علاوه‌بر ثبت‌نام‌های جدید تا پایان سال،بیش از313هزارنفرازمتقاضیان همچنان درصف قراردارند؛یعنی منابع فعلی جوابگوی بیش ازنیمی از متقاضیان نیست و این افراد باید در سال آینده در انتظار دریافت وام بمانند یا این‌که منابع جدید یاطرحی جایگزین برای آن ایجاد شود.
   
کارت رفاهی می‌تواند مکمل خوبی برای وام نقدی ازدواج باشد
با این همه، قرار است کارت رفاهی متصل به اوراق گام تا پایان ماه جاری عملیاتی شود اما بخش زیادی از زوج‌ها، وام ازدواج را نه صرفا برای خرید کالا بلکه برای پرداخت ودیعه مسکن، هزینه تالار یا اجاره‌خانه و هزینه‌های خارج از ازدواج (تهیه جهیزیه) خرج می‌کنند، بنابراین جایگزینی کامل وام نقدی با کارت رفاهی ممکن است این زوج‌ها را در بن‌بست مالی قرار دهد و حتی بخشی از تقاضا برای ازدواج را به تأخیر اندازد.
البته استفاده از کارت رفاهی به صورت اختیاری و در کنار وام نقدی، می‌تواند علاوه‌بر افزایش قدرت خرید زوجین حتی به صورت اعتباری، در راستای رونق تولید و تامین مالی بنگاه‌ها باشد اما استفاده و اجرا از این طرح نباید اجباری و به جای وام نقدی شکل بگیرد که دراین میان ممکن است بانک‌ها درپرداخت وام ازدواج بهانه‌تراشی کنند ومتقاضیان تسهیلات ازدواج و فرزندآوری را به سمت کارت اعتباری سوق دهند؛ یعنی بهانه‌ای برای عدم پرداخت وام باشد.
از سوی دیگر، مزایای طرح در سطح تولید ملی قابل توجه است. اگر این کارت واقعا به خرید کالاهای ایرانی منجر شود، می‌تواند سهمی در حمایت از تولید داخلی، حفظ اشتغال صنایع لوازم خانگی و تامین مالی ایفا کند. این جنبه اقتصادی در شرایط رکود نقشی حیاتی دارد؛ زیرا تقاضای زوج‌ها برای کالای ایرانی می‌تواند چرخه تولید را فعال نگه دارد و حتی رونق نسبی در بازار خرده‌فروشی ایجاد کند.
نکته مثبت در میان این مباحث آن است که دولت می‌تواند از این فرصت برای ترکیب دو سیاست حمایتی بهره ببرد؛ نه حذف وام نقدی بلکه اعطای کارت رفاهی در کنار تسهیلات نقدی. چنین روشی ضمن کنترل جهت مصرف و حمایت از تولید، به زوج‌ها آزادی عمل مالی می‌دهد تا بخشی از هزینه‌های ازدواج را مدیریت کنند.
در نهایت باید گفت کارت رفاهی برای آن دسته از روج‌ها که می‌خواهند با مبلغ وام کالا خریداری کنند و در صف دریافت آن هستند، می‌تواند بخشی از مشکل را حل کند اما نباید جایگزین کامل وام نقدی شود. با این حال اگر سازوکار رقابتی و نظارتی شفاف برای این طرح تعریف نشود، ممکن است مانند برخی طرح‌های اعتباری قبلی، در عمل به وام پرهزینه با نرخ مؤثر بالا تبدیل شود.
جمع شدن صف وام ازدواج در یک دوراهی ایستاده؛ ازیک‌سو تنگنای منابع و ازسوی دیگرنیاز واقعی. در این میان کارت رفاهی می‌تواند مکمل خوبی برای وام نقدی باشد. ابزاری که پیشتر برای تامین مالی تولید و زنجیره تامین به‌کار می‌رفت.