ما بی‌وجود لطف تو مذهب نداشتیم

گفت‌وگو با حجت‌الاسلام محمد سعیدی، به مناسبت ایام شهادت امام صادق(ع)

ما بی‌وجود لطف تو مذهب نداشتیم

 «اگر تنها صفت او گویم به زبان و عبارت من راست نیاید که در جمله علوم و اشارات و عبارات بی تکلف به کمال بود و قدوه جمله مشایخ بود و اعتماد همه بر وی بود، و مقتدای مطلق بود. هم الهیان را شیخ بود، و هم محمدیان را امام و هم اهل ذوق را پیشرو و هم اهل عشق را پیشوا. هم عباد را مقدم، هم زهاد را مکرم. هم صاحب تصنیف حقایق، هم در لطایف تفسیر و اسرار تنزیل بی نظیر بود...»‌
آنچه خواندید، توصیف شیخ فریدالدین عطار از امام جعفر صادق (ع) است که در تذکره الاولیاء نوشته است.ششمین امام شیعیان که روز شنبه، سالروز شهادت ایشان است.امامی که به خردمندی و درایت معروف است.امامی که  بعد از حادثه عاشورا و سختگیری بیش از حد امویان و عباسیان توانست شرایط زندگی ( از منظر دینی)  را برای مسلمانان و شیعیان راحت‌تر کند.هر چند در ویکی شیعه نوشته شده که اهل تسنن نیز به امام صادق (ع) ارادت داشته و از دانش او بهره می‌بردند.
 پاسخگویی برای همه جغرافیای اسلام
با حجت‌الاسلام سعیدی هم‌صحبت شدم تا درباره ویژگی‌های ششمین امام شیعیان برایمان بیشتر بگوید و از درایت ایشان که توانستند با بهره‌‌های علمی، شرایط اجتماعی آن زمانه را توسعه دهند.
به باور حجت‌الاسلام سعیدی، همه امامان و معصومین(ع) از دانش زیادی برخوردارند و همه امامان در همه دوره‌ها تلاش کرده‌اند که این دانش را در اختیار مردم بگذارند اما شرایط و سختگیری‌های حاکمان باعث می‌شده که برخی از این بزرگواران نتوانند دانش خود را در اختیار مردم قرار دهند.در زمان امام صادق (ع) به دلیل اختلافاتی که بین بنی ‌امیه و بنی عباس به وجود آمد، شرایط بازتر شد و این فرصت برای امام صادق(ع) به وجود آمد که ایشان بتوانند شاگردانی را پرورش داده و درباره مسائل اجتماعی و سیاسی اظهار نظر فرمایند.قبل از این امامان معصوم(ع) بسیار تحت فشار بودند و به آنها اجازه اظهار نظر داده نمی‌شد. این را هم بگویم در زمان امام صادق (ع)،دین اسلام دوره‌ اولیه خود را پشت سر گذاشته بود و مسائل جدیدتری برای مردم به وجود آمده بود که اسلام باید به آنها پاسخ می‌داد.دایره جغرافیایی اسلام گسترده شده بود و دیگر به مکه و مدینه ختم نمی‌شد، کشورهای دیگری را هم در بر می‌گرفت و مسائل جدیدی مطرح می‌شد.گاهی خود امام (ع) به این مسائل پاسخ می‌دادند و گاهی مبلغان و فرستاد‌ه‌های ایشان، پاسخگوی سوالات مردم بودند.در زمان امام صادق(ع) شبهات دینی بیشتر از هر زمان دیگر بود.شرایط جدید اجتماعی هم با چالش‌های جدیدی روبه رو بود که اسلام باید برای آنها هم راه‌حل‌هایی نشان می‌داد.
 امام صادق (ع) شاگردان زیادی را پرورش دادند و بنیانگذار فقه جعفری هم بودند که هنوز هم زنده و پویاست.ما هنوز هم می‌توانیم برای حل مسائل اجتماعی خود به روایات و احادیث امام صادق(ع) مراجعه کنیم.چون فرمایشات ایشان و دیگر معصومین(ع) تاریخ مصرف ندارد. فقط باید توسط علما به روز شده و جواب مسائل امروزی از آنها استخراج شود.
 تا شاگردی نکنی، استاد نمی‌شوی
حجت‌الاسلام سعیدی می‌گوید، امام صادق(ع) در احادیث خود تاکید زیادی دارند به همنشینی با دانشمندان و اهل دانش و به زبان امروزی بر موضوع استاد و شاگردی تاکید دارند، موضوعی که مورد غفلت قرار گرفته و به یکی از چالش‌های امروزی تبدیل شده و بیشتر مردم به‌خصوص جوان‌ها تمایل ندارند دوره شاگردی را طی کرده و کم کم به مرحله استادی برسند.
کارشناس برنامه سمت خدا می‌گوید: با یک مثال این موضوع را بررسی می‌کنم.کسبه قدیمی و آنهایی که در کار و تجارت موفقند می‌گویند، سال‌ها شاگردی کرده‌ام تا راه و چاه بازار را یاد گرفته‌ام.در بحث علم‌آموزی هم دقیقا این روش بهترین راه است.عالم دینی وقت گذاشته و دانش خود را گسترش داده، شیطنت‌های شیطانی را کشف کرده و غلط‌هایی که عامه مردم متوجه آن نمی‌شوند را پیدا کرده، اگر از عالم فرهیخته تبعیت کنی دیگر لازم نیست همه چیز را خودت از اول شروع کرده و آزمون و خطاها را تجربه کنی.در چنین شرایطی امکان این را پیدا می‌کنی کاری که عالم شروع کرده را ادامه داده و آن را گسترش بدهی.به نظرم همه آدم‌ها به نوعی مقلد دیگری هستند، گاهی حتی مقلد فکری که صحیح نیست.اما آگاهی که افزایش پیدا می‌کند، فرد مقلد و رهرو عالمانی می‌شود که بینش و تفکری صحیح دارند که بر مدار حق و خداوند است.تبعیت از علم استاد راهی است که معصومین(ع) به ما آموزش داده‌اند.کسی که از اندیشه نادرست پیروی می‌کند و شاگرد آدم نادان می‌شود هم به خودش آسیب می‌زند و هم به اطرافیانش.مثل پدری که بدون تحقیق مثلا کاسبی راه‌ می‌اندازد اما ورشکست می‌شود. این پدر هم به خودش آسیب زده هم به اعضای خانواده‌اش.چرا؟‌چون نخواسته از استاد تبعیت کند و مسیر شاگرد و استادی را طی کند.
 نجات فطرت انسان‌ها 
از حجت‌الاسلام سعیدی می‌پرسم، ترویج سبک زندگی امام صادق (ع) در جامعه امروزی به چه شکل می‌تواند باشد؟ این کارشناس مسائل مذهبی می‌گوید: سبک زندگی کافر و مسلمان  ندارد هر فردی سبکی برای زندگی دارد، گاهی این سبک با تجربه به دست می‌آید و گاهی با علم.این که مثلا چندین سال یک فرد مخدری را استفاده کند و بگوید حالا تجربه به من می‌گوید ماده مخدر را کنار بگذارم، اشتباه محض است.از طرفی تجربه‌ یک نسل شاید به کار نسل بعدی نیاید . علم و دانش اما بیشتر اوقات پاسخگوی نیازها و سبک‌های مختلف زندگی است.به‌خصوص دانش و سبک زندگی ائمه معصومین (ع) که فطرت آدمیان را در برمی‌گیرد و زمان و مکان نمی‌شناسد.سبک زندگی امامان (ع) و امام صادق(ع) خطاپذیر نیست و تاریخ مصرفش تمام نمی‌شود.به همین دلیل برای نجات بشریت در هر زمانی بهتر است به علم امامان معصوم (ع) و سبک زندگی آنها رجوع شود.عالمان امروزی باید دانش ائمه اطهار را استخراج کرده و آنها را در اختیار عموم مردم قرار داده و آن را ترویج کنند.