محسن قمصری از جمله مدیران باسابقه صنعت نفت است و سال‌های زیادی در این بخش حضور پررنگ و جدی داشت. البته سابقه فعالیت اقتصادی او به وزارت خارجه اوایل دهه 60 باز می‌گردد، اما از سال 63 وارد وزارت نفت شد و از سال 75 تا 88 معاون امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران بود. بهانه گفت‌وگوی جام‌جم با مهندس قمصری، ملی شدن صنعت نفت است. 70 سال پیش در 29 اسفند نفت توسط محمد مصدق ملی اعلام شد. زمانی که نفت در ایران ملی اعلام شد به مذاق انگلیسی‌ها خوش نیامد و پس از مدتی مصدق برکنار شد. انگلستان استخراج نفت را بر عهده داشت اما پس از استخراج ایران اختیاری برای فروش نداشت. این‌که در طول این مدت چقدر از این ملی شدن استفاده کردیم و از کدام بخش‌ها عقب افتادیم چارچوب اصلی این گفت‌وگو را تشکیل می‌دهد که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

 70 سال از ملی شدن صنعت نفت می‌گذرد. به نظر شما در طول این مدت از ملی شدن نفت چقدر توانسته‌ایم بهره ببریم؟
اگر ملی‌شدن صنعت نفت را درست تعریف کنیم ایران توانسته تا به حق خود دست یابد. ایران در زمینه نفت حق حاکمیت و تصمیم‌گیری برای خرید و فروش دارد، اما این‌که موضوعات بد اجرا می‌شود ارتباطی به ملی‌شدن نفت ندارد.  ما در بخش اداره نفت مشکلاتی داشتیم و همین موضوع باعث شده تا در زمان بروز مشکل، وضعیت خاص به چشم بیاید.
 در کدام بخش‌ها بد اداره شده است؟
در همه حوزه‌‌ها. آنچه من می‌گویم مربوط به سیاست کلان اقتصادی است. آنچه در صنعت نفت اتفاق افتاده اهمال مدیریت بوده است و مشکلات ارتباطی به این بخش ندارد.
 اداره نفت دست خودمان است اما در زمینه تامین تجهیزات وابستگی زیادی داریم. چرا با وجود این‌که در ایران نفت داریم نتوانستیم آن‌طور که انتظار می‌رفت در این زمینه خودکفا شویم؟
این موضوع برمی‌گردد به مسائل کلی کشور. تقریبا در هیچ جای دنیا شرکت‌های نفتی خودشان تولیدکننده لوازم و قطعات‌شان نیستند؛ به جز تعداد اندکی از شرکت‌ها که دارای فناوری خاص هستند و کالاهای خاصی را تولید می‌کنند. این‌که چرا تجهیزات صنعتی داخلی‌سازی نشده به بخش نفت بازنمی‌گردد، بلکه متوجه بخش صنعت است. صنعت ایران باید همراه با صنعت نفت خود را اصلاح می‌کرد تا نیاز داخلی رفع شود. دلیل کوتاهی در این زمینه شاید این باشد که برای تولید تجهیزات صنعت نفت باید سرمایه‌گذاری زیادی همراه با فناوری روز در اختیار باشد. علاوه بر آن پس از تولید کالا باید بازاریابی مناسبی صورت بگیرد، اما تولید تجهیزات نفتی ایران توان تولید انبوه را ندارد و خیلی در این زمینه پیشرفت نکردیم. با توجه به شرایط تحریمی در کشور تعدادی از تجهیزاتی که قبلا وارداتی بود اکنون تولید می‌شود اما در زمینه تولید ابزار دقیق که نیازمند فناوری خاص است پیشرفت خاصی نداشتیم. ضمن این‌که باید این را هم بگویم که نفت این روزها ابزاری برای تحریم کشورهایی مانند ایران شده است. کشورهای غربی اکنون اجازه فروش نفت ایران را نمی‌دهند اما نمی‌توانند برای حاکمیت نفت ایران تعیین تکلیف داشته باشند. از سوی دیگر فروش نفت متکی به مسائل سیاسی است. کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت مانند آمریکا، عربستان سعودی و امارات فروش نفت خود را بر ریل سیاسی تعریف کردند و ما هم اگر می‌خواهیم در این بازار عملکرد بهتری داشته باشیم باید بتوانیم مشکل سیاسی را حل کنیم.
به نظر ما آیا این موضوع برای کشوری مانند ایران امکان پذیر است؟ اینکه بتواند فروش نفت خود را بر ریل سیاسی تعریف کند؟
این پرسش را باید سیاسیون پاسخ دهند. در این زمینه اطلاعی ندارم اما می‌توانم بگویم هیچ کاری نشدنی نیست. ما یکبار تجربه مذاکره با کشورهای غربی را داشتیم.
 عمر نفت در اقتصاد ایران تمام شده؟
نه. به نظر من بستر اقتصاد ما بر پایه نفت است. زمانی می‌توانیم بگوییم عمر نفت در اقتصاد ایران تمام شده که اقتصاد کامل از نفت جدا شده باشد اما اکنون که آمار می‌دهیم صادرات محصولات غیرنفتی ما افزایش یافته و اغلب آن مواد پتروشیمی آن هم در لایه‌های اول است. ما همچنان درگیر طلای سیاه هستیم و بیخ ریشمان است.
 ظاهرا تغییر انرژی در جهان در حال رخ دادن است. به نظر شما انرژی هسته‌ای می‌تواند جای نفت را بگیرد و به عنوان انرژی اصلی مورد استفاده قرار بگیرد؟
انرژی هسته‌ای قرار نیست جای نفت را بگیرد. انرژی هسته‌ای بخشی از شبکه سوخت را تکمیل خواهد کرد. ایران اکنون یک نیروگاه هزار مگاواتی انرژی هسته‌ای دارد اما حدود 77 هزار مگاوات مصرف برق در کشور داریم. نفت زمانی تمام می‌شود که روند فناوری تغییر کند. زمانی می‌توانیم نفت را کنار بگذاریم که موتورهای درون سوز با فناوری جدیدی  کار کنند. هنوز در هیچ جای دنیا انرژی هسته‌ای جای نفت را نگرفته است. باید توجه داشته باشید انرژی هسته‌ای برای تامین امنیت کشورهاست. کشورهایی مانند هند، پاکستان و چین از انرژی هسته‌ای برای تامین امنیت‌شان استفاده می‌کنند. اما کشورهایی مانند عراق و لیبی فناوری انرژی هسته‌ای خود را تحویل آمریکا‌یی‌ها دادند و مشاهده شد که چگونه امنیت این کشورها به هم ریخت. اگر در دنیا قدرت نداشته باشید پایمال قدرت دیگران خواهید شد.