ورود مجلس به بازار ارز مجازی
بررسی رویدادهای چند هفته گذشته بازار رمزارز نشان می‌دهد كه همچنان بسیاری از سرمایه‌گذاران برای ورود به بازار رمزارز و خرید بیت‌كوین محتاط هستند. زیرا دیده‌اند كه چطور یك توییت از یك میلیاردر جهانی در یكی از شبكه‌های اجتماعی، باعث می‌شود كه نزدیك به ۱۵ درصد قیمت یك ارز دیجیتال كاهش داشته باشد و به دنبال آن البته خوشحالی سرمایه‌گذارانی را دیده‌اند كه در كمترین زمان ممكن ارزش سرمایه‌هایشان چندین برابر شده است. در ایران بازار رمزارز با استقبال عجیب سرمایه‌گذارانی روبه‌رو شده كه از بازارهای سنتی ناامید هستند و دیگر سودی را در سرمایه‌گذاری بازارهای ارز، طلا، سكه، مسكن و خودرو برای خود متصور نیستند. ریزش بورس نیز سهامداران را با بحران روبه‌رو كرده است، اما در این بازار عجیب و پرریسك، تعداد زیادی از ایرانیان ورود كرده‌اند. رئیس كمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به فعالیت سایت‌هایی در كشور، بدون نظارت بانك مركزی در حوزه رمزارزهایی با منشا خارجی، گفته است: «برآورد ما این است این سایت‌ها روزانه بین 3000 تا 5000 میلیارد تومان تبادل دارند و این موضوع نشان می‌دهد كه ضابطه‌مند كردن آنها ضروری است و بانك مركزی باید در این‌باره ورود كند.» محمدرضا پورابراهیمی با بیان این‌كه در ضابطه‌مند كردن مبادلات رمزارزها با منشا خارجی و وظایف بانك مركزی ورود كرده‌ایم، گفت: «شورای‌عالی فضای مجازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما باید در این باره اطلاع‌رسانی كنند. از سوی دیگر طبق برآورد اتاق بازرگانی ۱۲ میلیون ایرانی وارد بازار رمزارزها شده‌اند؛ ۷۷ درصد آنها با هدف حفظ ارزش پول پا به این بازار گذاشته‌اند.» فرزین فردیس، نایب‌رئیس‌كمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران گزارشی درباره رمزارزها ارائه كرده و در جریان ارائه این گزارش گفت: «ارزش كل بازار رمزارزها در جهان تا ۸ می‌۲۰۲۱ (اردیبهشت 1400) به ۲۴۶۰ میلیارد دلار رسیده و ارزش كل بازار بیت‌كوین طی همین مدت ۱۱۱۰ بیلیون دلار برآورد شده است.» او با اشاره به كوچ ۵۰ میلیون دلار سرمایه از پلتفرم‌های داخلی در ۹۰ ساعت به دنبال ابلاغ بخشنامه شاپرك به شركت‌های پرداخت یار گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد كه 5/2 میلیون حساب كاربری رمزارز در صرافی‌های داخلی وجود دارد كه با احتساب كاركرد پنج برابری حدودا 12 میلیون نفر در ایران رمزارز دارند.»




تولید آزاد بود اما معامله خیر!
تیرماه سال گذشته اسحاق جهانگیری، معاون‌اول رئیس‌جمهور مصوبه مربوط به تعیین تكلیف تجهیزات استخراج رمزارز موجود در كشور را ابلاغ كرد. هیات وزیران در جلسه مورخ هشتم تیر ۹۹ با هدف تسهیل فضای كسب و كار در كشور و رفع سردرگمی فعالان حوزه استخراج رمز، امكان‌پذیری نظارت، كنترل و برنامه‌ریزی دولتی بر فعالیت‌های استخراج رمزارز، شفاف‌سازی، ساماندهی و سلامت فعالیت‌های این حوزه و حفاظت از منابع عمومی در حوزه برق و انرژی، نسبت به تعیین تكلیف تجهیزات استخراج رمزارز موجود در كشور تصمیم‌گیری كرد. به موجب مصوبه دولت، كلیه دارندگان دستگاه‌های استخراج رمزارز (ماینر) مكلف شده‌اند حداكثر ظرف مدت یك ماه از زمان اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، نسبت به ثبت مشخصات هویتی خود، همراه تعداد و نوع دستگاه‌هایی كه در مالكیت آنها است، در سامانه‌ای كه این وزارتخانه تعیین می‌كند، مطابق فرم موجود در این سامانه اقدام كرده و حسب مورد از طریق درگاه پرداخت اینترنتی تعبیه شده در همین سامانه، نسبت به پرداخت كلیه حقوق و عوارض دولتی اقدام كنند. دولت همچنین وزارت صنعت، معدن و تجارت را مكلف كرد ظرف مدت یك ماه از تاریخ عملیاتی شدن سامانه موضوع این مصوبه، فهرست مراكز دارای جواز تاسیس در این صنعت را اعلام كند. پس از اعلام قانونی شدن تولید رمزارز در كشور، برخی افراد اقدام به خرید ماینر كردند و برخی كارشناسان خاموشی‌های مربوط به پاییز و زمستان را استخراج رمزارز تلقی می‌كردند. با قانونی شدن تولید رمزارز در كشور برخی افراد به سمت معامله آن از طریق صرافی رفتند كه بانك مركزی هشدار داد افرادی كه در این زمینه وارد شده‌اند، باید ریسك آن را بپذیرند. ضمن این‌كه بسیاری از كارشناسان تاكید كردند به دلیل این‌كه قیمت‌گذاری رمزارز در ایران انجام نمی‌شود و مشخص نیست كدام سازمان و نهاد روی این موضوع تسلط دارد، افراد باید نسبت به ابعاد آن آگاهی لازم را كسب كنند و بعد وارد شوند. طبق قانون ارزی كشور، صادركنندگان برای صادرات كالا باید تعهد دهند كه پس از صادرات، ارز را به كشور بازگردانند. اما در حوزه تولید رمزارز كه برق زیادی مصرف می‌كند و در نهایت ارزبری دارد، هیچ تضمینی دریافت نمی‌شود. به بیان بهتر زمانی كه تولید رمزارز قانونی شد، باید موارد معامله آن نیز مشخص می‌شد و به تصویب می‌رسید. اما متاسفانه مسؤولان با بیان این‌كه رمزارزها ناشناخته هستند، از انجام این كار خودداری كردند.



كلاهبرداری زیر سایه بی‌قانونی
همزمان با داغ شدن بازار خرید و فروش بیت‌كوین و سایر رمزارزها در ایران،‌ در هفته‌های پایانی سال 99، انتقادات به نبود قانون در این‌خصوص بالا گرفت و بسیاری از تحلیلگران این حوزه تأكید كردند كه اگر دولت موضع خود را در این‌خصوص فورا مشخص نكند، باید منتظر فاجعه‌‌ای در بازار بیت‌كوین مشابه آنچه طی ماه‌های اخیر در بازار سرمایه رخ داد، باشیم. همچنین اسفند سال گذشته شركت شاپرك اعلام كرد درگاه‌هایی كه اقدام به انتقال پول به منظور خرید و فروش رمزارز كنند، مسدود خواهند شد. اما این انتقال از طریق صرافی‌ها با تبلیغات گسترده انجام می‌شد. ناصر حكیمی، معاون سابق فناوری‌های بانك مركزی اسفند سال گذشته درست در زمانی كه همه به دنبال سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها بودند، اعلام كرد: «همان‌طور كه دولت سال قبل برای ماینینگ قوانین وضع كرد و این بازار را به‌عنوان یك صنعت به رسمیت شناخت، باید برای خرید و فروش بیت‌كوین نیز قوانینی داشته باشد. با این حال اما هنوز دولت و بانك مركزی موضع خود را در این‌خصوص روشن نكرده‌اند و قانونی هم در زمینه مبادلات رمزارزها وضع نشده است، نه در دولت و نه در مجلس! با رشد چشمگیر ارزش رمزارزها در بازارهای جهانی و به‌خصوص بیت‌كوین،‌ عده زیادی از مردم عادی و سهامداران بورسی به‌سراغ خرید بیت‌كوین رفته‌اند و این موضوع می‌تواند زنگ هشداری جدی برای مردم و مسوولان باشد، چراكه هیچ امنیت و اطمینانی در این نوع سرمایه‌گذاری‌ها وجود ندارد و سرمایه‌گذاران بیت‌كوین در صورت ضرر احتمالی، دست‌شان به هیچ‌جا بند نیست. ضمن این‌كه بانك مركزی نه‌تنها هیچ‌یك از رمزارزهای موجود را تأیید نكرده، بلكه مجوز فعالیت به هیچ‌یك از صرافی‌ها در این حوزه را هم صادر نكرده است. به‌گفته كارشناسان اقتصادی، نوسان‌پذیری رمزارز‌ها به‌قدری زیاد شده كه ممكن است فرد یك‌روزه، 40 درصد ضرر ببیند. مردم رمز بورسی خود را گم می‌كنند و در تماس با كارگزاری‌ها می‌خواهند در پیدا كردن رمزشان به آنها كمك كنند، درحالی كه اگر رمز درگاه خرید ارز دیجیتال خود را گم كنند، زندگی‌شان به باد می‌رود و راهی ندارند.»




ورود یا خروج ارز
‌سال گذشته این موضوع از سوی مقامات كشور مطرح شد كه با استخراج بیت‌كوین تحریم‌ها دور زده می‌شود و به نوعی ارز وارد كشور خواهد شد. از سوی دیگر باید توجه داشت معامله رمزارز منجر به خروج ارز از كشور خواهد شد و در شرایط فعلی ایران كه تحریم‌های آمریكا علیه ایران اجازه دسترسی به منابع ارزی را نمی‌دهد، باید دقت نظر بیشتری روی این موارد داشت. از مهم‌ترین انتقادات به روال موجود برای خرید و فروش رمزارزها، نگرانی از خروج ارز از كشور است. حجم زیادی از رمزارزهای موجود در بازار داخلی، از طریق صرافی‌های خارجی خریداری شده‌اند و تحلیلگران این بازار معتقدند كه ادامه وضعیت موجود رمزارزها در ایران به معنای مجوز خروج سرمایه و ارز زیادی از كشور است، همان‌طور كه تا الان نیز برای خرید ماینر و تولید بیت‌كوین، ارز زیادی از كشور خارج شده است. محل اصلی تأمین ارز دیجیتال، صرافی‌های خارجی هستند كه درواقع در این روش با مقدار زیادی خروج ارز از كشور مواجه‌ هستیم؛ هرچقدر تقاضای ارزهای دیجیتال در ایران بالاتر برود، خروج ارز از كشور بیشتر خواهد شد.




همتی: معامله غیرقانونی رمزارز
عبدالناصر همتی، رئیس‌كل بانك مركزی اواخر سال گذشته با تأكید براین‌كه خرید و فروش بیت‌كوین آزاد نمی‌شود، اعلام كرد: «در این‌خصوص مصوبه هیات وزیران را گرفته‌ایم كه اخیرا اصلاحاتی هم روی آن انجام شد و مقرر شده افرادی كه به طور قانونی و رسمی رمزارز تولید كنند، امكان این را داشته باشند كه برای واردات از آن استفاده كنند. به‌زودی برای بیت‌كوین صرافی‌هایی مشخص می‌كنیم كه فقط برای مبادلات تجاری بتوان از آن استفاده كرد. خرید و فروش بیت‌كوین آزاد نمی‌شود، فقط آنهایی كه به طور رسمی استخراج كرده‌اند و تنها برای واردات كالا می‌توانند از رمزارز استفاده كنند.»
چندی بعد هم معاون بانك مركزی با تأكید بر ممنوع بودن معاملات رمزارز در كشور، خطاب به مردم گفت: «مردم بدانند خطرهای این رمزارزها بسیار زیاد است و پرونده‌های بسیاری در زمینه كلاهبرداری، سرقت از كیف پول و مسدود شدن كیف پول رمزارزها تشكیل شده است. طبق اعلام آمنه نادعلی‌زاده، معاون اداره نظام‌های پرداخت بانك مركزی، براساس قانون شورای‌عالی مبارزه با پولشویی و مصوبه هیات دولت در سال 98، مبادله رمزارزها در كشور ممنوع است.
همزمان با اعلام موضع بانك مركزی در خصوص بیت‌كوین و خرید و فروش رمزارزها در ایران،‌ مركز ملی فضای مجازی هم اعلام كرد كه سایت‌های خریدوفروش بیت‌‌كوین مجوز ندارند. بنابراین و با توجه به موضع‌گیری‌هایی كه تاكنون توسط مراجع رسمی اعلام شده است، مبادله رمزارزها تنها برای استخراج رسمی رمزارز در جهت واردات بلامانع بوده، اما معامله این نوع ارز بین افراد ممنوع است.




وقتی قانون نیست، سودجویی وجود دارد
هفته گذشته خبر دستگیری مدیرعامل صرافی کریپتولند منتشر شد. جرم او اخلال در نظام اقتصادی بود و با دستگیری وی همه حساب‌های مربوط به صرافی مسدود شد. برخی کاربران که پولشان نزد حساب این صرافی بود، بلاتکلیف مانده‌اند. اما سرهنگ رامین پاشایی، معاون اجتماعی پلیس فتای ناجا در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: با توجه به دستگیری مدیران متخلف صرافی کریپتولند به اتهام اخلال در نظام اقتصادی کشور، مالباختگان این صرافی می‌توانند به سایت گرداب مراجعه کنند. همه اعضای این صرافی می‌توانند مدارک و ادعاهای خود را در مورد میزان سرمایه موجود در این صرافی با مراجعه به سایت
 ‌gerdab.ir/fa/forms/5   به منظور بررسی و رسیدگی ثبت کنند. معاون اجتماعی پلیس فتا با هشدار به کاربران و متقاضیان سرمایه‌گذاری در بازار رمز ارزها و بورس ارزهای خارجی در خصوص عواقب کلاهبرداری‌های این حوزه هشدار داد و تاکید کرد: درگاه‌های شرط‌بندی و قمار در حال کاهش، اما کلاهبرداری با عنوان رمزارزها در حال افزایش است. کلاهبرداری در این حوزه به واسطه ناآگاهی کاربران و تبلیغات فریبنده مجرمان سایبری اتفاق می‌افتد. در قمار و شرط‌بندی کاربران بازنده‌اند و افرادی که طراح این درگاه‌ها برنده بازی هستند، اگرچه در دفعات اول پولی هم برای کاربر در نظرگرفته می‌شود.
وی افزود: ارزهای دیجیتال در کشورهای دیگر، نظام‌های خاص مالی دارند و با آنها مبادلات تجاری انجام می‌گیرد. متاسفانه در کشور ما، سازوکار هماهنگ و نظام واحدی برای رمزارزها وجود ندارد. سرویس‌دهنده آن در کشور ما نیست و خریداری خدمات از کشور ثالث انجام می‌شود، بنابراین به‌راحتی مورد سوءاستفاده افراد سودجو قرار می‌گیرید.
وی گفت: هر برنامه‌نویسی می‌تواند با وارد کردن نسخه جعلی، بورس جهانی و مقدار خرید کاربر را به او بگوید. خریدار پولی را واریز می‌کند و از درگاه، گذرنامه و اعتبار دریافت می‌کند و در موقع برداشت متوجه می‌شود هیچ اعتباری ندارد. برای ورود به این حوزه، کاربران باید آگاهی خود را افزایش دهند. تا امروز هیچ صرافی، شرکت و سازمانی، مجوز این کار را در کشور ندارد و تنها کارهای واسطه‌ای انجام می‌شود؛ جرایم در این حوزه در حال افزایش است،  پول خود را یکشبه به باد ندهید. وی افزود: ۸۰ درصد خبرهایی که در فضای مجازی تولید می‌شود توسط ۲۰درصد کاربران تولید می‌شود یا به عبارتی دیگر، ۸۰ درصد کاربران مصرف‌کننده عقاید و آرای ۲۰درصد از کاربران هستند. پس به‌راحتی تحریف اتفاق می‌افتد. نباید در چرخه انتشار خبری قرار بگیریم که از درستی آن اطمینان نداریم.
بازار رمزارز، دومین بازاری است که دولت مردم را به آن دعوت کرد و زمین خورد. پس از بازار سرمایه، بازار تولید رمزارز از طریق ماینر و تصویب قانون در این زمینه موجب شد افراد زیادی به این حوزه وارد شوند. اما زمین خوردن دوباره این بازار هم باعث از دست رفتن سرمایه اجتماعی دولت شده است.