این  همه  آشفته‌حالی  ...

این همه آشفته‌حالی ...

نگاهم را نمی‌توانم از ساعت بردارم. تیك‌تیك عقربه ساعت مثل پتك توی سرم می‌كوبد. باز هم ساعت از 10 شب گذشته و به خانه نرسیده! دوباره تماس می‌گیرم و باز همان پیغام تكراری: «مشترك مورد نظر در دسترس نیست .» تمام ذهنم پر شده از افكار منفی! نكند بلایی سرش آمده باشد؟! آرام و قرار ندارم، انگار توی دلم رخت می‌شویند. بار اولم هم نیست، می‌دانم كه باز هم وقتی بیاید با خنده می‌گوید: «تو كه می‌دونی باتری گوشی خراب شده و شارژ نگه نمی‌داره! باز الكی نگران شدی؟» می‌دانم نباید نگران باشم، اما باز هم نگرانم، نگران و چشم به راه... . نگرانی‌های شدید و بی‌دلیل می‌تواند مشكلات متعدد جسمی و روحی به‌همراه داشته باشد. شاید تا امروز فكر می‌كردید كه این ویژگی در هر فردی ذاتی است و برخی افراد ذاتا نگران‌تر از بقیه هستند، اما تا چه حد مضطرب و نگران بودن طبیعی است؟ آیا راهی برای مهار این حس وجود دارد؟ در این گزارش دكتر بهروز بیرشك، روان‌شناس و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم چرایی و چگونگی این حالت را بیشتر توضیح می‌دهد.

نگرانی‭ ‬یكی‭ ‬از‭ ‬مشكلات‭ ‬بسیار‭ ‬شایع‭ ‬در‭ ‬جوامع‭ ‬مختلف‭ ‬است‭. ‬میزان‭ ‬نگرانی‭ ‬در‭ ‬افراد‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬شرایطی‭ ‬كه‭ ‬دارند‭ ‬متفاوت‭ ‬است‭. ‬اختلال‭ ‬اضطراب‭ ‬فراگیر‭ (‬GAD‭) ‬نگرانی‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬اندازه‭ ‬و‭ ‬نامعقول‭ ‬در‭ ‬مورد‭ ‬اتفاقات‭ ‬و‭ ‬فعالیت‌های‭ ‬روزمره‭ ‬است‭. ‬دكتر‭ ‬بیرشك‭ ‬درخصوص‭ ‬ماهیت‭ ‬نگرانی‭ ‬توضیح‭ ‬می‌دهد‭: ‬اتفاوت‭ ‬اصلی‭ ‬ترس‭ ‬و‭ ‬نگرانی‭ ‬دلیل‭ ‬بروز‭ ‬آنهاست‭. ‬معمولا‭ ‬ترس‭ ‬بر‭ ‬اثر‭ ‬عامل‭ ‬مشخصی‭ ‬ایجاد‭ ‬می‌شود،‭ ‬اما‭ ‬نگرانی‭ ‬در‭ ‬بیشتر‭ ‬موارد‭ ‬دلیل‭ ‬مشخص‭ ‬و‭ ‬واضحی‭ ‬ندارد‭. ‬البته‭ ‬در‭ ‬برخی‭ ‬موارد‭ ‬فرد‭ ‬می‌داند‭ ‬عامل‭ ‬نگرانی‭ ‬چیست،‭ ‬اما‭ ‬مشكل‭ ‬اصلی‭ ‬زمانی‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬نگرانی‭ ‬و‭ ‬اضطراب‭ ‬بدون‭ ‬دلیل‭ ‬مشخصی‭ ‬در‭ ‬فرد‭ ‬شكل‭ ‬می‌گیرد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬حدی‭ ‬شدت‭ ‬می‌گیرد‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬فعالیت‌های‭ ‬عادی‭ ‬فرد‭ ‬اختلال‭ ‬ایجاد‭ ‬می‌كند‭. ‬ذهن‭ ‬این‭ ‬افراد‭ ‬همیشه‭ ‬درگیر‭ ‬افكار‭ ‬ناخواسته‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬نمی‌توانند‭ ‬كنترل‭ ‬ذهن‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬دست‭ ‬بگیرند‭.‬ب

‭ ‬ریشه‭ ‬نگرانی‌ام‭ ‬كجاست‌؟

عامل‭ ‬اصلی‭ ‬بروز‭ ‬اضطراب‭ ‬فراگیر‭ ‬در‭ ‬افراد‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬دقیق‭ ‬مشخص‭ ‬نشده‭ ‬است،‭ ‬اما‭ ‬دیده‭ ‬شده‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬كنار‭ ‬شرایط‭ ‬محیطی‭ ‬عوامل‭ ‬ژنتیكی‭ ‬نیز‭ ‬تا‭ ‬حدی‭ ‬در‭ ‬بروز‭ ‬این‭ ‬رفتارها‭ ‬دخیل‭ ‬هستند‭. ‬دكتر‭ ‬بیرشك‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬رابطه‭ ‬توضیح‭ ‬می‌دهد‭: ‬ابنا‌بر‭ ‬گزارشات‭ ‬موجود،‭ ‬گاهی‭ ‬چنین‭ ‬اختلالی‭ ‬می‌تواند‭ ‬در‭ ‬خانواده‭ ‬مشاهده‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬همین‭ ‬دلیل‭ ‬حدس‭ ‬زده‭ ‬می‌شود‭ ‬كه‭ ‬ژن‌ها‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬بروز‭ ‬نگرانی‌های‭ ‬شدید‭ ‬دخیل‭ ‬باشند،‭ ‬اما‭ ‬از‭ ‬طرفی‭ ‬نیز‭ ‬ممكن‭ ‬است‭ ‬دلیل‭ ‬بروز‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬نسل‌های‭ ‬یك‭ ‬خانواده‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬الگوبرداری‭ ‬فرزند‭ ‬در‭ ‬زمان‭ ‬كودكی‭ ‬از‭ ‬رفتارهای‭ ‬اضطرابی‭ ‬پدر‭ ‬یا‭ ‬مادرش‭ ‬باشد‭.‬ب

اما‭ ‬از‭ ‬لحاظ‭ ‬فیزیولوژیك‭ ‬عامل‭ ‬بروز‭ ‬این‭ ‬رفتارها‭ ‬ایجاد‭ ‬اختلالاتی‭ ‬در‭ ‬بخش‭ ‬احساس‭ ‬و‭ ‬تفكر‭ ‬مغز‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬همین‭ ‬دلیل‭ ‬برای‭ ‬درمان‭ ‬باید‭ ‬به‭ ‬دنبال‭ ‬روش‌هایی‭ ‬برای‭ ‬برقراری‭ ‬تعادل‭ ‬در‭ ‬روند‭ ‬فعالیت‭ ‬مغز‭ ‬شد‭. ‬بروز‭ ‬این‭ ‬بیماری‭ ‬در‭ ‬افراد‭ ‬مختلف‭ ‬متفاوت‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬نمی‌توان‭ ‬دقیقا‭ ‬مشخص‭ ‬كرد‭ ‬كه‭ ‬چه‭ ‬جنسیت‭ ‬یا‭ ‬گروه‭ ‬سنی‭ ‬بیشتر‭ ‬در‭ ‬معرض‭ ‬این‭ ‬اختلال‭ ‬هستند‭. ‬به‭ ‬عقیده‭ ‬دكتر‭ ‬بیرشك‭ ‬جنس‭ ‬نگرانی‌های‭ ‬ناخواسته‭ ‬و‭ ‬نحوه‭ ‬بروز‭ ‬آنها‭ ‬می‌تواند‭ ‬در‭ ‬سنین‭ ‬مختلف‭ ‬متفاوت‭ ‬باشد‭.‬

‭ ‬اضطراب،‭ ‬بیمارتان‭ ‬می‌كند

اختلال‭ ‬نگرانی‭ ‬فراگیر‭ ‬معمولا‭ ‬علاوه‭ ‬بر‭ ‬تاثیرگذاری‭ ‬در‭ ‬روند‭ ‬عادی‭ ‬زندگی،‭ ‬در‭ ‬صورت‭ ‬بی‌توجهی‭ ‬می‌تواند‭ ‬عامل‭ ‬ایجاد‭ ‬مشكلات‭ ‬ذهنی‭ ‬دیگری‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬فرد‭ ‬بشود‭. ‬دكتر‭ ‬بیرشك‭ ‬تصریح‭ ‬می‌كند‭: ‬اوسواس‌های‭ ‬فكری‭ ‬و‭ ‬عملی‭ ‬معمولا‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬نداشتن‭ ‬اطمینان‭ ‬و‭ ‬نگرانی‭ ‬از‭ ‬درست‭ ‬نبودن‭ ‬چیزی‭ ‬ایجاد‭ ‬می‌شود‭. ‬بنابراین‭ ‬در‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬موارد‭ ‬وقتی‭ ‬فرد‭ ‬در‭ ‬جلسات‭ ‬مشاوره‭ ‬حضور‭ ‬پیدا‭ ‬می‌كند،‭ ‬مشخص‭ ‬می‌شود‭ ‬كه‭ ‬پیش‭ ‬از‭ ‬بروز‭ ‬وسواس‭ ‬دچار‭ ‬اضطراب‭ ‬كنترل‭ ‬نشده‭ ‬بوده‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬ادامه‭ ‬روند‭ ‬آن‭ ‬شدت‭ ‬بیشتری‭ ‬پیدا‭ ‬كرده‭ ‬و‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬شكل‭ ‬وسواس‭ ‬بروز‭ ‬داده‭ ‬است‭.‬ب‭ ‬در‭ ‬مواردی‭ ‬اضطراب‭ ‬و‭ ‬دلشوره‭ ‬شدید‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬موجب‭ ‬بروز‭ ‬پرخاشگری،‭ ‬حمله‌های‭ ‬عصبی‭ ‬یا‭ ‬ترس‌های‭ ‬شدید‭ (‬فوبیا‭) ‬و‭ ‬حتی‭ ‬افسردگی‭ ‬نیز‭ ‬بشود‭.‬

از‭ ‬سوی‭ ‬دیگر‭ ‬زمانی‭ ‬كه‭ ‬بدن‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬مداوم‭ ‬با‭ ‬شرایط‭ ‬اضطراب‭ ‬و‭ ‬نگرانی‭ ‬مواجه‭ ‬باشد،‭ ‬دچار‭ ‬اختلالات‭ ‬عملكردی‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭ ‬كه‭ ‬می‌تواند‭ ‬به‭ ‬بروز‭ ‬بیماری‌های‭ ‬روان‌تنی‭ ‬مانند‭ ‬زخم‭ ‬معده،‭ ‬سردردهای‭ ‬شدید،‭ ‬افزایش‭ ‬فشار‭ ‬خون،‭ ‬دردهای‭ ‬شدید‭ ‬قلبی‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬حمله‭ ‬قلبی‭ ‬منجر‭ ‬شود‭.‬

‭ ‬آرام‭ ‬كردن‭ ‬ذهن،‭ ‬كلید‭ ‬طلایی

عامل‭ ‬اصلی‭ ‬ایجاد‭ ‬این‭ ‬حالت‭ ‬در‭ ‬افراد،‭ ‬
به‌هم‭ ‬ریختن‭ ‬تعادل‭ ‬فعالیت‌ها‭ ‬و‭ ‬ترشحات‭ ‬مغزی‭ ‬است‭. ‬بنابراین‭ ‬بهترین‭ ‬راهكار‭ ‬برای‭ ‬كاهش‭ ‬این‭ ‬حالت‭ ‬ناخواسته‭ ‬حفظ‭ ‬آرامش‭ ‬ذهنی‭ ‬از‭ ‬روش‌های‭ ‬مختلف‭ ‬است‭. ‬دكتر‭ ‬بیرشك‭ ‬با‭ ‬تاكید‭ ‬بر‭ ‬لزوم‭ ‬مشاوره‭ ‬با‭ ‬فرد‭ ‬متخصص‭ ‬می‌افزاید‭: ‬ادر‭ ‬مواردی‭ ‬كه‭ ‬نگرانی‭ ‬از‭ ‬حد‭ ‬معمول‭ ‬فراتر‭ ‬رود،‭ ‬بهتر‭ ‬است‭ ‬فرد‭ ‬سریع‌تر‭ ‬به‭ ‬مشاور‭ ‬یا‭ ‬متخصص‭ ‬اعصاب‭ ‬و‭ ‬روان‭ ‬مراجعه‭ ‬كند‭. ‬بررسی‭ ‬حالات‭ ‬ذهنی‭ ‬فرد‭ ‬این‭ ‬امكان‭ ‬را‭ ‬فراهم‭ ‬می‌كند‭ ‬كه‭ ‬عامل‭ ‬اصلی‭ ‬ایجادكننده‭ ‬این‭ ‬رفتار‭ ‬ریشه‌یابی‭ ‬و‭ ‬براساس‭ ‬آن‭ ‬راهكار‭ ‬درمانی‭ ‬ارائه‭ ‬شود‭. ‬در‭ ‬برخی‭ ‬موارد‭ ‬ممكن‭ ‬است‭ ‬با‭ ‬جلسات‭ ‬مشاوره‭ ‬و‭ ‬شركت‭ ‬در‭ ‬برنامه‌های‭ ‬آرامش‭ ‬ذهنی‭ ‬مانند‭ ‬كلاس‌های‭ ‬ورزشی‭ ‬یوگا‭ ‬روند‭ ‬عادی‭ ‬مغز‭ ‬بازیابی‭ ‬شود‭. ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬افراد‭ ‬دارای‭ ‬ویژگی‭ ‬كمال‌گرایی‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬ترس‭ ‬از‭ ‬بهترین‭ ‬نبودن‭ ‬موجب‭ ‬بروز‭ ‬اضطراب‭ ‬در‭ ‬آنها‭ ‬می‌شود‭.‬ب‭ ‬وی‭ ‬در‭ ‬ادامه‭ ‬می‌افزاید‭: ‬ادر‭ ‬برخی‭ ‬مواقع‭ ‬پزشك‭ ‬متخصص‭ ‬تشخیص‭ ‬می‌دهد‭ ‬كه‭ ‬دارودرمانی‭ ‬باید‭ ‬در‭ ‬كنار‭ ‬اصلاح‭ ‬سبك‭ ‬زندگی‭ ‬انجام‭ ‬شود‭. ‬داروهای‭ ‬آرامبخش‭ ‬با‭ ‬تاثیر‭ ‬روی‭ ‬عملكرد‭ ‬مسیرهای‭ ‬مغزی،‭ ‬تعادل‭ ‬بیوشیمیایی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬مغز‭ ‬برقرار‭ ‬می‌كند‭ ‬و‭ ‬مانع‭ ‬از‭ ‬ایجاد‭ ‬احساس‭ ‬اضطراب‭ ‬غیرمتعارف‭ ‬می‌شود‭.‬ب‭ ‬


​​​​​​​