پیمان آتلانتیك شمالی یا ناتو، چهارم آوریل 1949 در واشنگتن و به عنوان واكنشی به جنگ سرد و توسعه‌طلبی‌های شوروی تاسیس شد. در آغاز كار 12كشور یعنی بلژیك، دانمارك، فرانسه، بریتانیا، ایسلند، ایتالیا، كانادا، لوكزامبورگ، هلند، نروژ، پرتغال و ایالات متحده آمریكا در این پیمان سیاسی نظامی فراآتلانتیكی حضور داشتند. این سازمان مشروعیت خود را ذیل ماده 51 منشور سازمان ملل كه دفاع را حق طبیعی كشورها می‌داند، تعریف كرده است. بر این اساس اعضای ناتو متعهد شدند از تمامیت همپیمانان خود در این پیمان دفاع و به‌ویژه از حملات احتمالی شوروی جلوگیری كنند. از جمله دلایل اصلی تاسیس ناتو به گفته اولین دبیركل آن یعنی لرد ایسمای، حضور آمریكا، بیرون نگه داشتن شوروی و «زمین‌گیر كردن آلمان» و در واقع جلوگیری از شعله‌ور شدن دوباره سیاست‌ها و احساسات ناسیونالیستی بود. اما آلمان غربی نیز پس از تاسیس پیمان ورشو توسط شوروی به ناتو پیوست.
اما با پایان گرفتن جنگ سرد و فروپاشی شوروی و انحلال پیمان ورشو، فلسفه وجودی ناتو نیز به نوعی مورد تردید قرار گرفت. اما وجه دیگر فلسفه ناتو یعنی جلوگیری از ظهور دوباره ناسیونالیسم افراطی و ایجاد وحدت اروپایی از یك طرف توجیهی برای ادامه كار این سازمان شد و صد البته با تغییرات ژئوپلتیكی اروپا، چالش‌های تازه‌ای نیز در برابر این پیمان سیاسی نظامی قرار گرفت.
پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی بلوك شرق، شماری از اعضای سابق پیمان ورشو به عنوان همكار در این پیمان حضور پیدا كرده و در نهایت در سال 1999 سه كشور سابقا كمونیستی لهستان، چك و مجارستان به عضویت رسمی ناتو پذیرفته شدند. این روند سال 2004 با پیوستن رومانی، اسلواكی، اسلوونی، لتونی، استونی و لیتوانی و همین طور در سال 2017 با پذیرش عضویت دائم كرواسی و آلبانی و بالاخره در سال 2017 با پیوستن مونته نگرو ادامه یافت و به این ترتیب شمار اعضای ناتو به 29 كشور رسید.
در سال 2002 و در راستای بهبود همكاری‌ها با مسكو، شورای مشورتی روسیه در قالب یك كمیسیون تشكیل شد. گرچه این همكاری در آغاز با موفقیت‌هایی همراه بود، اما با آغاز بحران كریمه در سال 2014 این روابط به تیرگی گرایید. با این حال طی سال‌هایی كه روابط مسكو با ناتو جریان داشت، پیمان آتلانتیك شمالی در بحران‌های مهمی از جمله بحران‌های خونین بالكان و همین طور در جنگ افغانستان حضور نظامی پیدا كرد. به باور بسیاری از كارشناسان، حضور نظامی ناتو در بحران‌های بالكان گرچه كه ظاهرا به جنگ و خونریزی‌ها در این منطقه پایان داد، اما این مساله به قیمت خونریزی‌های بیشتر و خرابی‌ها و ویرانی‌های گسترده تر تمام شد.
مشكلات داخلی ناتو بیش از همه به مساله تركیه مربوط می‌شود، زیرا این عضو قدیمی ناتو طی سال‌های اخیر از این سازمان فاصله گرفته و به روسیه گرایش پیدا كرده است، اما تعامل با نقش رهبری آمریكا در ناتو از جمله مشكلات اساسی این پیمان سیاسی نظامی به شمار می‌رود. صد البته این مشكل از زمان حضور دونالد ترامپ در كاخ سفید ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته است. ترامپ از زمان مبارزات انتخاباتی اعلام كرده بود كه آمریكا دیگر حاضر نیست به تنهایی بار همه اعضا را به دوش بكشد و دیگر اعضا نیز باید نقش و سهمی برابر ایفا كنند. این در حالی است كه بسیاری از اعضای اروپایی ناتو قادر به پرداخت به اصطلاح حق عضویت خود نیستند.
با این حال ناتو باید برای دیگر چالش‌ها نیز پاسخی مناسب بیابد. زیرا امروزه مساله پناهجویان و تروریسم در جنوب اروپا به یكی از تهدیدهای اصلی بدل شده است. در شرق نیز روسیه، چالش‌های زیادی برای ناتو فراهم آورده است. افزون بر آن چین نیز رفته رفته به یكی از چالش‌های جدی پیمان آتلانتیك شمالی بدل می‌شود. زیرا پكن طی دهه‌های اخیر به یك ابرقدرت نظامی بدل شده و قصد دارد با استفاده از این موقعیت خود نقشی اساسی در تامین منافع امنیتی كشورش به‌ویژه در دریای چین جنوبی ایفا كند و تا به این لحظه نیز ناتو از اقدامی بازدارنده در برابر پكن عاجز نشان داده است.
منبع: اشپیگل آنلاین