شواهدی در دست است كه نشان می‌دهد، دوزیستان دنیا در معرض خطر انقراض هستند و دامنه این خطر هم ظاهرا هر روز گسترده‌تر می‌شود. در اواخر اسفند 97 نتایج تحقیقی در نشریه علمی ساینس منتشر شد كه در آن به احتمال انقراض ۵۰۱گونه از قورباغه‌ها و سمندرها با یك قارچ كشنده موسوم به كیترید (Chytrid)  اشاره
شده بود.
بیماری قارچ دیگچه‌ای دوزیستان (Chytridiomycosis) در اصل یك بیماری عفونی در این گروه از جانوران است كه عامل اصلی آن نوعی قارچ موسوم به قارچ دیگچه‌ای است. این بیماری از دلایل كاهش جدی جمعیت یا حتی انقراض گونه‌های مختلف دوزیستان در قاره آمریكا، استرالیای شرقی، شرق آفریقا (تانزانیا) و جزایر كارائیب در یك دهه اخیر بوده است. كیترید در مقایسه با سایر بیماری‌های شناخته شده علمی، گونه‌های بیشتری را تهدید می‌كند. این بیماری از مخرب‌ترین گونه‌های مهاجم شناخته شده  در استرالیا، آمریكای مركزی و جنوبی بیش از سایر مناطق مخرب ظاهر شده است. جالب است بدانید آمار فعلی تاثیرپذیری دوزیستان از این بیماری قارچی دو برابر چیزی است كه در گذشته تخمین زده می‌شد.
در ماه گذشته كمیته تنوع زیستی سازمان ملل اعلام كرد اثرات ناشی از فعالیت‌های انسانی، بقای نزدیك به یك میلیون گونه دوزیست را در معرض تهدید قرار داده كه این تعداد شامل حدود ۴۰ درصد (۳۲۰۰ گونه) از دوزیستانی می‌شود كه از نظر علمی شناخته شده‌اند.
حالا نتایج یك تحقیق جدید دیگر با استفاده از روش‌های آنالیز آماری پیش‌بینی كرده ۱۱۰۰ گونه دوزیست دیگر هم كه اكنون در رده «داده ناقص» اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (آی‌یوسی‌ان) قرار دارد را باید به فهرست پیشین اضافه كرد.
اگر یافته‌های این تیم تحقیقاتی درست باشد، به این معناست كه در حال حاضر ۴۳۰۰ گونه یا بیش از نیمی از كل گونه‌های دوزیست دنیا اعم از قورباغه، سمندر و كور سمندرها (Caecilians) در معرض خطر انقراض هستند. آیا این واقعا تاسف‌بار نیست؟
اما امید كوچكی همچنان هست. پاملا گونزالس دل پلی‌اِگو (Pamela Gonzalez del Pliego)  بوم‌شناس دانشگاه ییل كه محقق ارشد این مطالعه هم بوده، می‌گوید: در منطقه زیست‌جغرافیایی كره زمین موسوم به نئوتروپیك كه شامل آمریكای مركزی، جنوبی و جزایر كارائیب می‌شود، یك‌سری گونه دوزیست در معرض تهدید وجود دارند: جالب است این گونه‌ها از نظر پراكنش جغرافیایی خیلی شبیه آن گونه‌هایی هستند كه داده‌ها در موردشان ناقص است و در ضمن در معرض خطر نیز پیش‌بینی شده‌اند. بنابراین، این امید وجود دارد كه اگر سعی كنیم و بتوانیم از این مناطق كه گونه‌های در معرض تهدید در آنها هستند، به درستی حفاظت كنیم، بقای آن گونه‌های كمتر شناخته شده هم به نوعی تضمین شود.
دوزیستان نیازمند توجه مضاعف هستند
یكی از مهم‌ترین یافته‌های جدید در مورد دوزیستان این است كه در مناطق خاص مانند آفریقای مركزی و جنوب‌شرقی آسیا نیاز است كه محققان و دولت‌ها، تلاش‌های جدید و بیشتری برای ایجاد برنامه‌های حفاظتی از دوزیستانی كه داده‌های كافی در مورد آنها موجود نیست، انجام دهند؛ زیرا در این مناطق بیشتر دوزیستان به واسطه حضور گونه‌های شاخص‌تر موسوم به گونه‌های چتر حفاظت می‌شوند و این مساله لزوما بقای دوزیستان را ضمانت نمی‌كند.
گونزالس دل پلی‌اِگو می‌گوید: خوشبختانه در این تحقیق ما توانسته‌ایم متوجه شویم منابع به كجاها ‌باید اختصاص داده شود و این‌كه كدام گونه‌ها و مناطق باید جزو اهداف اولیه باشد.
جودی روولی (Jodi Rowley) زیست‌شناس متخصص دوزیستان است كه در موزه استرالیا فعالیت می‌كند. وی نیز در این تحقیقات نشانه‌ای از امید را می‌بیند. به گفته روولی، ما در برهه حیاتی و شگفت‌انگیزی قرار داریم، زیرا به نوعی بر سر كشف تنوع زیستی خارق‌العاده‌ای كه روی كره زمین وجود دارد، در رقابت هستیم و دیر نیست اگر بخواهیم تغییراتی را كه مستلزم تضمین بقای اغلب این گونه‌هاست، ایجاد كنیم؛ بنابراین جدا از این واقعیت تلخ كه وضع دوزیستان در دنیا خوب نیست، ما باید به فكر تغییرات مثبت برای حفظ طبیعت باشیم.
الناز نجفی مجد، دانشجوی دكتری جانورشناسی دانشگاه اژه تركیه هم تاكید می‌كند مشكلی كه در مورد دوزیستان ایران در حال حاضر وجود دارد، این است كه داده‌های قدیمی ثبت شده به نوعی ناقص بوده و در نتیجه الان كه اتحادیه جهانی حفاظت شروع به بازنگری وضعیت گونه‌ها كرده، متوجه تغییرات بسیاری شده است: سال‌هاست در مورد وضع گونه‌های دوزیست در ایران بحث می‌شود، سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز برخی دوزیستان را در معرض خطر عنوان كرده حال آن‌كه متاسفانه حتی در مورد یك زیستگاه، داده‌های بلندمدت وجود ندارد كه بتوان بر مبنای آن وضعیت جمعیتی یك گونه خاص را در عرض چند سال بررسی كرد. زمانی كه این داده‌ها نباشد، نمی‌توان با قطعیت در مورد وضع حفاظتی دوزیستان در ایران نظر داد.
نجفی در خاتمه می‌گوید: یكی از گونه‌های دوزیستی كه در ایران وضعیت آن بحرانی عنوان شده بود، سمندر لرستان است كه وضعیت آن در سال‌های اخیر از درحال انقراض (En) به در معرض آسیب (Vu) تغییر پیداكرد. اما آیا این تغییر وضعیت نتیجه بهبود وضع گونه است یا این‌كه تكمیل اطلاعات مربوط به گونه؟! در بررسی قبلی (سال 2008) گفته شده این گونه فقط در چهار رودخانه در منطقه‌ای به وسعت حدود 250كیلومترمربع در كوه‌های زاگرس پراكندگی دارد. حال آن‌كه سال 1395/ 2016 داده‌های موجود بیانگر حضور گونه در بیش از 40 نقطه در منطقه‌ای به وسعت 9398كیلومترمربع بود كه نتیجه تلاش‌ها و زحمات محققان در این زمینه است.
سمندر كردستان هم وضع كم و بیش مشابهی دارد. در خیلی از موارد برای دوزیستان جمعیت‌هایی ذكر می‌شود كه واقعیت ندارد و این در بیشتر مواقع به‌دلیل دسترسی ‌نداشتن به داده‌های درست و قابل اعتماد است. برای این‌كه بتوان برنامه‌های حفاظتی مناسبی برای گونه‌های در معرض خطر تدوین كرد، باید هرچه سریع‌تر در زیستگاه‌ها مطالعات جامع و طولانی‌مدت روی وضعیت جمعیت‌ها و تهدیدهای موجود شروع كرد. در سال‌های اخیر شاهد كاهش جدی جمعیت‌ها به واسطه آلودگی‌ها و كاهش منابع آبی بوده‌ایم و همه اینها مواردی است كه باید به ترتیب اولویت روی آنها كار شود.


شناخت اندك از دوزیستان
جاناتان كلبی (Jonathan Kolby) از كاوشگران نشنال جئوگرافیك و از متخصصان گروه دوزیستان اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) از كشور هندوراس می‌گوید از این آمارهای جدید شگفت‌زده نشده است. اما به گفته وی، چیزی مهم‌تر از اعداد در این یافته‌های علمی مستتر است و آن هم درك بهتر از آن گونه‌ای است كه در رده داده‌های ناقص جای می‌گیرد.
اتحادیه جهانی حفاظت، گونه‌های در معرض تهدید را به هفت رده اصلی تقسیم می‌كند و رده موسوم به داده‌های ناقص به این معناست كه دانشمندان اطلاعات كافی برای ارزیابی خطر انقراض این گونه نداشته‌اند؛ لذا همین دانستن ناچیز درباره یك گونه را باید نگران‌كننده قلمداد كرد.
برای مثال كلبی به گونه‌هایی كه تازه شناسایی می‌شوند، اشاره كرده و می‌گوید: اغلب گونه‌هایی كه تازه كشف می‌شوند، در این رده قرار می‌گیرند زیرا دانسته‌ها در مورد آنها كم است. از سوی دیگر، مطالعه روی برخی حیوانات خیلی دشوارتر است و این مساله به‌ویژه در مورد گونه‌هایی كه كوچك و مرموز هستند یا در زیستگاه‌های دورافتاده زندگی می‌كنند مانند بیشتر دوزیستان هم به نوعی بیش‌تر صادق است؛ ضمن این‌كه گونه‌های جذاب و كاریزماتیكی مانند پستانداران، اغلب بیشتر مورد توجه بوده‌اند و این مساله باعث نبود (كمبود) اطلاعات در این زمینه شده است.
به گفته این پژوهشگر، همین مساله باعث شده تا اتحادیه جهانی حفاظت، تلاش مضاعفی را برای درك بهتر از وضعیت این گونه‌ها صرف كند و بخواهد بداند آیا این گونه‌ها به نوعی در امان هستند یا خیر.
كلبی می‌گوید، بسیاری از مردم به عبارت داده ناقص طوری نگاه می‌كنند كه گویی این حیوانات از اولویت كمتری برای حفاظت برخوردارند در حالی كه این اصلا درست نیست.
به گفته وی، گونه‌هایی كه در رده داده ناقص قرار می‌گیرند، اغلب بودجه‌های حفاظتی زیادی دریافت نمی‌كنند و همین مسأله است كه بیشتر جای نگرانی دارد.


نگرانی درباره دوزیستان ایران
الناز نجفی مجد، دانشجوی دكتری جانورشناسی دانشگاه اژه تركیه و عضو گروه تخصصی دوزیستان IUCN  درباره وضعیت دوزیستان در ایران به جام‌جم می‌گوید: ایران دارای 21 گونه دوزیست (شامل 15 گونه قورباغه و وزغ و شش گونه سمندر) است كه تعداد آنها در سال‌های اخیر به علت مطالعات فیلوژنتیك متغیر بوده است. بعضی از گونه‌ها پراكندگی بسیار محدود و منطقه‌ای دارند. هیچ مطالعه جامع و كاملی كه نشان‌دهنده وضعیت قبلی و كنونی جمعیت‌های گونه‌های مختلف دوزیستان در ایران باشد، وجود ندارد.
نجفی می‌افزاید: متاسفانه سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در این زمینه فعالیت خاصی نداشته است. طبق دسته‌بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت در ایران، تعداد معدودی از دوزیستان در معرض آسیب و وضعیت بحرانی هستند، اما باید دید آیا واقعا به این صورت است؟ این طبقه‌بندی بر چه اساسی صورت گرفته است؟ آیا نتیجه بررسی و مطالعه مداوم و طولانی‌مدت است؟
این پژوهشگر فعال در زمینه دوزیستان می‌گوید: متاسفانه در گذشته، نبود اطلاعات كافی باعث شد طبقه‌بندی وضعیت بیشتر گونه‌ها به‌درستی صورت نگیرد. این‌كه گونه‌ای پراكندگی وسیعی داشته باشد، دلیل بر این نیست كه وضع ایده‌آلی دارد. امروزه در برخی مناطق به علت تغییر شرایط اقلیمی، خشكسالی و آلودگی، شاهد از بین رفتن و مرگ‌ومیر دسته‌جمعی دوزیستان هستیم. در بررسی وضعیت گونه‌ها، اتحادیه جهانی حفاظت بیشتر به داده‌های مربوط به تعداد و گستردگی نقاط حضور، وضعیت و تراكم جمعیت‌ها در این نقاط در طول ده سال یا سه نسل توجه می‌كند. حال آن‌كه متاسفانه بیشتر اوقات اطلاعات مناسب و درستی برای این موارد وجود ندارد و این نشان‌دهنده كمبود تحقیقات در این زمینه است. یكی از دلایل تغییر وضعیت گونه‌های دوزیستان و به‌ویژه افزایش تعداد گونه‌های در معرض خطر انقراض در سال‌های اخیر، بازنگری و به‌روزكردن داده‌های مربوط به گونه‌هاست.
نجفی در جمع‌بندی صحبت‌هایش می‌گوید: باید در نظر داشت گونه‌هایی با جمعیت و تراكم پایین و سازگاری ضعیف خیلی بیشتر در معرض خطر انقراض هستند. دوزیستان به علت شرایط فیزیولوژیك بدنشان وابسته به آب و محیط مرطوب هستند، بنابراین نسبت به تخریب زیستگاه، تغییر در كیفیت آب و خاك و تغییرات اقلیمی بسیار حساس و آسیب‌پذیرند؛ ضمن این‌كه آنها به دلیل حساسیت و وابستگی به هردو محیط آبی و خشكی، به عنوان شاخص سلامتی محیط هم شناخته می‌شوند. طبق آخرین اخبار اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (آی‌یوسی‌ان) نزدیك به نیمی از دوزیستان (40 درصد) در معرض خطر انقراض قرار دارند و این میزان در مقایسه با سایر رده‌های جانوری بسیار بالاست. امروزه از مهم‌ترین عوامل تهدید دوزیستان می‌توان تخریب زیستگاه، آلودگی، بیماری‌ها، استفاده از اعضای این گروه برای مصارف غذایی و دارویی، تحقیقات دانشگاهی و تدریس و در عین حال استفاده به عنوان طعمه و حیوان خانگی را نام برد.