برنامه ویژه‌ای برای كاهش وابستگی بودجه به نفت داریم
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه كشور در گفت‌وگویی كه با خبرنگار جام‌جم داشت از برنامه دولت برای كاهش وابستگی به درآمدهای نفتی سخن گفت و تصریح كرد: بودجه به گونه‌ای طراحی شده كه از همه تكانه‌های مربوط به نفت فاصله گرفته و نوسان درآمد در این بخش نمی‌تواند تاثیری در مدیریت كشور بگذارد.
معاون رئیس‌جمهور تاكید كرد: برای كاهش وابستگی بودجه به نفت برنامه‌ریزی‌های زیادی انجام دادیم و منابع جایگزین را برای درآمدهای نفتی در نظر گرفتیم.
نوبخت با اشاره به این‌كه اصلاح ساختار بودجه در دستور كار شورای عالی هماهنگی اقتصادی قرار دارد، افزود: در اصلاح ساختار بودجه درآمدهای مربوط به نفت به صورت مستقیم وارد بودجه نمی‌شود بلكه از مسیرهای دیگر وارد اقتصاد خواهد شد.
وی تاكید كرد: بودجه با منابع غیرنفتی یا با كمترین وابستگی به منابع نفتی تنظیم خواهد شد.
درآمدهای مالیاتی باید 2 برابر شود
مژگان خانلو، رئیس امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع سازمان برنامه و بودجه درباره كاهش وابستگی بودجه به نفت تصریح كرد: در اصلاح ساختار بودجه میزان وابستگی بودجه به نفت از 150هزار میلیارد تومان به حدود 50 تا 60 هزار میلیارد تومان كاهش پیدا كرده و مابقی مبلغ از طریق كاهش هزینه‌ها و افزایش منابع كه یكی از آنها درآمدهای مالیات است، تأمین می‌شود.
وی با اشاره به این‌كه جایگزینی مالیات به جای نفت در كوتاه‌مدت انجام نمی‌شود و نیاز به زمان دارد به خبرنگار ما گفت: اگر بخواهیم درآمدهای مالیاتی به طور كامل جای درآمدهای نفتی را بگیرد میزان درآمدهای حاصل از محل مالیات باید دو برابر شود و سازمان برنامه و بودجه این اطمینان را به مؤدیان مالیاتی می‌دهد كه قرار نیست نرخ مالیات تغییر و افزایش یابد بلكه رشد درآمدها از طریق مقابله با فرارهای مالیاتی، كشف مؤدیان جدید و رفع معافیت‌ها انجام می‌شود.
خانلو اضافه كرد: این كار بستگی به توان سازمان امور مالیاتی و پیگیری برای تصویب قوانین جدید در این‌باره دارد. البته وزارت نفت تلاش‌های زیادی برای فروش نفت انجام می‌دهد اما سازمان برنامه و بودجه قرار است وابستگی بودجه به نفت را تا حد زیادی كاهش دهد.
رئیس امور پایش تعهدات دولت و تجهیز منابع سازمان برنامه و بودجه درباره كسری بودجه دولت تاكید كرد: تا جایی كه بتوانیم بودجه را مدیریت می‌كنیم تا با كسری مواجه نشویم اما اگر هم این اتفاق بیفتد قرار نیست از بانك مركزی استقراضی صورت بگیرد.
دولت فربه هزینه زیادی دارد
حجت‌ا... صیدی، مدیرعامل بانك صادرات ایران در این‌باره به خبرنگار ما گفت: جایگزین كردن درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای نفتی حتما امكان‌پذیر است، اما به ده سال زمان نیاز دارد و در كوتاه مدت عملی نیست.
وی افزود: مهم‌ترین موضوعی كه باید مورد توجه قرار بگیرد فرهنگ است و مردم باید بپذیرند مالیات را برای اداره كشور بپردازند. از سوی دیگر برای تعویض این درآمد ممكن است ریاضت‌هایی به اقتصاد تحمیل شود كه با تاب‌آوری در این بخش باید مانع ورود درآمدهای نفتی به بودجه عمومی كشور شد.
صیدی در مورد جبران كسری بودجه دولت تصریح كرد: دولت‌ها همیشه سه روش فروش دارایی، استقراض از بانك مركزی و استفاده از ذخایر (چاپ‌اسكناس) را استفاده می‌كردند، اما با توجه به این‌كه بانك مركزی امسال برنامه منظم‌تری نسبت به سال‌های گذشته دارد بعید است به انتشار اسكناس رو بیاورد.
این مدیر بانكی ادامه داد: دولت صرفه‌جویی را شروع كرده اما به چشم نمی‌آید و دلیل اصلی آن هم بزرگ بودن دولت است. بزرگ بودن دولت باعث شده هزینه‌های سنگینی را متحمل شود.
بهترین زمان برای كوچك‌سازی دولت است
كوروش پرویزیان، رئیس كانون بانك‌های خصوصی كشور به جام‌جم گفت: اغلب كشورهای پیشرفته از طریق مالیات اداره می‌شوند، اما این كار برای كشورهای نفتی كمی سخت است چون به ثروت‌فروشی برای پرداخت هزینه عادت كرده‌اند.
وی زیرساخت جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای نفتی را انضباط مالی دولت و اجرای پروژه‌های با توجیه اقتصادی دانست و افزود: سیاست‌های مالیاتی با سایر سیاست‌های اقتصادی باید همتراز و هم‌راستا باشد تا رونق و رشد اقتصادی حاصل شود، اما هزینه‌های فعلی دولت اجازه چنین كاری را نمی‌دهد.
مدیرعامل بانك پارسیان اضافه كرد: دولت باید از نفت به‌عنوان سرمایه ملی برای سرمایه‌گذاری‌های بین‌نسلی استفاده كند و فاصله گرفتن از درآمدهای نفتی به عزم دولت و دستگاه‌های اجرایی نیاز دارد.
 به گفته وی، فاصله گرفتن از درآمدهای نفتی امكان‌پذیر است اما در كوتاه‌مدت میسر نخواهد شد؛ بلكه نیاز به زیرساخت‌هایی دارد كه یكی از آنها كوچك شدن دولت در راستای كاهش هزینه‌هاست.
فقط 40درصد از فعالیت‌های اقتصاد كشور مالیات می‌دهند
هادی حق‌شناس، كارشناس مسائل اقتصادی گفت: اگر سؤال این باشد كه آیا درآمدهای مالیاتی می‌توانند جایگزینی برای درآمدهای نفتی باشد، باید پاسخ داد بله، دلیلش نیز این است كه مالیات فقط از 40درصد فعالیت‌های اقتصاد ایران وصول می‌شود این در حالی است كه 20درصد فرار مالیاتی و 40درصد معافیت مالیاتی وجود دارد.
وی افزود: به عبارت دیگر ۶۰درصد اقتصاد ایران در قالب معافیت و فرار مالیاتی، دغدغه پرداخت مالیات ندارند كه بیش از معادل پول نفت در بودجه دولت است و حدوداً 200 هزار میلیارد تومان خواهد بود، بر همین اساس انصاف نیست كه به تولیدكننده خوش‌حسابی كه با ركود دست‌وپنجه نرم می‌كند یا حقوق‌بگیری كه به دلیل تورم هر روز قدرت خریدش كمتر می‌شود، فشار بیش از این وارد شود.
این كارشناس مسائل اقتصادی اظهار كرد: 40درصد اقتصاد ایران مالیات پرداخت می‌كنند از طرفی دیگر نسبت مالیات به تولید ناخالص ملی ایران حدود 7 تا 8درصد است این در حالی است كه این عدد در كشورهای همسایه به دو برابر و در كشورهای غربی و توسعه‌یافته به سه تا چهار برابر اقتصاد ایران می‌رسد.
حق‌شناس در ادامه تصریح كرد: اگر شاخص نسبت مالیات به تولید ناخالص ملی را اصلاح كنیم و حداقل مثل كشور تركیه مالیات از اقتصاد وصول كنیم باز منابع آن به معادل پول نفت در بودجه كشور خواهد رسید بنابراین این امر قابل انجام است.
وی افزود: یقیناً می‌توانیم درآمدهای جدید مالیاتی نیز اخذ كنیم مثلاً وقتی قیمت مسكن در بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران صددرصد افزایش یافته است. اگر مالیات در بخش مسكن اخذ شود حتماً درآمد دولت افزایش قابل توجهی خواهد یافت، از طرف دیگر می‌توان با جلوگیری از فرار مالیاتی و كاهش یا حذف معافیت‌های مالیاتی، بودجه كشور را از وابستگی به درآمد 150 هزار میلیارد تومانی نفت برهانیم.
جایگزینی نفت با مالیات نیازمند انقلاب مالی در كشور است
جهانبخش محبی نیا، عضو كمیسیون برنامه و بودجه كشور با اشاره به این‌كه جایگزینی مالیات به جای درآمدهای نفتی امكان‌پذیر هست، گفت: با این شرط كه هزینه‌های تمام ادارات و سازمان‌ها به استثنای هزینه‌های دفاعی ضروری حداقل 50درصد كاهش یابد، این امر امكان‌پذیر خواهد بود.
وی افزود: البته در این راستا هیچ نهاد یا موسسه فرهنگی نباید خود را از دادن مالیات مستثنا بداند تا شاهد شكوفایی یك انقلاب مالی در كشور باشیم.
عضو كمیسیون برنامه و بودجه كشور اظهار كرد: اگر نظام، دولت و مردم بتوانند یك دوره‌ای را تحمل كنند عادت غلط وابستگی به نفت حل می‌شود، ولی بعید می‌دانم با وابستگی زیادی كه همه افراد و نهادها به درآمدهای نفتی داریم به راحتی از آن دست بكشیم.
محبی‌نیا درخصوص راهكارهای جایگزینی مالیات به جای درآمدهای نفتی، گفت: اولا باید هزینه‌های اضافی تمامی دستگاه‌ها برچیده شود و دوم این‌كه همه باید مالیات بدهند فارغ از این‌كه فلان دستگاه وابسته به نهاد یا ارگان دولتی و غیردولتی باشد، از طرف دیگر باید جلوی دلال‌ها، رانت‌خوارها، معافیت‌های مالیاتی و به‌علاوه فرارهای مالیاتی در كشور گرفته شود تا درآمدهای مالیاتی آن‌قدر زیاد شود كه فعالیت‌های اقتصادی دیگر با مشكل مواجه نشود.
وی افزود: گسترش پایه‌های مالیاتی و لغو معافیت‌های مالیاتی تا حدودی كه مقدور است، می‌تواند بخشی از بودجه كشور را تأمین و ما را از وابستگی به درآمدهای نفتی نجات دهد. در همین  راستا نهادهای نظارتی باید نظارت خود را بر درآمد افراد و صاحب‌منصبان و مسؤولان كشور تشدید كنند البته نباید این نظارت به شكلی باشد كه آبروی كسی برده شود.
وی در پایان با بیان این‌كه بخش زیادی از دارایی‌های نهادهای دولتی به خواب‌رفته است، اذعان كرد: می‌توان با استفاده از فروش یا اجاره زمین‌ها و املاك بسیاری از مؤسسات دولتی همچون بانك‌ها و وزارتخانه‌ها یا مالیات زیادی اخذ كرد یا با درآمد آنها زمینه اشتغال‌زایی طیف گسترده‌ای از افراد را فراهم كرد.