پس از تعویض مفصل زانو، روزانه یكساعت راه بروید
راه رفتن با مفاصل مصنوعی
متاسفانه جامعه امروز ما با چند معضل جدی سلامت و عوارض ناشی از آن بهشدت درگیر است؛ نداشتن تغذیه مناسب، چاقی و كمتحركی. اضافه وزن بالا و نداشتن تحرك منظم روزانه با آسیبهای قلبی- عروقی، متابولیكی و البته اسكلتی - عضلانی همراه است. یكی از آسیبهای شایع ناشی از این دو عامل خطر در سبك زندگی ایرانیان در كنار پوكی استخوان در سنین بالا، تخریب مفاصل لگن و زانو بهخصوص در خانمهاست تا جایی كه تقریبا در بیشتر خانوادهها، یك نفر در سنین میانسالی به بالا تحت عمل مفصل زانو قرار گرفته است. ناگفته نماند معمولا تعویض مفاصل از طریق پروتز در افراد سن بالا انجام میشود، اما در افراد جوان هم در صورت بیماریهای مادرزادی زانو یا ضربه خوردن به مفصل آنان استفاده از پروتز امكانپذیر است، اما سبك و سیاق زندگی با مفاصل مصنوعی زانو و لگن چگونه باید باشد؟ و آیا بیمار پس از تعویض مفصل قادر به انجام فعالیتهایهای قبلیاش خواهد بود؟ برای پاسخ به این سؤالات با دكتر سیدمحمدجواد مرتضوی، دبیر انجمن جراحان ارتوپدی ایران و فوقتخصص جراحی زانو و لگن به گفتوگو نشستهایم .
مهمترین نشانه تخریب مفصل مصنوعی، درد است و بیمار به محض احساس درد باید به متخصص مراجعه کند و بررسی شود. البته مفاصل مصنوعی باید طی پنج سال اول پس از جراحی حداقل دو تا سه بار در سال دیده شود، البته بهجز مراقبتهای یكی دو ماه بعد عمل كه باید بهصورت هفتگی صورت بگیرد.خوشبختانه تعویض مفاصل با پروتز عارضه كمتری نسبت به سایر عملهای جراحی ارتوپدی دارد، اما 10 تا 15درصد تعویض مفاصل زانو عوارضی را به همراه دارد كه عفونت و آمبولی مهمترین و خطرناكترین آنهاست. همچنین در رفتگی پروتز هم در برخی موارد دیده میشود. بهعلاوه هزینههای ناشی از عمل جراحی با پروتز بالاست كه قسمت اعظم آن به پروتز برمیگردد، البته با پوششدهی بیمههای تكمیلی انجام آن برای اقشار بیشتری مقدور شده است .
با مفصل مصنوعی راه بروید
مهمترین اقدام مراقبتی، پس از جراحی تعویض مفصل در زانو یا لگن، تقویت عضلات اطراف مفصل است. به این ترتیب كه بیمار در طول روز فعالیت فیزیكی كامل انجام دهد. یعنی روزانه یك ساعت راه برود. البته بیمار میتواند بهجای یك ساعت مداوم، طی 3 تا 20 دقیقه یا 4 تا یك ربع ساعت پیادهروی داشته باشد. پیادهروی مرتب در تقویت عضلات بسیار موثر است، چرا كه بهترین محافظ مفاصل، عضلات قوی است.
در واقع ورزشهایی مانند دویدن، راه رفتن تند، كوهنوردی بهصورت سبك، شنا كردن و حتی اسكی در بسیاری موارد برای بیمارانی كه تعویض مفصل دارند، ممنوعیتی ندارد.
چهار زانو نشستن، ممنوع!
خیلیها میخواهند بدانند كه پس از جراحی تعویض مفصل از چه فعالیتهایی منع میشوند. پاسخ آن است كه این بیماران بعد از جراحی از كار خاصی منع نمیشوند.
البته توصیه میشود كه از چهارزانو نشستن، استفاده از توالت ایرانی و ورزشهایی كه طی آن احتمال برخورد وجود دارد، پرهیز كنند. اما راه رفتن طولانی و ورزشهای سبك توصیه میشود و هیچ محدودیتی در ارتباط با آن وجود ندارد .
كنترل وزنتان را بهدست بگیرید
مسلما وزن زیاد باعث فشار بیشتری بر مفصل تعویض شده میشود. پس اگر بیمار بتواند وزن خود را كاهش دهد به افزایش طول عمر مفصل مصنوعی كار گذاشته شده در زانوی خود كمك كرده است.
به علاوه از آنجا كه مفصل مصنوعی، حین جراحی با سیمان مخصوصی در منطقه مورد نظر، فیكس میشود، كاهش وزن به بیشتر فیكس شدن پروتز با سیمان كمك میكند. بهعلاوه وزن بالاتر با احتمال شل شدن پروتز در طول زمان و نیز سایش پروتز همراه است.
معمولا بیماران نامزد تعویض مفصل در سنی هستند كه نیاز به مكملهای كلسیم و
ویتامین D دارند، ولی اقدامات تغذیهای خاص برای آن مفصل وجود ندارد .
مراقب خطر عفونت باشید
یكی از عوارض تعویض مفصل، عفونت است. به همین دلیل بزرگترین مراقبت بیمار پس از جراحی، معطوف به پیشگیری از خطر عفونت میشود. بر این اساس، هر جای بدن بیمار كه دچار عفونت شود، بویژه عفونت ادراری و دهان و دندان به اقدامات درمانی سریع نیاز دارد تا به مفاصل بیمار سرایت نكند. بهعلاوه توصیه میشود این دسته بیماران، قبل از انجام درمانهای دندانپزشكی، آنتیبیوتیك مناسب مصرف كنند. پس مراقبت از عفونت مفصل بهشدت در این بیماران توصیه میشود .