محققان پس از مطالعات گسترده پاسخ‌های جالبی برای این پرسش پیدا کرده‌اند
در چه سنی باهوش‌تریم؟
هر چقدر سن‌مان بالا‌تر می‌رود احساس می‌كنیم از هوش‌مان كاسته می‌شود. در حقیقت، مغز مانند بخش‌های دیگر بدن‌مان دچار فرسودگی می‌شود. اما باید گفت این به این معنا نیست كه در تمام عملكردهای شناختی خود دچار نقص می‌شویم. تحقیقی كه به‌تازگی در این زمینه انجام شده، نتیجه نسبتا جالبی دارد كه با تصور ما نسبت به هوش كمی متفاوت است. نتیجه این تحقیق می‌گوید، نه تنها نمی‌توان گفت كه انسان در سن خاصی برای انجام تمام وظایف شناختی خود در اوج قرار دارد، بلكه حتی ممكن است نتواند بیشتر وظایف شناختی را در هیچ دوره‌ای از زندگی خود، كامل و بی‌نقص انجام دهد و از این نظر بتواند در اوج عملكرد خود باشد. در واقع در ادامه متوجه می‌شوید، این پرسش كه «اوج هوش افراد در چه سنی است؟» از اساس غلط است.
دو محقق از موسسه فناوری ماساچوست (MIT) در دو بررسی روی بیش از ۴۸هزار داوطلب، نگاهی به مهارت‌های شناختی مربوط به مسائل كاری انداختند و به این نتیجه رسیدند كه ما در برخی از توانایی‌های خود با مسن شدن ضعیف می‌شویم، اما در همان زمان ممكن است توانایی‌های دیگری كسب كرده و در آنها پیشرفت كنیم.
این محققان از افراد شركت‌كننده در بررسی، آزمون‌های استاندارد هوش و حافظه گرفتند و نتایج این بررسی نشان داد سرعت پردازش و حافظه كوتاه‌مدت افراد هنگام به خاطر آوردن عكس‌ها و داستان‌های خانوادگی، ابتدا در اوج قرار دارد. اما با رسیدن فرد به دوره فارغ‌التحصیلی دبیرستان و دانشگاه، این توانایی كاهش می‌یابد.
همچنین برخی از توانایی‌های استدلال انتزاعی و هوش بصری-فضایی در اوایل بزرگسالی به شكل مسطح است و سپس در دهه ۳۰ زندگی شروع به كاهش می‌كند. عملكردهای شناختی دیگر مانند دامنه واژگان و معلومات عمومی تا دهه ۴۰ زندگی به بعد، به اوج نمی‌رسند.
در واقع چیزی كه این محققان فهمیدند، به صورت زیر خلاصه می‌شود:
سرعت پردازش اطلاعات در دوران ۱۸ یا ۱۹ سالگی در اوج است.
حافظه كوتاه‌مدت حدود ۲۵ سالگی در قوی‌ترین حالت خود قرار دارد، اما حدود ۳۵ سالگی افت می‌كند.
توانایی درك احساسات دیگران در دهه ۴۰ یا ۵۰ زندگی در اوج خود قرار می‌گیرد.
اوج مهارت‌های واژگان نیز در دهه ۶۰ زندگی و اوایل ۷۰ سالگی است.
تفاوت هوش كودكان و بزرگسالان
برخی از محققان می‌پرسند وقتی به «هوش» می‌پردازیم، آیا درست است هوش بزرگسالان را با همان استانداردهای ارزیابی هوش كودكان بسنجیم؟ یا این‌كه در چه نقطه‌ای از زندگی، وضعیت شناختی بالقوه جوانان به شكل تخصصی در زمینه‌ای خاص در بزرگسالی تبدیل می‌شود؟
بنابه گفته محققان در مقوله هوش، دو نوع هوش متفاوت «سیال» و هوش «متبلور» وجود دارد. هوش سیال، با استدلال‌های انتزاعی و شناسایی الگوها تعریف می‌شود. در واقع توانایی درك روابط، مستقل از تجربه قبلی در رابطه با آن را هوش سیال می‌گویند. از نمونه‌هایی از این نوع هوش می‌توان به حل معماها و دستیابی به راه‌حل‌های مختلف حل مساله، اشاره كرد.
هوش متبلور با متغیرهایی چون واژگان و معلومات عمومی تعریف می‌شود. در واقع این هوش مربوط به یادگیری از تجربیات و آموزه‌های گذشته است. این نوع هوش معمولا با بالارفتن سن و اندوختن دانش و آگاهی قوی‌تر می‌شود.
اما متخصص شدن فرد در زمینه خاصی را نمی‌توان با هیچ‌یك از هوش‌های سیال یا متبلور سنجید. در ضمن بیشتر آزمون‌های سنجش هوش برای آزمایش كودكان در سن مدرسه طراحی شده‌اند و نمی‌توانند دانشی را ارزیابی كنند كه پس از طی سال‌ها و مطالعه مباحث گوناگون به دست می‌آوریم.
مسلما سنجیدن هوش بزرگسالان با این نوع آزمون‌های استاندارد شده برای جوانان، نمی‌تواند هوش واقعی آنها را نشان دهد و حتی ممكن است به طور كلی، آنها را كم‌هوش‌تر از جوانان بداند. اما اگر هنگام بررسی بزرگسالان میانسال، تخصص آنها را در نظر بگیریم، شاید هوش آنها با هوش جوانان برابری كند.
اوج هوش در بزرگسالان
محققان برای بررسی اوج هوش افراد، یك‌سری آزمون‌های مربوط به دانش و تخصص در رشته خاصی را آماده كرده و هوش ۲۸۸ بزرگسال بین ۲۱ تا ۶۲ ساله را ارزیابی كردند. این رشته‌های علمی و تخصصی در زمینه هنر، موسیقی، ادبیات جهان، زیست‌شناسی، فیزیك، روان‌شناسی، فناوری، حقوق، اخترشناسی و الكترونیك بودند. محققان در بررسی‌های خود متوجه شدند بزرگسالان میانسال در بسیاری از حوزه‌های علمی نسبت به بزرگسال‌های جوان‌تر آگاهی بیشتر و در نتیجه هوش بیشتری دارند.
در واقع باید گفت در دنیای واقعی، بسیاری از وظایف كه به قوه عقلانی نیاز دارند، بدون گنجینه‌ای از دانش اظهاری و دانش رویه‌ای نمی‌توانند انجام شوند. به طور ساده باید گفت دانش اظهاری به معنای «دانستن چه موضوعی» و دانش رویه‌ای، «چگونه دانستن آن موضوع» است. این دو دانش به معنای این است كه چگونه اطلاعات یك مهارت را در ذهنمان ذخیره كرده سپس از آن اطلاعات چگونه بهره برده و استفاده كنیم.
بنابراین، از درخشان‌ترین (برحسب ضریب هوشی) افراد تازه‌كار نمی‌توان توقع داشت كه مثلا یك جراحی قلب و عروق را به خوبی یك متخصص میانسال انجام دهند. همچنین مسلما یك دانشجوی تازه‌وارد نمی‌تواند مانند چند سال بعد خود كه مطالعات دانشگاهی و تحقیق‌های تجربی داشته است، از پایان‌نامه دكترای خود، دفاع بی‌نقصی داشته باشد.
اما در این میان استثناهایی وجود دارد و آن علوم شیمی، فیزیك و زیست‌شناسی است كه با سن، ارتباطی منفی دارند. این بررسی نشان می‌دهد این علوم بیش از موارد دیگر به هوش سیال مرتبط است. شاید این مساله نشان دهد، چرا نبوغ علمی در این رشته‌های تخصصی معمولا در اوایل زندگی فرد، خود را نشان می‌دهد.
در مجموع باید گفت، نتایج بررسی‌های فوق، خبر خوبی برای بزرگسالان مسن‌تر است. در واقع آنها می‌توانند تمام عمر در رشته‌های مختلف علوم، دانش و آگاهی‌هایی كسب كنند. البته باید گفت دریافت جایزه نوبل فیزیك در دوران كهنسالی چندان دست‌یافتنی نیست.
همچنین محققان نشان دادند برخی از ویژگی‌های شخصیتی مانند كنجكاوی عقلانی مرتبط با دانش تخصصی روی استانداردهای هوش اثرگذار هستند.
منبع: Scientific American
این محققان از افراد شركت‌كننده در بررسی، آزمون‌های استاندارد هوش و حافظه گرفتند و نتایج این بررسی نشان داد سرعت پردازش و حافظه كوتاه‌مدت افراد هنگام به خاطر آوردن عكس‌ها و داستان‌های خانوادگی، ابتدا در اوج قرار دارد. اما با رسیدن فرد به دوره فارغ‌التحصیلی دبیرستان و دانشگاه، این توانایی كاهش می‌یابد.
همچنین برخی از توانایی‌های استدلال انتزاعی و هوش بصری-فضایی در اوایل بزرگسالی به شكل مسطح است و سپس در دهه ۳۰ زندگی شروع به كاهش می‌كند. عملكردهای شناختی دیگر مانند دامنه واژگان و معلومات عمومی تا دهه ۴۰ زندگی به بعد، به اوج نمی‌رسند.
در واقع چیزی كه این محققان فهمیدند، به صورت زیر خلاصه می‌شود:
سرعت پردازش اطلاعات در دوران ۱۸ یا ۱۹ سالگی در اوج است.
حافظه كوتاه‌مدت حدود ۲۵ سالگی در قوی‌ترین حالت خود قرار دارد، اما حدود ۳۵ سالگی افت می‌كند.
توانایی درك احساسات دیگران در دهه ۴۰ یا ۵۰ زندگی در اوج خود قرار می‌گیرد.
اوج مهارت‌های واژگان نیز در دهه ۶۰ زندگی و اوایل ۷۰ سالگی است.
تفاوت هوش كودكان و بزرگسالان
برخی از محققان می‌پرسند وقتی به «هوش» می‌پردازیم، آیا درست است هوش بزرگسالان را با همان استانداردهای ارزیابی هوش كودكان بسنجیم؟ یا این‌كه در چه نقطه‌ای از زندگی، وضعیت شناختی بالقوه جوانان به شكل تخصصی در زمینه‌ای خاص در بزرگسالی تبدیل می‌شود؟
بنابه گفته محققان در مقوله هوش، دو نوع هوش متفاوت «سیال» و هوش «متبلور» وجود دارد. هوش سیال، با استدلال‌های انتزاعی و شناسایی الگوها تعریف می‌شود. در واقع توانایی درك روابط، مستقل از تجربه قبلی در رابطه با آن را هوش سیال می‌گویند. از نمونه‌هایی از این نوع هوش می‌توان به حل معماها و دستیابی به راه‌حل‌های مختلف حل مساله، اشاره كرد.
هوش متبلور با متغیرهایی چون واژگان و معلومات عمومی تعریف می‌شود. در واقع این هوش مربوط به یادگیری از تجربیات و آموزه‌های گذشته است. این نوع هوش معمولا با بالارفتن سن و اندوختن دانش و آگاهی قوی‌تر می‌شود.
اما متخصص شدن فرد در زمینه خاصی را نمی‌توان با هیچ‌یك از هوش‌های سیال یا متبلور سنجید. در ضمن بیشتر آزمون‌های سنجش هوش برای آزمایش كودكان در سن مدرسه طراحی شده‌اند و نمی‌توانند دانشی را ارزیابی كنند كه پس از طی سال‌ها و مطالعه مباحث گوناگون به دست می‌آوریم.
مسلما سنجیدن هوش بزرگسالان با این نوع آزمون‌های استاندارد شده برای جوانان، نمی‌تواند هوش واقعی آنها را نشان دهد و حتی ممكن است به طور كلی، آنها را كم‌هوش‌تر از جوانان بداند. اما اگر هنگام بررسی بزرگسالان میانسال، تخصص آنها را در نظر بگیریم، شاید هوش آنها با هوش جوانان برابری كند.
اوج هوش در بزرگسالان
محققان برای بررسی اوج هوش افراد، یك‌سری آزمون‌های مربوط به دانش و تخصص در رشته خاصی را آماده كرده و هوش ۲۸۸ بزرگسال بین ۲۱ تا ۶۲ ساله را ارزیابی كردند. این رشته‌های علمی و تخصصی در زمینه هنر، موسیقی، ادبیات جهان، زیست‌شناسی، فیزیك، روان‌شناسی، فناوری، حقوق، اخترشناسی و الكترونیك بودند. محققان در بررسی‌های خود متوجه شدند بزرگسالان میانسال در بسیاری از حوزه‌های علمی نسبت به بزرگسال‌های جوان‌تر آگاهی بیشتر و در نتیجه هوش بیشتری دارند.
در واقع باید گفت در دنیای واقعی، بسیاری از وظایف كه به قوه عقلانی نیاز دارند، بدون گنجینه‌ای از دانش اظهاری و دانش رویه‌ای نمی‌توانند انجام شوند. به طور ساده باید گفت دانش اظهاری به معنای «دانستن چه موضوعی» و دانش رویه‌ای، «چگونه دانستن آن موضوع» است. این دو دانش به معنای این است كه چگونه اطلاعات یك مهارت را در ذهنمان ذخیره كرده سپس از آن اطلاعات چگونه بهره برده و استفاده كنیم.
بنابراین، از درخشان‌ترین (برحسب ضریب هوشی) افراد تازه‌كار نمی‌توان توقع داشت كه مثلا یك جراحی قلب و عروق را به خوبی یك متخصص میانسال انجام دهند. همچنین مسلما یك دانشجوی تازه‌وارد نمی‌تواند مانند چند سال بعد خود كه مطالعات دانشگاهی و تحقیق‌های تجربی داشته است، از پایان‌نامه دكترای خود، دفاع بی‌نقصی داشته باشد.
اما در این میان استثناهایی وجود دارد و آن علوم شیمی، فیزیك و زیست‌شناسی است كه با سن، ارتباطی منفی دارند. این بررسی نشان می‌دهد این علوم بیش از موارد دیگر به هوش سیال مرتبط است. شاید این مساله نشان دهد، چرا نبوغ علمی در این رشته‌های تخصصی معمولا در اوایل زندگی فرد، خود را نشان می‌دهد.
در مجموع باید گفت، نتایج بررسی‌های فوق، خبر خوبی برای بزرگسالان مسن‌تر است. در واقع آنها می‌توانند تمام عمر در رشته‌های مختلف علوم، دانش و آگاهی‌هایی كسب كنند. البته باید گفت دریافت جایزه نوبل فیزیك در دوران كهنسالی چندان دست‌یافتنی نیست.
همچنین محققان نشان دادند برخی از ویژگی‌های شخصیتی مانند كنجكاوی عقلانی مرتبط با دانش تخصصی روی استانداردهای هوش اثرگذار هستند.
منبع: Scientific American
