گرمای تابستان امسال خیلی‌ها را کلافه کرده؛ آیا این اوضاع طبیعی است یا اتفاق عجیبی رخ داده است؟
زندگی در تنور!
عنقریب است بپزیم، نه فقط ما در تهران كه همه مردم ایران به‌جز معدود شهرهایی مثل اردبیل یا شهركرد كه در این گرمای طاقت‌فرسای تابستانی بعضی روزها دمایشان به زیر 15 درجه نیز رسیده است. مایه رشك‌اند این شهرها، هوای‌شان قطعا بهشتی است در جهنم تابستانی این روزهای ایران. این كه می‌گویند اگر در خوزستان تخم‌مرغی را روی آسفالت بگذاری، می‌پزد و روی كاپوت ماشین‌ها می‌شود نیمرو درست كرد یا در كرمان بعضی مواقع آسفالت نرم می‌شود و راه می‌افتد هیچ‌كدام افسانه نیست. بیشتر شهرهای كشور روزهای طولانی است كه با گرما می‌جنگند، كولرهای آبی كه نای خنك كردن ندارند، در بیشتر شهرها هم كه خبری از باد نیست، باد هم اگر بوزد خنك نیست. هرم داغ چنان می‌زند به بدن كه انگار سشوار را گرفته‌اند رویمان یا تنور نان سنگك را آورده‌اند كنار دستمان. این وضع در اهواز ویژه است، مركز استان خوزستان روزها و روزهاست كه حداكثر دمایش از 47، 48 درجه پایین‌تر نیامده. ركورددار گرمای هوا در تیر 98 همین شهر است، البته دیروز دمای هوای شهر دهلران كه پهلو به پهلوی مرز عراق دارد و ختم می‌شود به بی‌انتها بیابان عربی به 50 درجه رسید. خون دهلرانی‌ها حتما در رگ‌ها می‌جوشد از این همه گرما. یاد خاطره زنی دهلرانی می‌افتم كه می‌گفت روزهای جنگ، قالب یخ را كه در كاسه می‌ریختیم دوسه دقیقه‌ای تبدیل به آب گرم می‌شد.
وضع آغاجری، بستان، شوش، گتوند، مسجدسلیمان، آبادان و دزفول، بشاگرد، زهك و زابل، هیرمند، دلگان، دره شهر، بشرویه، طبس، برازجان و بندردیلم و عسلویه هم چندان بهتر از این نیست. دمای هوای همه این شهرها در روزهای اخیر بالای چهل و چند درجه بوده و تقریبا شده است شبیه تهران، این پایتخت گرمِ گرمازده كه از ظهر به بعد می‌شود سراب را در خیابان‌هایش دید. احد وظیفه، مدیركل پیش‌بینی سازمان هواشناسی كه از روی عدد و ارقام حرف می‌زند، در گفت‌وگو با ما تایید كرد كه تهران گرم است، گرم‌تر از پارسال حتی و حتی گرم‌تر از آن چیزی كه دماسنج‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد. او گفت ركورد كمینه دما یعنی كمترین دمای ثبت شده هوا در ابتدای صبح و قبل از طلوع آفتاب همچنان متعلق به تهران است كه هفته گذشته به واسطه كمینه 34 درجه‌ای ثبت شد، دمایی كه تهران اول صبح را حتی از اهوازِ همیشه گرم جلو انداخت.
بهلول علیجانی، استاد جغرافیای طبیعی و اقلیم‌شناس البته نه تنها گرمای عجیب و غریب تهران كه گرم شدن همه ایران بیش از سال‌های قبل را تایید می‌كند و می‌گوید نقشه‌های تیرماه كه خودش دیده به‌خوبی موید این ماجراست.
علیجانی برای اعلام رقم تفاوت دمای تیر98 با 97 البته حضور ذهن نداشت ولی احد وظیفه به ما گفت كه میانگین دمای كشور امسال یك تا یك و نیم درجه گرم‌تر از سال قبل شده كه علیخانی توضیح می‌دهد این ناشی از روند گرمایش زمین و اتفاقی جهانی است كه دامن كشورما را نیز گرفته است.
گرمای بومی یا گرمای خارجی؟
فرانسه كه گرم شد و كار به صدور هشدار نارنجی رسید و بیشتر مدارس به اجبار تعطیل شد، گفتند كه این گرما منشایی آفریقایی دارد و از اسپانیا گذشته و به فرانسه رسیده است. این گرما كه بی‌سابقه توصیف می‌شد البته برای ما كه در ایران گرم خودمان، عادی‌ترین روزهای تابستانی مان را در دمای 40 درجه می‌گذرانیم، عجیب بود، ولی این دما برای اروپا بی‌شك تجربه تازه‌ای است. حالا ما از بهلول علیجانی و احد وظیفه پرسیده‌ایم كه آیا واقعه‌ای كه برای فرانسه رخ داد برای ما نیز تكرار شده و ما هم گرفتار موج گرمای آفریقایی شده‌ایم كه هوا این همه برایمان گرم است؟
علیجانی در پاسخ به این پرسش خیالمان را جمع كرد كه گرمایی كه روزهاست تجربه‌اش می‌كنیم هوایی كاملا بومی است و به سرزمین خودمان مربوط است، ولی وظیفه شرح داد كه گرمای این روزهای كشور ملغمه‌ای است از عوامل بیرونی و درونی. او توضیح داد كه در تابستان، هوای گرم مناطق شرقی و شاخ آفریقا می‌كشد روی منطقه خاورمیانه و هوای گرم صحرای عربستان نیز مزید بر علت می‌شود و می‌پاشد به همین منطقه از جمله ایران. همچنین فلات ایران به عنوان سرزمینی مرتفع كه میانگین ارتفاع آن از سطح دریا یك و نیم كیلومتر است در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار می‌گیرد و به‌واسطه شیب زمین و نسبتش با افق، این گرما تشدید می‌شود. او در واقع می‌گوید عرض جغرافیایی، وضعیت توپوگرافی ایران، رطوبت اندك این فلات و مناطق كویری گسترده وقتی به انتقال گرما از آفریقا وعربستان پیوند می‌خورد، می‌شود همین ایران گرم كه این روزها داریم تجربه‌اش می‌كنیم.
دمای اهواز، 70 درجه است!
21 جولای سال 2016 به تایید سازمان جهانی هواشناسی، میتریبا در كویت با دمای 54 درجه ركورددار گرما در جهان شد. یك سال بعد و در روز 28 می 2017 این ركورد برای تربت پاكستان به رسمیت شناخته شد كه آن نیز دمای 54 درجه‌ای داشت. یك ایرانی وقتی این آمارها را بخواند حتما به این فكر می‌كند كه در خوزستان یا كرمان یا سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهری كه آسفالت از شدت گرما شل می‌شود و به راه می‌افتد و حس سوختن و پختن به آدمی دست می‌دهد یعنی دما كمتر از این است؟
این شائبه كه هواشناسی كشور دمای واقعی شهرها و مراكز استان‌ها را كمتر از واقعیت اعلام می‌كند چنان میان مردم ما قوی است كه هواشناسی را متهم می‌كنند به دروغگویی و كتمان حقیقت و استدلال هم می‌آورند كه هواشناسی این كار را می‌كند تا از تشویش اذهان عمومی جلوگیری كند و اجازه ندهد مردم خواستار تعطیلی باشند.
هواشناسی از این زمزمه‌ها البته باخبر است، بهلول علیجانی، اقلیم‌شناس نیز می‌داند كه مردم چنین برداشت‌هایی دارند، ولی هر دو توضیحاتی می‌دهند كه قانع‌كننده است. علیجانی می‌گوید البته دمایی كه ما احساس می‌كنیم با عدد و رقم‌هایی كه هواشناسی اعلام می‌كند، متفاوت است چون ایستگاه‌های هواشناسی در اتاقك‌های چوبی و در سایه قرار دارند كه دمایشان با شهرهای شلوغ با این همه ساختمان و ماشین و جاده‌های آسفالته طولانی تفاوت معنی‌دار دارد. او گفت شك نكنید دمای جایی مثل فرودگاه شهر اهواز تا 70 درجه نیز هست.
احد وظیفه، مدیركل پیش‌بینی سازمان هواشناسی اما جزئی‌تر وارد این بحث شد و گفت ایستگاه‌های هواشناسی
هر نیم ساعت یك‌بار دما را ثبت می‌كنند و دمانگارهایی موجود است كه دما را هر لحظه ثبت می‌كنند و به صورت نمودار روی كاغذهای مخصوص می‌آورند. در این ایستگاه‌ها دماسنج‌های الكلی برای ثبت كمینه و دماسنج‌های جیوه‌ای برای بیشینه دما به كار گرفته می‌شود كه هر آنچه را ثبت می‌كنند میانگینش می‌شود همان عددی كه سازمان هواشناسی اعلام می‌كند.
وظیفه درباره اتاقك چوبی كه مشكوك به نظر می‌رسد نیز می‌گوید این اتاقك‌ها كه ضخامتی حدود پنج سانتی‌متر دارد و دیواره‌اش كركره‌ای است تا هوا جریان داشته باشد، دومتر بالاتر از سطح زمین و در سایه و دور از تابش آفتاب قرار دارند كه البته مو به مو مطابق استانداردهای جهانی ساخته و مستقر شده‌اند.
وظیفه هم تایید می‌كند دمایی كه این ایستگاه‌ها اعلام می‌كنند خیلی كمتر ازآن چیزی است كه مردم هنگام راه رفتن روی آسفالت و زیر نورمستقیم آفتاب حس می‌كنند. او می‌گوید چیزی كه مردم حس می‌كنند دمای احساسی است كه تابعی است از میزان گرمای هوا و مقدار رطوبتش به این معنی كه هرچه رطوبت نسبی هوا بیشتر می‌شود گرمای شدیدتری حس می‌شود كه مثلا برای اهواز 48 درجه‌ای با رطوبت 80 درصدی می‌شود چیزی حدود 58 درجه گرمای حسی. وظیفه البته خبر خوشحال‌كننده‌ای فعلا برای مردم ایران ندارد و می‌گوید این هوای گرم تا ده روز آینده در كشور مستقر است به‌جز سواحل شمالی كشور كه آخر هفته كمی بارانی می‌شود و دمایش اندكی افت می‌كند. بهلول علیجانی اما خبر بدتری می‌دهد و می‌گوید هوای گرم تا نیمه مرداد در كشور همچنان می‌ماند و پس از آن هوا كم‌كم رو به خنكی می‌رود.
بهلول علیجانی، استاد جغرافیای طبیعی و اقلیم‌شناس البته نه تنها گرمای عجیب و غریب تهران كه گرم شدن همه ایران بیش از سال‌های قبل را تایید می‌كند و می‌گوید نقشه‌های تیرماه كه خودش دیده به‌خوبی موید این ماجراست.
علیجانی برای اعلام رقم تفاوت دمای تیر98 با 97 البته حضور ذهن نداشت ولی احد وظیفه به ما گفت كه میانگین دمای كشور امسال یك تا یك و نیم درجه گرم‌تر از سال قبل شده كه علیخانی توضیح می‌دهد این ناشی از روند گرمایش زمین و اتفاقی جهانی است كه دامن كشورما را نیز گرفته است.
گرمای بومی یا گرمای خارجی؟
فرانسه كه گرم شد و كار به صدور هشدار نارنجی رسید و بیشتر مدارس به اجبار تعطیل شد، گفتند كه این گرما منشایی آفریقایی دارد و از اسپانیا گذشته و به فرانسه رسیده است. این گرما كه بی‌سابقه توصیف می‌شد البته برای ما كه در ایران گرم خودمان، عادی‌ترین روزهای تابستانی مان را در دمای 40 درجه می‌گذرانیم، عجیب بود، ولی این دما برای اروپا بی‌شك تجربه تازه‌ای است. حالا ما از بهلول علیجانی و احد وظیفه پرسیده‌ایم كه آیا واقعه‌ای كه برای فرانسه رخ داد برای ما نیز تكرار شده و ما هم گرفتار موج گرمای آفریقایی شده‌ایم كه هوا این همه برایمان گرم است؟
علیجانی در پاسخ به این پرسش خیالمان را جمع كرد كه گرمایی كه روزهاست تجربه‌اش می‌كنیم هوایی كاملا بومی است و به سرزمین خودمان مربوط است، ولی وظیفه شرح داد كه گرمای این روزهای كشور ملغمه‌ای است از عوامل بیرونی و درونی. او توضیح داد كه در تابستان، هوای گرم مناطق شرقی و شاخ آفریقا می‌كشد روی منطقه خاورمیانه و هوای گرم صحرای عربستان نیز مزید بر علت می‌شود و می‌پاشد به همین منطقه از جمله ایران. همچنین فلات ایران به عنوان سرزمینی مرتفع كه میانگین ارتفاع آن از سطح دریا یك و نیم كیلومتر است در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار می‌گیرد و به‌واسطه شیب زمین و نسبتش با افق، این گرما تشدید می‌شود. او در واقع می‌گوید عرض جغرافیایی، وضعیت توپوگرافی ایران، رطوبت اندك این فلات و مناطق كویری گسترده وقتی به انتقال گرما از آفریقا وعربستان پیوند می‌خورد، می‌شود همین ایران گرم كه این روزها داریم تجربه‌اش می‌كنیم.
دمای اهواز، 70 درجه است!
21 جولای سال 2016 به تایید سازمان جهانی هواشناسی، میتریبا در كویت با دمای 54 درجه ركورددار گرما در جهان شد. یك سال بعد و در روز 28 می 2017 این ركورد برای تربت پاكستان به رسمیت شناخته شد كه آن نیز دمای 54 درجه‌ای داشت. یك ایرانی وقتی این آمارها را بخواند حتما به این فكر می‌كند كه در خوزستان یا كرمان یا سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهری كه آسفالت از شدت گرما شل می‌شود و به راه می‌افتد و حس سوختن و پختن به آدمی دست می‌دهد یعنی دما كمتر از این است؟
این شائبه كه هواشناسی كشور دمای واقعی شهرها و مراكز استان‌ها را كمتر از واقعیت اعلام می‌كند چنان میان مردم ما قوی است كه هواشناسی را متهم می‌كنند به دروغگویی و كتمان حقیقت و استدلال هم می‌آورند كه هواشناسی این كار را می‌كند تا از تشویش اذهان عمومی جلوگیری كند و اجازه ندهد مردم خواستار تعطیلی باشند.
هواشناسی از این زمزمه‌ها البته باخبر است، بهلول علیجانی، اقلیم‌شناس نیز می‌داند كه مردم چنین برداشت‌هایی دارند، ولی هر دو توضیحاتی می‌دهند كه قانع‌كننده است. علیجانی می‌گوید البته دمایی كه ما احساس می‌كنیم با عدد و رقم‌هایی كه هواشناسی اعلام می‌كند، متفاوت است چون ایستگاه‌های هواشناسی در اتاقك‌های چوبی و در سایه قرار دارند كه دمایشان با شهرهای شلوغ با این همه ساختمان و ماشین و جاده‌های آسفالته طولانی تفاوت معنی‌دار دارد. او گفت شك نكنید دمای جایی مثل فرودگاه شهر اهواز تا 70 درجه نیز هست.
احد وظیفه، مدیركل پیش‌بینی سازمان هواشناسی اما جزئی‌تر وارد این بحث شد و گفت ایستگاه‌های هواشناسی
هر نیم ساعت یك‌بار دما را ثبت می‌كنند و دمانگارهایی موجود است كه دما را هر لحظه ثبت می‌كنند و به صورت نمودار روی كاغذهای مخصوص می‌آورند. در این ایستگاه‌ها دماسنج‌های الكلی برای ثبت كمینه و دماسنج‌های جیوه‌ای برای بیشینه دما به كار گرفته می‌شود كه هر آنچه را ثبت می‌كنند میانگینش می‌شود همان عددی كه سازمان هواشناسی اعلام می‌كند.
وظیفه درباره اتاقك چوبی كه مشكوك به نظر می‌رسد نیز می‌گوید این اتاقك‌ها كه ضخامتی حدود پنج سانتی‌متر دارد و دیواره‌اش كركره‌ای است تا هوا جریان داشته باشد، دومتر بالاتر از سطح زمین و در سایه و دور از تابش آفتاب قرار دارند كه البته مو به مو مطابق استانداردهای جهانی ساخته و مستقر شده‌اند.
وظیفه هم تایید می‌كند دمایی كه این ایستگاه‌ها اعلام می‌كنند خیلی كمتر ازآن چیزی است كه مردم هنگام راه رفتن روی آسفالت و زیر نورمستقیم آفتاب حس می‌كنند. او می‌گوید چیزی كه مردم حس می‌كنند دمای احساسی است كه تابعی است از میزان گرمای هوا و مقدار رطوبتش به این معنی كه هرچه رطوبت نسبی هوا بیشتر می‌شود گرمای شدیدتری حس می‌شود كه مثلا برای اهواز 48 درجه‌ای با رطوبت 80 درصدی می‌شود چیزی حدود 58 درجه گرمای حسی. وظیفه البته خبر خوشحال‌كننده‌ای فعلا برای مردم ایران ندارد و می‌گوید این هوای گرم تا ده روز آینده در كشور مستقر است به‌جز سواحل شمالی كشور كه آخر هفته كمی بارانی می‌شود و دمایش اندكی افت می‌كند. بهلول علیجانی اما خبر بدتری می‌دهد و می‌گوید هوای گرم تا نیمه مرداد در كشور همچنان می‌ماند و پس از آن هوا كم‌كم رو به خنكی می‌رود.
