مروری بر سریالهای ماندگار تاریخی
تاریخ در مرز واقعیت
معمولا بینندگان سریالهای تاریخی توقع دارند در این سریالها تاریخ مو به مو روایت شده باشد، در صورتی كه چنین سریالی حتی اگر توسط وفادارترین كارگردانها به تاریخ، نوشته شود، باز هم روایت مو به موی تاریخ در سریالها شدنی نیست! درست است كه در فیلم یا سریالهایی كه قرار است به زندگینامه شخص خاصی در تاریخ پرداخته شود باید بهطور دقیق به صحت چیزی كه در حال اتفاق است، اهمیت فراوانی داد اما همین موضوع در مورد روایت برههای از تاریخ كمی فرق میكند. روایت یك داستان تاریخی نیاز به فشرده شدن زمان، حذف یا اضافه شخصیتها، اضافه كردن درام به ماجرا و از همه مهمتر پررنگ نشان دادن نقش «قهرمان» دارد. پس یك فیلم یا سریال تاریخی هم میتواند مستند باشد هم نباشد. در چنین مواردی شما بهعنوان بیننده نباید توقع كلاس تاریخ از یك سریال تاریخی داشته باشید. بیایید با هم نگاهی به چند سریال مهم تاریخی كه از تلویزیون پخش شده، بیندازیم و ببینیم هركدام چه ویژگیهایی داشته و نقاط ضعف و قوتشان چه بوده است؟
نویسنده و كارگردان: بهروز افخمی
سال پخش: 1366 - شبكه یك سیما
بازیگران: علیرضا مجلل، مهدی هاشمی، عباس امیری، فتحا... اویسی، جهانگیر الماسی، داوود رشیدی، حسین محجوب، هوشنگ توكلی، محمد مطیع، اسماعیل محرابی، بهروز بقایی، پروانه معصومی، فرخلقا هوشمند و...
فضای تاریخی، جنگی و سیاسی این فیلم در كنار حضور نقشها و شخصیتهای مختلف طرح را تبدیل به پروژهای سنگین كرد و همین موضوع باعث شد ساخت فیلم از سال 63 تا 66 ادامه پیدا كند. فیلمنامه اول را ناصر تقوایی از روی داستان «مردی از جنگل» نوشته احمد احرار نوشته بود اما بهروز افخمی معتقد بود این داستان چندان به تاریخ وفادار نبوده است. بنابراین افخمی تصمیم گرفت با كمك امرا... احمدجو و احمد مرادپور فیلمنامه را براساس كتاب «سردار جنگل» نوشته ابراهیم فخرایی بنویسد كه به واقعیت نزدیكتر بود. موضوع اصلی داستان در مورد «میرزا كوچكخان جنگلی» و «جنبش جنگل» بود و درست زمانی از تلویزیون پخش شد كه كشور درگیر جنگ بود و مردم به «قهرمان ملی» نیاز داشتند. نوع كارگردانی، بازسازی صحنههای جنگ توسط نعمت حقیقی، تیتراژ ابتدایی و پایانی سریال و بازی حرفهای بازیگران باعث شد
این سریال بعد از گذشت 25 سال از پخش همچنان دیدنی باشد و بتوان بهعنوان یك شاهكار در تلویزیون ایران از آن نام برد.
هزار دستان
نویسنده و كارگردان: علی حاتمی
سال پخش: 1367 - شبكه یك سیما
بازیگران: جمشید مشایخی، علی نصیریان، عزتا... انتظامی، محمدعلی كشاورز، داوود رشیدی، حسین گیل، زهرا حاتمی، شهلا میربختیار ، جعفر والی و ...
این سریال به داستان زندگی رضا خوشنویس، كه شخصیتی تخیلی مبتنی بر شخصیتی تاریخی بهنام كریم دواتگر است و نظریه توطئهای مبنی بر دست داشتن شخصیتی به نام خان مظفر در وقایع پشتپرده سیاسی و اجتماعی ایران در دوران قاجار و پهلوی میپرداخت. فیلم در دو بخش ساخته شده بود؛ بخش اول درباره زندگی رضا تفنگچی كه تازه وارد كمیته مجازات شده بود، در اواخر دوران احمدشاه و آغاز حكومت رضا شاه میگذشت. قرار بود «هزاردستان» به دست رضا تفنگچی ترور شود اما برنامه تغییر كرد و قرار شد تفنگها رضا را نشانه بگیرند.
بخش دوم درباره «رضا خوشنویس» بود. همان رضای كمیته مجازات كه با خوششانسی توانسته بود فرار كند و به خانه یك خوشنویس پناه برده و از او خوشنویسی باد بگیرد. سریال «هزاردستان» یك شاهكار به تمام معنا بوده و هست و خیلیها معتقدند این سریال حكم «همشهری كین» را برای سینما و تلویزیون ایران دارد. جالب است بدانید این سریال در روز جهانی «میراث دیداری و شنیداری» در فهرست ملی برنامه حافظه جهانی یونسكو ثبت شده است. این سریال در كنار روایت بخشی از تاریخ، به جا آوردن ارزشهای دینی را هم به بیننده گوشزد میكرد. بهعنوان مثال در قسمت اول این سریال آنقدر نماز اول وقت برای مامور سرشماری مهم است كه آن را در خیابان میخواند. در جایی دیگر همین مامور سرشماری وقتی قرار است كه چشم بر دزدی از جواهرفروشی قازاریان ببندد، از پست دولتی خود كنارهگیری میكند و در واگویههای ذهنی خود، آن دنیا و پل صراط را به یاد میآورد و حاضر به چنین كاری نمیشود. ساخته شدن «شهرك غزالی» یكی دیگر از تاثیرات ماندگار این سریال بود؛ شهركی كه علی حاتمی در مصاحبهای گفته بود «زمان شروعش جوان بوده و وقتی تمام شده پیرمردی از شهرك بیرون آمده است.»
روزی روزگاری
نویسنده و كارگردان: امرا... احمدجو
سال پخش: 1370- شبكه یك سیما
بازیگران: خسرو شكیبایی، محمود پاكنیك، ژاله علو، جمشید لایق، محمد فیلی، حسین پناهی، شهره سلطانی، گوهر خیراندیش، پرویز پورحسینی، جمشید اسماعیلخانی و...
داستان در مورد راهزن معروفی به نام «مرادبیگ» با بازی زندهیاد خسرو شكیبایی بود كه طی یك درگیری با گروهی از راهزنها مجروح شده و توسط یك خانواده روستایی نجات پیدا میكند. قرار گرفتن در این خانواده و در این روستا تحولاتی در شخصیت مرادبیگ ایجاد و او را كمكم تبدیل یك انسان صالح و درستكار میكند. از هر زاویهای كه بخواهیم به این سریال نگاه كنیم «روزی روزگاری» یكی از ده سریال برتر تاریخی تلویزیون محسوب میشود. این سریال موضوع خاص و بكری نداشت اما آنقدر همه چیز در كنار هم خوب و حرفهای از آب درآمده بود كه نمیشود قسمتی از این سریال را از بقیه اجزا و عوامل سریال جدا كرد و بهعنوان نقطه قوت این سریال از آن نام برد. موسیقی تیتراژ ابتدایی این سریال را همه به خوبی به یاد دارند و تكیه كلام «بلدی روزی سه بار نون بخوری پنج بار شكر خدا كنی؟» تا همین حالا هم گاهی از زبان مردم شنیده میشود. البته دیده شدن این سریال اتفاقی نبود. امرا.. احمدجو در مصاحبهای گفته «من 15 سال به آن فكر میكردم و چهار پنج سال هم نوشتناش طول كشید.»
در چشم باد
نویسنده و كارگردان: مسعود جعفری جوزانی
سال پخش: 1388 - شبكه یك سیما
بازیگران: پارسا پیروزفر، كامبیز دیرباز، اكبر عبدی، ستاره صفرآوه (بازیگر تاجیك)، سعید نیكپور، لاله اسكندری، ماهچهره خلیلی، فخرالدین صدیق شریف، فریبا متخصص، سحر جعفری جوزانی، ارسلان قاسمی و...
سریال داستان زندگی خانواده «ایرانی» را روایت میكرد كه از جنبش جنگل تا جنگ تحمیلی و آزادسازی خرمشهر همواره در تغییرات سیاسی كشور حضوری پررنگ داشتند و زندگیشان با همین تغییرها دچار چالشهای فراوانی میشد.
فضاسازی، بازی و بازخوانی بسیاری از موسیقیهای فولكلور، روایت درست تاریخ و به نمایش درآورن آداب و رسوم كشور در هر دوره و همچنین آهنگسازی استاد حسین علیزاده برای این سریال از نقاط قوت این سریال به حساب میآمد، از طرفی پارسا پیروزفر خیلی خوب توانسته بود از پس نقش یك قهرمان بربیاید كه از همان كودكی از اتفاقات و تغییرات سیاسی كشور در سه دوره معاصر ضربه خورده بود. مردم هم خیلی خوب با این نقش ارتباط برقرار كردند، بهطوری كه پارسا پیروزفر با این نقش در تلویزیون ماندگار شد و هنوز هم خیلی از بینندهها پیروزفر را با آن نقش به یاد میآورند. اما در كنار تمام این نقاط قوت، ریتم كند سریال خیلی از بینندهها و منتقدین را دلزده كرد و در قسمتهای پایانی این سریال تا حدودی جذابیتاش را
از دست داد.
تبریز در مه
نویسنده و كارگردان: محمدرضا ورزی
سال پخش: 1389 - شبكه یك سیما
بازیگران: كوروش تهامی، جمشید مشایخی، محمد مطیع، حسین محب اهری، محمدرضا شریفینیا، حسام نواب صفوی، الهام حمیدی، داریوش كاردان، رزیتا غفاری و ...
«تبریز در مه» روایتگر رخدادهای تاریخی در زمان جنگ ایران و روسیه در زمان فتحعلیشاه و عباسمیرزا و همچنین عهدنامه تركمانچای بود. استفاده از لوكیشنهای متنوع مانند تالار بزرگ تبریز، میدان بزرگ شهر، مسجدجامع، دارالحكومه (كاخ عباسمیرزا)، دروازه ورودی شهر، چند منزل و تكیه و... از جمله مكانهای بازسازی شده در این سریال بوده كه به شكل دكور در شهرك سینمایی غزالی ساخته شده بود. داستان این سریال خلاصه تبریز در ۲۰۰ سال گذشته است و از جایی آغاز میشود كه شاه ایران تصمیم میگیرد گنجه و ایروان را كه روسها از ایران جدا كردهاند، دوباره به ایران ملحق كند. این سریال دیالوگهای سهل و روانی داشت، چهرپردازیها با دقت انجام شده بود و با آمیختن موقعیت تاریخی و زندگی شخصی قهرمان داستانش تلاش میكند وجوه عاطفی و انسانی داستانش را برجسته كند.
كیف انگلیسی
نویسنده و كارگردان: سیدضیاءالدین دری
سال پخش: 1379 - شبكه یك سیما
بازیگران: علی مصفا، لیلا حاتمی، محمدرضا شریفینیا، رضا كیانیان، سیروس گرجستانی، فرهاد اصلانی، صبا كمالی، قطبالدین صادقی، حسام نواب صفوی، فاطمه نوری، جعفر بزرگی و...
سریال درجه الف كه تقریبا دو دهه از اولین باری كه از تلویزیون پخش شد گذشته و بارها و بارها بازپخش شده و انصافا هربار دیدنی بوده است. داستان سریال به وقایع سیاسی دهه 1320 ایران میپردازد؛ یكی از مهمترین و حساسترین مقاطع تاریخی كشور كه نطفه بسیاری از تحولات سیاسی و حكومتی ایران در آن منعقد گردید: پایان جنگ جهانی دوم، سقوط رضاشاه و جانشینی محمدرضا پهلوی، ظهور جریانهای سیاسی سهگانه ملی - مذهبی ماركسیستی، نفوذ تدریجی آمریكا در كشور، مضاعف شدن اهمیت اقتصادی نفت در معاملات و معادلات سیاسی، غائله آذربایجان و آغاز دومین دوره طلایی احزاب و مطبوعات. این سریال خیلی خوب توانسته بود علاوه بر روایت تاریخ پوستههای اتفاقات سیاسی را بشكافد و وضعیت سیاسیون در آن زمان را نمایش دهد. فیلمنامه پر كشش، بازی حرفهای بازیگران، موسیقی تیتراژ و موسیقی متن سریال، و كارگردانی «كیف انگلیسی» سبب شد خیلی خوب دیده شود و نقطهای پر رنگ در حافظه سریالی بینندگان بگذارد.
بانوی عمارت
كارگردان: عزیزا... حمیدنژاد
نویسنده: احسان جوانمرد
سال پخش: 1397- شبكه 3 سیما
بازیگران: حسام منظور، مریم مومن، پانتهآ پناهیها، اندیشه فولادوند، نیكی نصیریان، غزل شاكری، شبنم فرشادجو، صالح میرزا آقایی، مینا وحید و...
این سریال درباره خانواده «قوانلو قاجار» بود و مقطعی از دوران قاجار در بحرانیترین و مهمترین حادثه سیاسی یعنی ترور ناصرالدین شاه توسط میرزا رضای كرمانی را روایت میكرد. داستان سریال یك ملودرام عاشقانه بود و درست زمانی از تلویزیون پخش شد كه رقیب دیگری نداشت. داستان جذاب سریال در كنار این دو مورد باعث شد بینندگان زیادی جذب این سریال شوند. بسیاری از بینندگان در مرحله اول فكر میكردند با یك سریال
تاریخی - مستند رو به رو هستند، اما بعدتر مشخص شد این سریال ما به ازای تاریخی ندارد و بیشتر اتفاقات این سریال تخیلی است. تیتراژ پایانی سریال و بازی خوب بازیگران حرفهای و بازیگرانی كه برای اولینبار به مخاطب معرفی شدند همگی از نقاط قوت این سریال بود، اما نوع كارگردانی نتوانست بینندگانی را كه انتظار بیشتری از كارگردان «هور در آتش» و «اشك سرما» داشتند، راضی كند. سریال از همان ابتدا با حواشی رو به رو شد. از نوع گریم زنان قاجار در این سریال تا آویزان كردن گوشواره از روی روسری كه دستمایه طنز در شبكههای مجازی شد.
بانوی سردار
نویسنده و كارگردان: پرویز شیخ طادی
سال پخش: 1398 - شبكه 3 سیما
بازیگران: پانته آ سیروس، حبیب دهقان نسب، حمیدرضا نعیمی، فرخ نعمتی، مهدی میامی، سیاوش درخشی، بهشاد چنگیزی، فرزین محدث، سهیلا رضوی و...
«بانوی سردار» درباره یكی از زنان سلحشور خطه چهارمحال و بختیاری به اسم مریم بانو ساخته شده بود كه در دوران مشروطه علیه ظلم و استبداد برخاست. این سریال براساس یك قصه واقعی بوده و گفته میشود حتی شرح زندگی بیبیمریم بهصورت
یك كتاب درآمده و این مجموعه براساس همین كتاب ساخته شده است. روایت یك داستان تاریخی آن هم از نوع مستند و براساس یك داستان واقعی به خودی خود جذاب است و همین هم باعث شد این سریال طرفداران زیادی داشته باشد. از طرفی فیلمبرداری این سریال در كوهستان و
سینماییوار بودنش هم به جذابیتش اضافه كرده بود. جالب است بدانید «بانوی سردار» با كمی بازسازی در مکان فیملبرداری فیلم سینمایی «یتیمخانه ایران» ساخته شده است. موسیقی تیتراژ ابتدایی و پایانی و متن سریال، به تصویر كشیدن بخشی از طبیعت چهارمحال و بختیاری و نغمه و آوازهای این خطه كه طی سریال پخش میشد از نقاط قوت این سریال بود، اما مهمترین نقطه مثبت این سریال به تصویر كشیدن نقش «قهرمان» بود. اصولا بینندگان از تماشای قهرمان سریالها لذت میبرند و با دیدن بالا و پایین زندگیشان هیجان زده میشوند. اما از آن طرف ایرادات فراوانی هم به این سریال وارد شد. بازی نابازیگران، لهجه و نوع لباس «مریم بانو» كه هیچ نشانهای از بختیاری بودنش نداشت، ارجاعات تاریخی اشتباه تا جایی كه در بعضی از سكانسهای سریال بیشتر تخیلی نشان میداد و موعظههای گاه و بیگاه این بانو كه ربط چندانی به سریال نداشت نقاط ضعف سریال بود.
-
در روسیه هم پرچم ایران را بالا میبرم
-
تاریخ در مرز واقعیت
-
تاریخ تکرار میشود
-
چند پیشنهاد زنده به وزیر جوان
-
اما واگرهای مجلس درباره قیمت بنزین
-
هفته شلوغ رئیس رسانه ملی
-
ایران در تركیه پول نقد به ویلموتس میدهد؟
-
تمشی علیه پیتزا !
-
مردمی شبیه ماه
-
در «میانه» آوار
-
ازدواج مشروط
-
حضور «آقای رئیس جمهور» در تلویزیون
-
گامهای امنیتبخش
-
این مجلس در رأس امور نبوده است