امروز برای تهران چند تصمیم گرفته‌اند، مسؤولان در كمیته اضطرار آلودگی هوا به رسم سال‌های اخیر دور هم نشسته‌ و به این نتیجه رسیده‌اند كه باید چند اقدام اورژانسی انجام داد از جمله تعطیل كردن زنگ ورزش مدارس تا پایان هفته، تعطیل كردن مدرسه‌های ابتدایی و مهدهای كودك و پیش‌دبستانی اگر شاخص آلودگی هوا از عدد 150 رد شد و نیم‌بها كردن بلیت اتوبوس و مترو به انضمام افزایش قیمت تردد در محدوده طرح ترافیك تا 50درصد.  این تصمیمات را كه یك كاسه كنیم و یك‌جا به آنها نظر بیندازیم نسخه‌ای است تكراری شبیه همه نسخه‌هایی كه سال‌های قبل دركمیته اضطرار پیچیده شده است با این تفاوت كه سال‌های قبل چون طرح ترافیك قدیمی مرسوم بود، طرح زوج یا فرد از در منازل ابلاغ می‌شد وعده‌ای نمی‌توانستند با خودروی شخصی تردد كنند، ولی امسال چون طرح ترافیك جدید اجرا می‌شود و خبری از تردد براساس پلاك نیست همه می‌توانند با پرداخت پول بیشتر وارد محدوده طرح شوند.
حالا با این وضع چطور می‌شود به بهبود كیفیت هوا امید داشت، ا... اعلم.
 این مشوق و تنبیه بحث‌برانگیز
كمیته اضطرار آلودگی هوا البته به غیر از بازگذاشتن دست رانندگان خودروهای شخصی برای تردد در شهر، تصمیم دیگری نیز اتخاذ كرده كه رنگ و بوی تشویق دارد، تشویق برای استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی و نوعی تلنگر برای در پارك نگه داشتن خودروهای شخصی. نیم بها شدن بلیت اتوبوس و مترو از امروز تا پایان هفته در تهران مشوق كمیته اضطرار برای كاهش آلودگی هوا دراین روزهای بحرانی است، تصمیمی كه با هر دو دو تا چهارتایی كه ارزیابی شود، در حد‌و‌اندازه یك تشویق نیست.
افزایش50درصدی هزینه تردد در محدوده طرح ترافیك نیز كه می‌توان آن را نوعی ابزار تنبیهی قلمداد كرد به معنی واقعی كلمه تنبیه نیست، واژه تنبیه را نیز كه به كار نبریم، این افزایش قیمت بازدارنده نیست. چه این موضوع را با علیرضا اسماعیلی، كارشناس ترافیك در میان گذاشتیم و چه با ناصر عبدی‌آذر، رئیس كمیسیون عمران و حمل‌و‌نقل شورای عالی استان‌ها، هر دو معتقد بودند كه نه آن تشویق جانداری است و نه این بازدارنده‌ای قابل اعتنا.
اسماعیلی گفت، وضعیت حمل و نقل عمومی در تهران به گونه‌ای است كه بخش زیادی از مردم مجبورند از خودروهای شخصی استفاده كنند و چون هر انسانی منطق حساب و كتاب‌كردن دارد در ذهنش سختی‌های استفاده از مترو و اتوبوس را با راحتی‌های استفاده از خودروی شخصی می‌سنجد و در نتیجه تصمیم می‌گیرد كدام را انتخاب كند كه معمولا نیز گزینه انتخاب شده، خودروی شخصی است.
عبدی‌آذر نیز كه نیم بها شدن بلیت اتوبوس و مترو را مشوقی بسیار ناچیز و افزایش50درصدی هزینه تردد در محدوده طرح ترافیك را بازدارنده‌ای ضعیف می‌داند به ما گفت، برای بسیاری از افراد كم شدن 500تومان از قیمت بلیت یا اضافه شدن چند هزار تومان به هزینه تردد در محدوده طرح مهم نیست و آنها سوار شدن بر خودروی شخصی را به معطلی برای رسیدن اتوبوس، كندی حركتش، پایین و بالا رفتن از انبوه پله‌های مترو و فشرده شدن در شلوغی قطار زیرزمینی ترجیح می‌دهند.
 همه راه‌ها به حمل و نقل عمومی ختم می‌شود
اگر از دهك‌های پایین و میانه جامعه باشی، تردد با اتوبوس و مترو حتما برایت مقرون‌به‌صرفه است، صبور هم كه باشی با همه شلوغی و كل‌كل كردن‌های ناشی از این شلوغی‌ها كنار می‌آیی، اما مجبور كه نباشی یا وقتی برای تلف کردن در صف‌های اتوبوس و سكوهای مترو نداشته باشی، در ضمن آن‌قدری پول داشته باشی كه حساب شهروندی‌ خود را شارژ كنی، گزینه انتخابی‌ات برای تردد در تهران حتما خودروی شخصی است به‌خصوص بعد از اجرای طرح جدید ترافیك در پایتخت كه همه را برای رفت و آمد در همه خیابان‌ها و در هر نقطه‌ای كه دلشان بخواهد، آزاد گذاشته است.
با این وضع چطور می‌شود به روی آوردن جامعه به استفاده ازحمل و نقل عمومی امیدوار بود؟ این سؤال اساسی را تا به حال خیلی‌ها از خود و دیگران پرسیده‌اند كه پاسخ نیز فقط در یك موضوع خلاصه  می‌شود، به این كه تا حمل و نقل عمومی توسعه نیابد، در دسترس همگان قرار نگیرد و استفاده از آن راحت و بی‌دغدغه نباشد، اقبال به این ناوگان از اینی كه هست فراتر نخواهد رفت.
علیرضا اسماعیلی، كارشناس ترافیك در توضیح وضع موجود می‌گوید، ما به جای بحران آلودگی هوا در تهران و كلانشهرها دچار بحران مدیریت هستیم و با این كه سال‌ها در مورد آلودگی هوا و لزوم توسعه حمل و نقل عمومی حرف زده‌ایم، اما نتوانسته‌ایم در عمل كاری بكنیم. عبدی‌آذر نیز اضافه می‌كند با این كه این نیاز را سال‌هاست احساس كرده‌ایم، اما آخرین بار كه وزارت كشور اتوبوس جدید به حمل و نقل عمومی تزریق كرد مربوط است به اواخر دهه 80، اتوبوس‌هایی كه حالا همگی فرسوده‌اند و مدت‌هاست دوره طلایی‌شان گذشته است.
اسماعیلی می‌گوید چون این گره تا به حال باز نشده و همچنان برای كنترل آلودگی هوای كلانشهرها غیر از نسخه‌های آنی و كوتاه‌مدت، راه‌حل‌های درازمدت اندیشیده نمی‌شود، پاییز كه فرا می‌رسد آلودگی هوا دوباره بحث روز می‌شود و با سررسیدن بهار بساط این بحث و كار كمیته اضطرار آلودگی هوا نیز جمع می‌شود.  اما ای‌كاش پیروزحناچی، شهردار تهران امروز به افكارعمومی توضیح می‌داد با وجود این كاستی‌ها چرا هفته قبل كه با عبدا... اسكاسا، شهردار سارایوو جلسه داشت به او قول داد در زمینه كاهش آلودگی هوای این شهر نیم‌میلیون نفری آماده است هر كاری از دستش برمی‌آید انجام دهد و همه تجربیات تهران برای كنترل آلودگی هوا را در اختیارش قرار دهد؟ آیا شهردار تهران، پایتخت را شهر موفقی در این حوزه می‌داند یا این كه به‌زعم او 32 روز ناسالم در سال 98 كه تا امروز پنج روز از روزهای ناسالم سال 97 بیشتر شده، كارنامه قابل دفاعی است؟

آلودگی امسال زودتر آمده؟
 معمولا آلاینده‌های موثر در آلودگی هوا در آذر پدیدار می‌شوند، اما عاملی كه در آلوده شده هوای شهرها حائز اهمیت است وارونگی دماست. هنگامی كه وارونگی دما شروع و هوای سرد حاكم می‌شود پتانسیل آلودگی هوا نیز به وجود می‌آید. به طور كلی می‌توان گفت آلودگی هوا زمان مشخصی ندارد و دوره‌ای نیست و فرقی نمی‌كند چه فصلی از سال باشد اما به هر حال در فصل‌هایی همچون زمستان كه هوا سردتر است این آثار بیشتر قابل مشاهده است.
در روزهایی كه هوای نسبتا خنكی در سطوح زیرین جو حاكم است و علاوه‌بر آن از موج فعال نیز خبری نیست شرایط آب و هوا به سوی آلودگی میل می‌كند. اصلی‌ترین علت آلوده شدن هوای كلانشهرها در این روزها كه به‌زعم افكار عمومی زودتر از سال‌های دیگر رخ داده نیز به الگوی جوی حاكم برمی‌گردد. شرایط جوی این روزها نشان می‌دهد وزش باد بسیار ضعیف است و از طرفی وارونگی دمایی نیز وجود دارد.
با این حال وارونگی دمایی یك فرآیند طبیعی است كه فقط مختص زمستان نیست به طوری كه تابستان هم این اتفاق می‌افتد، اما با این تفاوت كه درتابستان زمانی كه خورشید در روز بالا می‌آید خیلی سریع وارونگی را می‌شكند و در نتیجه باعث پخش آلاینده‌ها در جو می‌شود.
باید توجه داشت در روزهای اخیر هم كه هوا كمی خنك‌تر شده، عمق لایه مرزی سطح زمین كم شده و از طرف دیگر، الگویی جوی حاكم است كه درآن خبری از وزش باد نیست.


فرار با پلاک مخدوش
طرح جدید ترافیك تهران كه جایگزین طرح زوج یا فرد است، درست است كه برای عده‌ای موجب خسران شده و به‌خصوص نان عده‌ای را كه با خودروی شخصی امرار معاش می‌كنند آجر كرده، اما در عوض برای عده‌ای دیگر مفید بوده و قید و بندی را از دست و پایشان بازكرده، آن هم با پرداخت اسكناس.
به عبارت ساده‌تر هرخودرویی با هر میزان آلایندگی می‌تواند در هر جای شهر و در هر زمانی تردد كند به شرط این كه بهای آن را بپردازد. از اول تیر كه این طرح اجرا شد، این سؤال پیش آمد كه چنین طرحی چطور می‌تواند هم باعث كاهش ترافیك و هم موجب كاهش آلودگی هوا شود كه البته شهرداری تهران به‌عنوان یكی از اعضای شورای ترافیك كه آتشش در دفاع از این طرح تندتر از سایر اعضا بود، نه انتقادها را پذیرفت و نه اجازه داد كسی شبهه‌ای به اثربخشی طرح ترافیك جدید وارد كند.
این وضع ادامه یافت تا این كه پلیس نیز به جبهه مخالفان پیوست و گفت با این طرح نه آلودگی هوا كمتر شده و نه ترافیك، حتی با شهرداری جدال لفظی نیز پیدا كرد.
در این میان اما عده‌ای از خودرو سواران در تهران بی‌اعتنا به این بحث و جدل‌ها راه خود را می‌روند، جماعتی كه از قدیم بوده‌اند و حالا به نظر می‌رسد تعدادشان بیشتر شده، مردمی كه با خلاقیت‌های چشمگیر، درست پای دوربین‌های ترافیكی، پلاك خود را می‌پوشانند و مجانی وارد محدوده طرح می‌شوند بدون این كه كسی بر آنها اعمال قانون كند.
پاسخ این سؤال را هنوز مسؤولی نداده كه چطور با وجود حجم قابل توجه این خودروها، هوای تهران می‌تواند بهتر شود، خودروهایی كه احتمالا ضمن مخدوش كردن پلاك، معاینه فنی نیز ندارند.


معاینه فنی یا طرح جامع؛ تقصیر كیست؟
دیروز از دو موضوع نمی‌شد گذشت، یكی حرف‌های آرش میلانی عضو شورای شهر تهران و دیگری آمار ابوالفضل موسوی‌پور، جانشین پلیس راهور تهران بزرگ. میلانی كه معتقد بود آلودگی هوا موضوعی فرابخشی است و همه دستگاه‌ها در آن مسؤولیت دارند، می‌گفت براساس طرح جامع كاهش آلودگی هوا قرار بود در یك فرآیند چهارساله و با حدود ۲۵ هزارمیلیارد تومان هزینه، ۳۰ واحد از آلودگی هوای شهر تهران كاسته شود. او طوری ادامه بحث داد كه به مخاطب القا می‌كرد این اهداف محقق نشده چون اضافه كرد باید در جریان اجرای این طرح تغییراتی صورت گیرد و مفروضات قبلی تغییر كند.
موسوی‌پور در كسوت یك پلیس نیز دیروز خبر داد كه از ابتدای امسال تا به حال بیش از دو میلیون و 580 هزار خودرو به دلیل نداشتن معاینه فنی در تهران بزرگ جریمه شده‌اند.
گفته‌های این دو كه كنارهم گذاشته شود عایدی‌اش یك چیز است و آن چیزی به‌جز آلودگی هوا نیست، از یك‌سو به سبب اجرایی نشدن درست و درمان طرح كاهش آلودگی هوا و از سوی دیگر به واسطه تداوم بی‌توجهی مردم به معاینه فنی خودروها؛ دو مشكل مهمی كه تا برطرف نشود حال هوا نیز بهتر نخواهد شد.