ماموریت‌های یك رسانه
رسانه قلب تپنده جوامع امروز است، با مدیریت درست می‌تواند در شرایط بحرانی هم آرامش بیاورد و بالعكس، در شرایط آرام هم با مدیریت نادرست و باز گذاشتن فضا برای جولان شایعه‌ها فضای جامعه را تیره و تار كند. این روزها و با شیوع ویروس كرونا در جامعه با همین تیغ دو لبه رسانه روبه‌رو شدیم. از آنجا كه اطلاع‌رسانی‌ها در كل كشور و به تبع آن رسانه تا حدی دیر شروع شد، معضلاتی پیش رویمان قرار داده كه هر چند غیر قابل حل نیستند، اما دقت نظر بیشتر و برنامه‌ریزی دقیق رسانه‌ای را می‌طلبند.  یكی از مهم‌ترین نكات در چنین شرایطی شناسایی قلب شایعه‌هاست. می‌توان با رصد كامل و دقیق فضای مجازی تمام باورهای غلطی كه پیرامون كرونا شكل گرفته را شناسایی كرده و در گفت و گو با كارشناسان به آن پاسخ داد. این اتفاقی است كه در برخی رسانه‌های بیگانه هم انجام شده و اتفاقا در حال جلب اعتماد مردم است. هر چند این رسانه‌ها در بیان مسائل علمی سعی می‌كنند با تحقیق عمل كرده و نكات اصلی را بیان كنند، اما نه از فضای جامعه ایران مطلع هستند و نه نیازهای مردم را می‌شناسند. از همین رو رجوع به یك رسانه به اصطلاح خودی، خالی از لطف نیست و می‌تواند كمك زیادی به ما كند. در نهایت بازهم برنامه‌ریزی حرف اول را برای پیش رفتن درست در
این مسیر می‌زند.



از توقف تا ادامه...
در این مدت كه بازار اخبار و از آن طرف شایعات گرم شده، تلویزیون برنامه‌هایی را برای اطلاع‌رسانی صحیح تدارك دیده است و در كنار آن تولید برخی از برنامه هاهم دستخوش تغییراتی شده است. البته فضل‌ا... شریعت‌پناهی مدیر گروه اجتماعی شبكه یک سیما در گفت‌وگویی با تسنیم از ادامه ضبط برخی از برنامه‌ها مثل مسابقه «ایران» و «دستپخت» بدون هیچ مشكلی خبر داد. شریعت‌پناهی درباره برنامه‌هایی كه با حضور تماشاگر و یا شركت كنندگان شكل می‌گیرند هم تأكید كرد: مردم نسبت به این ویروس ترس دارند و برای همین تهیه‌كنندگان زیاد اصرار نمی‌كنند مردم حاضر شوند.با این حال بعضی از برنامه‌ها با تغییر و یا توقف ضبط همراه شده‌اند. پنج‌ستاره شبكه 5 سیما یكی از آن هاست است كه محمد قنبری تهیه‌كننده‌اش اعلام كرد كه بدون حضور تماشاگر ضبط می‌شود.  «عصر جدید» هم برنامه دیگری است كه این روزها درگیر و دار تصمیم گیری برای چگونگی ادامه ضبط است. علاوه بر این «خندوانه»، «كودك شو»، «چهل تیكه» و برنامه‌های دیگری كه با حضور مردم ضبط می‌شوند نیز همچنان درگیر این ماجرا هستند و باید دید كه از كی و با چه شیوه‌ای ضبطشان را ادامه می‌دهند.



شبكه خبر و اطلاع‌رسانی ادامه‌دار
شبكه شش یا همان خبر معروف هم از زمان فراگیر شدن این ویروس كذایی علاوه بر انعكاس اخبار آن در بخش‌های مختلف خبری، میزگردهای تخصصی را برای صحبت درباره این موضوع را تدارك دیده است.  زیرنویس این شبكه هم به‌صورت مداوم از آمار و ارقام شیوع و آخرین خبرهایی كه درباره این ویروس وجود دارد می‌گوید، روندی كه همچنان ادامه دارد. 


چه كرده‌اند؟
اما این كه تا امروز چه اقداماتی انجام شده هم موضوعی است كه با نگاهی گذرا به شبكه‌های مختلف متوجه آن خواهید شد. مثلا شبكه یك با برنامه سیمای خانواده هر روز با دعوت از متخصصانی از كرونا و حواشی آن می‌گوید. «صبح بخیر ایران» هم برنامه دیگری است كه با ارائه صحبت‌های مختلفی درباره جناب كرونا سعی دارد از استرس همه‌گیری كه وجود دارد، بكاهد. برنامه صبحگاهی «در انتهای الوند» هم در شبكه دو سراغ این ماجرا رفته است. مجله صبحگاهی «سلام صبح بخیر» شبكه سه و «یه روز تازه» شبكه 5 هم به طور ویژه از كرونا گفتند و كم و بیش می‌گویند. در این بین شبكه سلامت هم در اغلب برنامه‌هایش این ویروس را مورد كنكاش قرار داده است.  رادیو هم تمهیدات ویژه‌ای را در نظر گرفته و هر كدام از شبكه‌های رادیویی ایران، اقتصاد، تهران، جوان، پیام، نمایش و... در بخش‌هایی از برنامه‌های خود به جنگ كرونا رفته‌اند.



روحیه بخشی با خنده
یکی از اتفاقاتی که تلویزیون در این روزها رقم زده است، روحیه بخشی با تغییر کنداکتور شبکه ها و اضافه کردن فیلم ها و سریال های طنز است. کمدی هایی که در هر شبکه‌ای مقادیری از آن ها به چشم می خورد تا با آوردن خنده روی لب‌ها فرصتی برای کمی دور شدن از استرس مداوم این روزها را فراهم کنند.



امیدواری و روحیه بخشی در رسانه
 دكتر حسین امامی، دكتری علوم ارتباطات اجتماعی و رئیس انجمن متخصصان روابط‌عمومی هم درباره این ماجرا، عملكرد تلویزیون و بایدها و نبایدهایی كه یك رسانه باید در این زمان سراغ آن برود، به جام‌جم این طور گفت:
در شرایطی كه ویروس جدید كرونا در كشور شیوع پیدا كرده تلویزیون باید از شكل‌گیری رفتار منفی توسط مردم جلوگیری كند. البته این به آن معنی نیست كه اطلاع‌رسانی به بهانه‌ها و مصلحت‌هایی مخدوش یا محدود شود، بلكه تلویزیون باید به گونه‌ای عمل كند كه به تحلیل‌ها و نتیجه‌گیری و در پی آن ایجاد رفتار منفی در كشور منجر نشود. البته این بیشتر در اخبار نمود دارد ولی در سایر بخش‌های غیرخبری نیز باید لحاظ شود. به‌هرحال توانمندسازی مخاطبان و افزایش اطلاعات آنان موجب می‌شود تا ترس بیش از حدی از كرونا برایشان ایجاد نشود.
رسانه‌های جمعی ازجمله تلویزیون برای مهار بحران كرونا، علاوه بر اطلاع‌رسانی، وظیفه آگاهی‌بخشی و آموزش و همچنین انسجام‌بخشی مردم برای ایجاد رفتار متعادل و یكنواخت را در دستور‌كار خود قرار داده‌اند.
پرداختن به خبرهای امیدبخش بهبود و سلامت مبتلایان، تلاش شبانه‌روزی تیم‌های پزشكی و پرستاری و خبرهایی كه از تلاش متخصصان برای مهار و مقابله با این بحران شامل ساخت كیت‌های آزمایشگاهی و یا وارد كردن آن، ساخت داروی جدید مقابله با این ویروس و مواردی از این قبیل می‌تواند باعث افزاش روحیه به مردم باشد.
یكی از كاركردهای رسانه در این بحران، كاهش احساسات منفی و كاهش ترس از عفونی شدن ویروس كروناست. نه این‌كه به دروغ بخواهد رسانه روحیه‌بخشی كند، بلكه توصیه خبرگان رسانه این است كه آگاهی‌بخشی و مثبت‌گرایی باید جایگزین ایجاد هراس و ترس در پیام‌های رسانه‌ای باشد.
درست است كه یكی از اصولی كه باید رعایت كرد شستن دست‌ها و رعایت سایر امور بهداشتی فردی است ولی مخاطب این‌گونه فكر می‌كند اگر خودش مراعات كرد كه هیچ ولی اگر مراعات نكرد و مبتلا شد دیگر راه بازگشتی نیست. در حالی كه باید رسانه به بخش دوم و زمان ابتلا به این بیماری نیز با نگاه امیدواركننده و روحیه‌بخشی بیشتر بپردازد.
تلویزیون به‌خصوص شبكه خبر طی این مدت عملكرد قابل قبولی داشته است. یكی از نكات مثبت شبكه خبر بهره‌گیری و مصاحبه با بهترین پزشكان فوق تخصص در حوزه‌های عفونی و ریه و... بوده است. نكته دوم پیام‌های آموزشی و آگاه‌بخش زیرنویس در شبكه خبر است كه تكرار می‌شود. سوم پرداختن از ابعاد مختلف به این موضوع است كه باعث می‌شود مخاطب اعتماد بیشتری نسبت به رسانه و افزایش رضایت خاطر نسبت به عملكرد دولت و مسؤولان پیدا كند. یكی دیگر از موارد این است كه صدا و سیما در این خصوص وارد مسائل جناحی و مصلحت‌اندیشی‌های سیاسی نشود. با این حساب می‌توان گفت كه رسانه ملی توانست در موضوع بحران كرونا تا حد زیادی مرجعیت رسانه‌ای را در دست بگیرد.