قصه‌های ولی‌عصر روی نقشه تهران
میانه‌های این هفته وقتی سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران اعلام كرد قصه‌های خیابان ولی‌عصر روی نقشه تهران جانمایی شده و از این پس شهروندان می‌توانند اماكن مهم، تاریخی و خاطره انگیز طویل ترین خیابان پایتخت را در این نقشه جست‌وجو  كنند، كمتر كسی فكر می‌كرد این كار، خیابان ولی‌عصر را یك قدم به ثتبیت نامش در فهرست میراث جهانی نزدیك‌تر كند. اما این اتفاق افتاد و یكی از پیش شرط‌های لازم برای ثبت جهانی شدن این خیابان تاریخی به مرحله اجرا  رسید. به این ترتیب، لایه اطلاعاتی دیگری با نام قصه‌های خیابان ولی‌عصر روی نقشه تهران به نشانیwww://map.tehran.ir اضافه شد تا راوی داستان‌های خاطره انگیز و تاریخی نقاط با اهمیت خیابان ولی‌عصر باشد. این اما همه ماجرا نیست و خیابان ولی‌عصر برای جهانی شدنش به یك مدیریت یكپارچه و واحد نیاز دارد؛ اتفاقی كه باعث می‌شود این سرمایه بر اثر زیست شهری به ارزش افزوده شهری تبدیل شده و در نهایت پرونده اش با دستی پر به یونسكو ارسال شود.




داستان تولد بلندترین خیابان ایران
برای مرور سابقه این خیابان قدیمی باید صفحات غبارگرفته كتاب تاریخ را ورق زنیم و برگردیم به دوران صفویه؛ به روزهایی كه تهران به خاطر پراكندگی چنارهایش در گوشه و كنار شهر، هنوز چنارستان بود تا جایی كه وقتی پیترو دلاواله، جهانگرد معروف ایتالیایی در فاصله سال‌های 995 تا 1001 هجری شمسی به ایران سفر كرد و گذرش به تهران افتاد، تهران را شهری بزرگ، پهناورتر از قزوین با باغ‌های بسیار بزرگ میوه و نهرهای پهن و باریك برای آبیاری باغات و خیابان‌هایی پر از درختان چنار پربرگ و تنومند و زیبا دید و در سفرنامه‌اش نوشت: «من باید واقعا تهران را شهر چنار بنامم.»
طبق همین اسناد تاریخی، سردار سپه در دوران ریاستش بر مسند وزارت جنگ یعنی سال‌های 1302  -  1300 دستور ساخت این خیابان را داد و گفت در دوطرف خیابان چنار بكارند. داستان تولد بلندترین خیابان ایران از همین جا شروع شد. همزمان با كاشت درخت‌ها، حفر نهر برای آبیاری آنها هم آغاز شد. هفت سال بعد قسمت شمالی خیابان ولی‌عصر توسط بلدیه آن روزهای تهران سنگفرش شد و بعد با راهیابی آسفالت به پهنه خیابان‌سازی شهرها، در سال ۱۳۰۹ مجلس شورای ملی، قانونی را برای ساخت و گسترش خیابان‌های تهران تصویب كرد و پس از آن گام‌های ساخت این خیابان طویل آغاز و برای نخستین بار این خیابان قیرریزی و در نهایت تا سال 1311 آسفالت شد.
خیابان ولی‌عصر اما نه فقط به خاطر قدمت و سابقه اش كه به خاطر چنارهای بلندی كه در دو طرفش كاشته شده اند هم همیشه مد نظر بوده؛ چنارهایی كه می‌گویند آمارشان 18 هزار تا بوده و در سال‌های ابتدایی به فاصله هر دو متر، یك چنار و بین هر دو چنار یك بوته گل سرخ هم در حاشیه این خیابان  وجود داشته.
قصه این خیابان و چنارهایش اما هر سال كه به عمر خیابان اضافه شد، تلخ تر شد آن‌قدر كه تا همین چندسال پیش از آن همه چنار فقط 6000 تا مانده و به نگرانی بزرگ میراث دوستان و فعالان محیط زیست تبدیل شده بود. تا این‌كه با كاشت 3300 درخت چنار با سن 10 تا 15 سال در دو سال اخیر، وضعیت این چنارها تا اندازه‌ای تغییر یافت و امیدها برای دوام‌شان بیشتر شد.





ولی‌عصر؛ یك خیابان كامل
احیای مجدد چنارها اما فقط یكی از فعالیت‌هایی بود كه برای آماده سازی پرونده ثبت جهانی این خیابان انجام شده و ولی‌عصر هنوز برای ثبت جهانی شدن كار زیاد دارد.
عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی شهرداری تهران در همین رابطه می‌گوید كه برای رسیدن به این هدف خیابان ولی‌عصر باید به یك خیابان كامل تبدیل شود و این یعنی تبدیل شدن ولی‌عصر به خیابانی كه برای همه اقشار جامعه از پیاده گرفته تا سواره و استفاده‌كنندگان حمل‌و‌نقل عمومی، بهسازی شده باشد و عموم مردم بتوانند علاوه‌بر گذراندن اوقات‌فراغت به فضاهای كار و تجاری هم دسترسی داشته باشند.
شاید به همین دلیل است كه او تاكید می‌كند، خیابان ولی‌عصر با طول 9/17 كیلومتری و اختلاف ارتفاع 500 متری از میدان راه آهن تا تجریش، ویژگی‌های لازم برای تبدیل شدن به خیابان كامل را دارد و بر همین اساس شهرداری به دنبال انطباق چارچوب‌های خیابان كامل در محور ولی‌عصر است.
راه‌اندازی خانه مینایی به عنوان موزه و پایگاه خیابان در مهرماه سال گذشته، یكی از این قدم‌ها در مسیر تحقق این هدف بود ؛ قدم‌هایی كه در مراحل بعدی به خواناسازی مكان رویدادهای مهم و تهیه نقشه فرهنگی این خیابان هم رسیده است و معاون شهردار تهران درباره‌اش توضیح می‌دهد: پایه‌هایی در مكان‌هایی كه در آنجا رویدادی در خیابان ولی‌عصر رخ داده نصب شده و شهروندان می‌توانند با استفاده از QRC در مورد اتفاقات رخ داده در آن محل و شناخت نقاط و ساختمان‌های شاخص خیابان ولی‌عصر اطلاعات كسب كنند.





جهانی شدن ؛ ضامن بقاست
ثبت خیابان ولی‌عصر تهران تنها محدود به ثبت آسفالت و پوسته خیابان نیست بلكه این محور تاریخی، فرهنگی و معنوی با تمام اجزای آن به ثبت‌ملی رسیده؛ مواردی كه نشان از اهمیت این خیابان در تاریخ یك شهر و یك كشور دارد. از 120 بنای تاریخی حاشیه این خیابان گرفته تا وجود چنارها و اماكن دیدنی و مهمی مثل تئاتر شهر، اولین مركز درمانی و اولین مركز نمایشی در این خیابان و.... با این حال حمید قاسمی، مدیر پروژه ساماندهی خیابان ولی‌عصر معتقد است اگر مدیریت شهری و شورای شهر تهران تلاش كنند، پرونده ثبت خیابان ولی‌عصر سال‌۲۰۲۱ جهانی می‌شود.
قاسمی در توضیح بیشتر به ما می‌گوید: بررسی پرونده ثبت جهانی ولی‌عصر به سال‌۲۰۲۰ نمی‌رسد ولی اگر مدیریت شهری و شورای شهر تلاش كنند، ممكن است این پرونده سال ۲۰۲۱ ثبت شود.
او با این حال تاكید می‌كند كه پروژه جهانی شدن ولی‌عصر كار ساده‌ای نیست. اما اگر جهانی شدن به بقای عمر این خیابان كمك می‌كند: درست است كه خیلی چیزها در خیابان ولی‌عصر از بین رفته، اما سازمان یونسكو برنامه مدیریت شهری می‌خواهد و با همین هدف ما به برخی از نكاتی كه مدنظر یونسكوست، وارد شده‌ایم.
پروژه خواناسازی خیابان ولی‌عصر یكی از برنامه‌های انجام شده در همین راستاست و به گفته مدیر پروژه ساماندهی خیابان ولی‌عصر، فعلا در ۴۰‌نقطه از خیابان ولی‌عصر با استفاده از QRC قصه‌های مرتبط با این خیابان شرح داده می‌شود:« این خیابان چهار دوره تاریخی را پشت سر گذاشته، مجموعه‌ای از روایت‌ها و تجربه‌های زیسته یك شهر را در خود جا داده و با داستان‌های خود بخشی از خاطرات جمعی مردم این شهر است؛ بنابراین آن را باید پدیده‌ای به شمار آورد كه باید قصه‌هایش شنیده شود تا از این طریق میان شهر و شهروندان ارتباط مناسب برقرار شود.»
قاسمی در توضیح بیشتر می‌گوید: درحال حاضر ۱۱ مدرسه تاریخی، ۱۸ قنادی و ۱۹ خیاطی در خیابان ولی‌عصر داریم كه بیش از ۳۰ سال از فعالیت‌شان می‌گذرد. ۱۷ محله هم در خیابان ولی‌عصر وجود دارد كه مردم آنها مستقیما با خیابان ولی‌عصر سروكار دارند مثلا خریدشان یا روزمرگی‌شان در خیابان ولی‌عصر سپری می‌شود. ما نگاه‌مان در حوزه میراث فرهنگی این است كه خانه‌هایی مانند خانه مینایی را میراثی می‌بینیم درحالی كه میراث ناملموس زیادی در خیابان ولی‌عصر وجود دارد و حتی یك مغازه یا یك شیرینی‌فروشی نیز می‌تواند جزو میراث ما باشد.
او البته بر توانمندی این پایگاه برای جلوگیری از هر نوع تخریب، آسیب و حتی صدور احكام خروج از ثبت آثار تاریخی قرار گرفته در محدوده این خیابان تاریخی و واجد ارزش به عنوان یك میراث شهری، هم تاكید می‌كند و می‌گوید: این نوع از اقدامات یكی از اصلی‌ترین كارهایی است كه در دستور كار شورای راهبردی پایگاه میراث شهری خیابان ولی‌عصر تعریف شده است.