رسیدن به پاسخ این پرسش که با وجود تمام محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های قانونی چرا کشاورزان کرمانشاهی همچنان برنج می‌کارند، کار سختی نیست. برخی از آنها در گفت و گو با جام‌جم سود مناسب برنج‌کاری در مقایسه با کاشت سایر محصولات را دلیل این کشت دانسته و می‌گویند اگر بخواهیم به کشت گندم و چغندرقند دست بزنیم هزینه کاشت آن پس از مدت‌ها و با تاخیر دریافت می‌شود، این در حالی است که هزینه کشت برنج به صورت نقدی و بر سر زمین به کشاورز داده می‌شود.
یاری، یکی از همین کشاورزان است که در شرق استان کرمانشاه اقدام به کشت برنج کرده و درباره کشت این محصول به ما می‌گوید: یک کشاورز واقعی با توجه به دغدغه‌هایی که دارد باید به فکر اوضاع معیشتی و اقتصادی خود باشد، ضمن این‌که هزینه کشت برنج در کرمانشاه در کوتاه‌ترین زمان به دست کشاورز می‌رسد و سود بسیار بالایی دارد.
 این درحالی است که هر سال کشاورزان کرمانشاهی برای دریافت هزینه‌های کشت چغندر دچار چالش‌های مالی با کارخانه قند هستند و این موضوع شامل دریافت هزینه‌های کشت گندم نیز هست.
با برخی ملاحظات، مانعی ندارد
هفته اول شهریور 97 بود که علی مراد اکبری، معاون آب و خاک وزارت‌کشاورزی اعلام کرد طبق مصوبه جدید کارگروه ملی سازگاری با منابع آب، کشت برنج تا سه سال آینده در همه استان‌های کشور به جز گیلان و مازندران ممنوع است و چند نوع کشت جایگزین برای برنج پیشنهاد شده‌است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی استان کرمانشاه اما به ما می‌گوید: در زمینه کشت محصول برنج سیاست سازمان جهاد کشاورزی منطبق با برنامه ریزی‌های شرکت آب منطقه‌ای استان کرمانشاه است، چرا که مسؤولیت تامین و توزیع آب به عهده این شرکت است. آب منطقه‌ای هر برنامه‌ای داشته‌باشد سازمان جهاد کشاورزی نیز دنباله رو آن است.
افشین صفوی ادامه می‌دهد از گذشته‌های دور، کرمانشاه یکی از خاستگاه‌های کشت برنج بوده و کشت برنج در این استان از قدیم‌الایام در مناطقی همچون دیره در شهرستان گیلانغرب و دشت چمچمال رواج داشته‌است.
حتی پخت شیرینی نان برنجی؛ سوغات اصلی کرمانشاه، به دلیل کشت برنج در این منطقه گسترش پیدا کرده و همین موارد باعث شده جهاد کشاورزی کشت برنج را با استفاده از آب‌های سطحی که هیچ لطمه‌ای به منابع زیرزمینی وارد نمی‌کند و با نظر و هماهنگی امور آب شهرستان‌ها هم صورت می‌گیرد، بلامانع اعلام کند.
برنج‌کاری با آب‌های زیرزمینی، ممنوع
معاون بهبود تولیدات گیاهی درعین حال تاکید می‌کند که سازمان جهاد کشاورزی کرمانشاه، کشاورزان را از کشت برنج با استفاده از آب‌های زیرزمینی به‌شدت برحذر داشته و بر همین اساس مدیران سازمان در همه شهرستان‌ها برای برخورد قانونی با این مساله بسیج و موظف شده‌اند که نام کشاورزانی را که اقدام به ایجاد خزانه و کشت برنج با استفاده از چاه‌های غیرمجاز و منابع زیر زمینی کرده‌اند، در اختیار امور آب شهرستان‌ها قرار دهند.
صفوی هشدار می‌دهد اگر کشت برنج در کرمانشاه با استفاده از منابع و آب‌های زیرزمینی ادامه پیدا کند قطعا و با گذشت زمان می‌تواند آسیب های جدی و جبران‌ناپذیری وارد کند، به همین خاطر متولیان امور آب می‌بایست اسامی متخلفان آب را در اختیار دادگستری و قوه قضاییه قرار دهند، چه این‌که اگر قرار بر از بین بردن و قلع و قمع محصولات است این اتفاق به‌وسیله قوه قهریه امکان پذیر است، نه جهاد کشاورزی.
زعفران بکارید
این مسؤول درخصوص کشت جایگزین برای برنج هم می‌گوید: برای جایگزین کردن محصولی به جای کشت برنج که سود فراوان اقتصادی به همراه دارد گزینه مناسبی یافت نمی‌شود و تنها می‌توان کشاورزان را به سمت کشت زعفران تشویق کرد که محصول مرغوبی هم در این استان دارد و هم اکنون هر کیلو 15‌میلیون‌تومان از کشاورزان خریداری می‌شود.
 از این رو سازمان جهادکشاورزی پیاز زعفران را به‌صورت نیم‌بها در اختیار کشاورزان متقاضی قرار می‌دهد، یعنی هر کشاورز می‌تواند در قبال کشت هر هکتار زعفران، نیمی از پیاز زعفران را به‌صورت رایگان دریافت کند.



كشت برنج یكی از شاخصه‌های ناهنجاری در كرمانشاه
بهرام درویشی، مدیرعامل شركت آب منطقه‌ای استان كرمانشاه
یكی از مسائل و مشكلاتی كه استان كرمانشاه به آن مبتلا شده مساله كشت برنج است كه متاسفانه با وجود همه اقدامات قانونی و تلاش‌هایی كه از طریق قوه قضاییه، دستگاه‌های نظارتی و ارگان‌های مربوط انجام داده‌ایم نه‌تنها متوقف نشده، بلكه بنا به دلایل متعددی حتی تسری و رواج هم پیدا كرده كه البته ما آن را تحمل نمی‌كنیم و می‌خواهیم میزان آن به صفر برسد. به همین خاطر امسال مجوز قلع‌وقمع خزانه‌های برنج را كسب كرده‌ایم، هرچند متاسفانه اثربخشی آن كمرنگ‌تر شده‌است. 33 دشت در كرمانشاه وجود دارد كه 10 دشت مشترك است و وضعیت آب زیرزمینی سه دشت استان در روانسر، سنجابی، حسن‌آباد در حالت قرمز قرار دارد.
به صورت متوسط میانگین بارندگی در سال در كرمانشاه 475میلی‌متر است. البته در فروردین 98، 819میلیون مترمكعب بارندگی داشتیم كه تمركز این بارندگی به‌صورت نقطه‌ای و زمان محدود، موجب سیلاب و تخریب شد.
درهمین‌حال و به‌دلیل عدم اطلاع خیلی از افرادی كه به كشت برنج روی‌آورده‌اند دست‌اندازی زیادی به بهانه سیل به منابع آب شد كه قانون این اجازه را نمی‌دهد. كشت برنج در استان كرمانشاه یكی از شاخصه‌های ناهنجاری در حوزه منابع آبی است، چراكه به‌جز دو استان گیلان و مازندران در هیچ كجای كشور كشاورزان مجاز به كشت این محصول نیستند. از سویی سطح روان‌آب‌های ما هم به دلیل دوره طولانی خشكسالی در سال‌های قبل ضعیف و دور توانمندی رودخانه‌ها در طول سال محدود شده‌است و درصورتی‌كه همچنان بارندگی معادل 475‌میلی‌متر را داشته باشیم ظرف یك تا دو ماه منابع آب سطحی به‌دلایل مختلف به حداقل می‌رسد.
شهرستان صحنه متشكل از چهار دشت است، چهار دشت از 23 محدوده مطالعاتی كه در استان داریم. این چهار دشت تا قبل از كشت برنج مشكل آبی نداشتند و اكنون دارند و به‌طوركل اكنون و به‌دلیل برداشت غیرمجاز آب برای كشت برنج در شرق استان نسبت به سال گذشته شاهد كاهش 81درصدی روان‌آب‌ها هستیم.
درمجموع در 23 محدوده مطالعاتی استان به میزان یك‌میلیارد و 300میلیون مترمكعب كسری حجم مخزن آب وجود دارد به این ترتیب كه در بسیاری از دشت‌ها در سطح دینامیك، آبی وجود ندارد و در برخی نقاط به‌صورت نقطه‌ای گودال و چاله ایجاد شده‌است. ایجاد این حجم از مشكلات طبیعی است، زیرا كشت برنج سه‌برابر استانداردهای منطقه آب برداشت می‌كند. از سویی تمایل به كشت این محصول موجب توسعه كشت غیرمجاز برنج شده و این اقدام فقر منابع آبی را به‌دنبال دارد و طی یك‌دوره یك تا دوساله موجب تعطیلی كشاورزی و مهاجرت خیل كشاورزان به شهرها می‌شود.
هم اكنون حدود 17هزار حلقه چاه در كرمانشاه وجود دارد كه 11هزار و 500حلقه چاه مجاز و بقیه غیرمجاز است. درحال‌حاضر نصب كنتور هوشمند یكی از راهكارهای كنترل مصارف آبی است و بیش از 1400كنتور نصب شده و تا پایان امسال نیز 400 كنتور دیگر نصب می‌شود. راهكار دیگر وجود گروه‌های گشت و بازرسی برای كنترل حفر چاه‌های آبی است و درصورتی‌كه هرفرد بیش از مجوز پروانه بهره‌برداری كند و كشت خود را تغییر دهد باید خسارت بپردازد.
33 دشت در استان وجود دارد كه 10 دشت مشترك است كه وضعیت آب زیرزمینی سه دشت استان در روانسر، سنجابی و حسن‌آباد در وضعیت قرمز قرار دارد.



صحنه، دشت ممنوعه
مهران وحدتی / مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شركت آب منطقه‌ای كرمانشاه
شرق استان ما جزو حوضه آبریز درجه2 كرخه است كه در این حوضه رودخانه مهم و عمده‌ای از استان ما وجود دارد به نام قره‌سو و گاماسیاب كه درنهایت به خلیج‌فارس و دریای‌عمان می‌ریزد. ما در حوضه آبریز درجه2 كرخه با محدوده‌های مطالعاتی
 مواجه هستیم.
 13محدوده كامل در استان ما قرار دارد كه از این میزان 11محدوده ممنوعه است كه صحنه یكی از همین محدوده‌های مطالعاتی ممنوعه از نظر منابع آب زیرزمینی است، یعنی هرگونه توسعه كشاورزی در آن ممنوع است و یا باید با تمهیداتی
 انجام شود.
بااین‌حال اكنون برنج‌كاری در محدوده رودخانه گاماسیاب و محدوده ممنوعه به‌نام صحنه انجام می‌شود و در این مجموعه حدود 10میلیون مترمكعب حجم مخزن منفی وجود دارد و نتوانسته‌ایم تعادلی میان آنچه كه طبیعت می‌دهد و آنچه كه ما برداشت می‌كنیم برقرار كنیم. بنابراین باید كشت‌های معمول را در این مناطق كنترل كنیم. نصب وسایل اندازه‌گیری و كنترل هوشمند در طرح تعادل بخشی وجود دارد كه باید به سمت كنترل بهره‌برداری حركت كنیم.
 البته برنج‌كاری در محدوده مطالعاتی هرسین آزاد است و دینور و بیستون در مرز آزادشدن و ممنوع‌شدن است كه در حال برقراری تعادل هستیم.
در طرح تعادل بخشی، برنامه تغذیه مصنوعی پیشنهاد می‌شود، و در زمینه الگوی كشت معمول و عرفی منطقه هم باید به دنبال كشتی رفت كه آب كمتری مصرف كند، درحالی‌كه كاشت برنج فشار مضاعف بر منابع آبی ایجاد می‌كند و موجب ایجاد تنش آبی در كوتاه‌مدت می‌شود.
رودخانه‌های گاماسیاب و دینور كرمانشاه در خرداد نسبت به اردیبهشت با كاهش 81 و 76 درصدی آب‌دهی مواجه بوده‌اند و علاوه‌بر كمی بارش، برنج‌كاری هم در این زمینه مقصر است و شاهد افزایش مصرف منابع آبی هستیم، حال آن‌كه براساس پیش‌بینی‌ سایت‌های جهانی، در پاییز پیش‌رو نیز با تاخیر در بارش مواجه هستیم كه كمتر از نرمال خواهد بود و حتی این قضیه در زمستان هم ادامه خواهد یافت.