میان همه این كسب و كارها، مشاغلی كه با دخانیات كار می‌كنند، كارنامه بدتری دارند. به‌خصوص قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌هایی كه جای نوشیدن چای و صرف غذاهای لذیذ سنتی‌اند، ولی دود نیز به مشتری عرضه می‌كنند و حتی با وجود كرونا، دست از این عادت نكشیده‌اند.
چه فایده دارد كه متخصصان خودشان را به آب و آتش می‌زنند كه سیگار و قلیان نكشید و مراقب كرونا باشید؟ واقعا چه فایده، وقتی سیگارها گیرانده می‌شود و قلیان‌ها قل‌قل می‌كند و متخصصان هی می‌گویند و می‌گویند و هشدار می‌دهند؟
متخصصان ماه‌هاست یك طرف‌اند و قلیان‌كش‌ها یك طرف؛‌ متخصصان ماه‌ها گفته‌اند و حرف‌های‌شان نخ‌نما شده، ولی مشتریان قلیان و سروكنندگان آن، بدون سر و صدا و بدون این‌كه زحمت حرف زدن به خود بدهند، كارشان را می‌كنند،‌ كاری پر از دود و سود و ویروس.
ستاد ملی مقابله با كرونا هفت ماه است، قهوه‌خانه‌ها را از فعالیت منع كرده و مصوبه داده كه اینها باید كره‌كره‌شان پایین و كارشان تعطیل باشد، ولی در این هشت ماه بیشتر قهوه‌خانه‌ها نه كركره‌ها را پایین داده‌اند و نه كار را خوابانده‌اند، حتی اگر كركره را به‌ظاهر پایین كشیده‌اند، اما پشت این تعطیلی مصنوعی مشغول كارند.
از امروز تا شش روز دیگر، كافه‌ها و قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی باید تعطیل باشند و به این تعطیلی احترام بگذارند نه این‌كه مثل ماه‌های گذشته یكی در میان به قانون تمكین كنند، كسب و كاری یواشكی راه بیانازند و صحنه‌هایی خلق كنند كه عین بی‌قانونی و دهن‌كجی به سلامت است.
تكنیك دوربین و تلفن
پلمب دو قهوه‌خانه متخلف در تهران كه خرداد اتفاق افتاد و شكسته شدن هزارقلیان در زنجان را  كه متعلق به ماه مرداد بود بیایید فراموش كنیم و فرض بگیریم هشت سفره‌خانه متخلف در تیرماه در شهر شیراز بسته نشده‌اند. اگر این بسته شدن‌ها و شكسته شدن‌ها را نادیده بگیریم و به این پلمب‌ها و برخوردها دلخوش نكنیم، چشم‌مان باز می‌شود و می‌توانیم پشت دیوار مغازه‌های به‌ظاهر تعطیل را ببینیم و سرك بكشیم به پاتوق‌هایی كه مشتریان دود و دخانیات، ‌در روزهایی كه كرونا می‌تاخت و ستاد ملی، مصوبه تعطیلی قهوه‌خانه‌ها را می‌داد، دور هم جمع می‌شدند. شك نكنید در هفته پیش رو، باز هم در آنها دورهمی می‌گیرند.
مجید یكی از مشتریان پر و پا قرص دخانیات كه قل‌قل قلیان و رقص دود تنباكو را دو شب پیش در یكی از قهوه‌خانه‌های خیابان انقلاب تهران تجربه كرده، از یك در كوچك و نسبتا مخفی در خیابانی فرعی می‌گوید كه به قهوه‌خانه اصلی كه كر‌كره‌اش پایین است، راه دارد. او تقریبا هر شب از این در كوچك داخل می‌شود و یك ساعتی تنباكو دود می‌كند و 30 هزار تومان می‌دهد و می‌رود سرخانه و زندگی‌اش.
محمد اما جایی كه قلیان برایش چاق می‌كنند در مخفی و كوچك ندارد، بلكه قهوه‌خانه محبوب او جایی است در شمال تهران، در یكی از برج‌های بلند كه روی بالكن آن سبیل به سبیل مشتری می‌نشیند و آدم‌ها در آن با 70 هزار تومان یك دل سیر قلیان می‌كشند.
محمد برای رسیدن به پاتوقِ دود و دم، راهش آسان است. او جلوی دوربین مداربسته‌ای می‌ایستد كه صاحب قهوه‌خانه چشم از آن برنمی‌دارد و هر چهره آشنایی كه می‌بیند، ورودی را باز می‌كند و راهش می‌دهد. كركره این قهوه‌خانه همیشه پایین است و محمد گاهی دلش شور می‌زند كه نكند در این فضای بسته آتشی گر بگیرد و همه حبس باشند و بلایی سرشان بیاید.
ترس از آتش و سوختن در فضای كوچك قهوه‌خانه در دل رضا هم هست كه تقریبا در قهوه‌خانه‌های همه محلات تهران می‌چرخد و حتی به  یافت‌آباد كه قلیان را به 5000 تومان چاق می‌كند نیز سر می‌زند. رضا خبر آتش گرفتن یك قهوه‌خانه در خوزستان و مرگ 11 نفر را شنیده و از این نوع مردن می‌ترسد، ولی ترسی از كرونا ندارد و می‌گوید مراقب است.
حسین ولی یك ور دلش با قلیان است و یك ور دیگرش با ترس از كرونا و نگران است، شیلنگ‌های مشتركی كه صاحب قهوه‌خانه اجازه الكل زدن به آن را نمی‌دهد، بالاخره كار دستش دهد. با این حال، او هفته‌ای چند بار 60 هزار تومان می‌دهد و قلیان می‌كشد و خداخدا می‌كند كرونا نگیرد و در حال دعا جلوی دوربین سردر مغازه می‌ایستد تا صاحب مغازه چهره‌اش را تشخیص دهد و كركره را بدهد بالا.
حامد اما همین اندك ترس را هم ندارد و مطمئن است در سفره‌خانه لوكسی كه هر قلیاش130 هزار تومان قیمت دارد، ‌شیلنگ‌ها یك بار مصرف است و آب قلیان‌ها بعد از هر مشتری تعویض می‌شود و فاصله افراد از هم، حداقل دو صندلی است. حامد در این هشت ماه كرونایی هر وقت اراده كرده تا دودی به ریه‌ها برساند، گوشی تلفن را برداشته، با صاحب سفره‌خانه تماسی گرفته و سپس از زیر كركره به داخل خزیده و به مصوبه ممنوعیت فعالیت قهوه‌خانه‌ها پوزخند زده است.
آزادباش در شمیران
با وجود مخفیانه شدن کار قهوه‌خانه‌های داخل شهر و دست به عصا شدن خیلی‌ها در این صنف، اما در تفریحگاه‌های بیرون شهر که در روزهای بی‌کرونا نیز قاعده آزادباش در آنها حاکم بود،‌ قلیان مثل روزهای عادی سرو می‌شود و تنباکو انگار نه انگار که کرونایی در کار است دود می‌شود.
امین هر هفته به دربند و درکه می‌رود و مسیر کوهنوردی را می‌گیرد و می‌رود بالا ولی می‌بیند مردم عادی که اهل کوه‌پیمایی نیستند و برای خوش‌گذراندن به دربند و درکه می‌آیند، در حالی که خود را ملزم به ماسک زدن نمی‌دانند به قلیان‌هایی پک می‌زنند که صاحبان غرفه‌ها ادعا می‌کنند با رعایت پروتکل‌های بهداشتی سرو می‌شود.
امین دیده است که مصداق رعایت پروتکل در این غرفه‌ها فقط تعویض دهنی قلیان است و دیده مردم با همین جمله کوتاه قانع شده‌اند و دل به دل هم داده‌اند و قلیان کشیده‌اند. قلیان‌های دربند و درکه به روایت امین دانه‌ای 20هزار تومان است که اگر مشتری‌ها چانه بزند با 15هزار تومان هم چاق می‌شود.
کرونا در ارتفاعات شمال تهران و در تفرجگاه‌های شمیرانات کاملا آزاد است و کاری هم به مصوبات ستادملی مقابله با این بیماری ندارد. علت را که از امیر امینیان، رئیس اتحادیه خدمات پذیرایی و اغذیه‌فروشان شمیران که جویا شدیم او را کسی یافتیم مخالف سرو قلیان و متاسف از این که نام قهوه‌خانه به اسم اتحادیه آنها چسبیده. او درعین حال معتقد است تا مشکلات ریشه‌ای حل نشود، جلوی قلیان در قهوه خانه‌ها و رستوران‌ها را نمی‌شود گرفت.
او می‌گوید مسؤول مقابله با سرو قلیان در تفرجگاه‌ها، هم اتحادیه است و هم نیروی انتظامی که البته پلیس مقطعی کار می‌کند و نیروهایش برای مبارزه نیز کم است، اتحادیه هم با این که مقطعی کار می‌کند اما ترجیح می‌دهد به نوعی چشمش را روی ماجرا ببندد.
امینیان توضیح می‌دهد بعد از شیوع کرونا مشتری قهوه‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی کم شدند و در حالی که دولت آنها را مجبور به تعطیلی کرده‌بود اما موجران کاری به این حرف‌ها نداشتند و اجاره‌شان را می‌خواستند؛ پس مستاجران که نمی‌توانستند هم تعطیل باشند و هم پول اجاره و بیمه و مالیات بدهند، کار را از سر گرفتند و دوباره زدند به کار قلیان که درآمدش خوب است.
او درگفت‌وگو با ما در واقع از یک تناقض پرده برداشت، از تصمیم و عملکرد متناقض تصمیم‌گیران کشور که نسخه تعطیلی می‌پیچند ولی برای کسانی که از این تعطیلی ضرر می‌کنند نسخه شفابخشی ندارند،؛ تناقضی که صنف‌های متضرر مخصوصا عرضه‌کنندگان قلیان را به تغییر تاکتیک وا می‌دارد و چون تقریبا برایشان مسجل است که نظارت سفت و سختی هم در کار نیست، به نفع شیوع کرونا،‌ گل به خودی می‌زنند.


خطر دور زدن زیرزمینی محدودیت‌ها
استانداری تهران بالاخره دیروز زیر بار تعطیلی یک‌هفته‌ای برخی مراکز بر اثر اوج‌گیری شیوع کرونا در پایتخت رفت. بر این اساس قرار است از 12 تا 18 مهر، 12 دسته از مکان‌های آموزشی، فرهنگی، تفریحی و مذهبی تعطیل باشند و شاید این تعطیلی در هفته‌های آینده نیز ادامه پیدا کند. در این میان، البته جالب است که بخشنامه استانداری، اواخر وقت اداری دیروز منتشر شد و این یعنی ستاد مبارزه با کرونای تهران عملا در روز اول تعطیلی یک‌هفته‌ای، فرصت را برای اعمال محدودیت‌های کرونایی در بسیاری از مکان‌های تعیین‌شده از دست داد.
علاوه بر این، با وجود صدور دستور تعطیلی اماکن و فعالیت‌های 12گانه شامل «دانشگاه‌ها، مدارس، حوزه‌های علمیه، زبانسراها و سایر آموزشگاه‌ها»، «مساجد و مصلی‌ها»، «نماز جمعه»، «سینما، تئاتر و مراکز مشابه»، «موزه و باغ موزه‌ها»، «تالارهای پذیرایی»، «آرایشگاه‌های زنانه و سالن‌های زیبایی»، «مراسم اجتماعی، فرهنگی و همایش‌ها»، «باشگاه‌های ورزشی پربرخورد»، «کافه‌ها و قهوه‌خانه‌ها»، «باغ وحش‌ها و شهربازی‌ها» و «مراکز تفریحی آبی، استخرهای سرپوشیده و سالن‌های بدنسازی» از سوی استانداری تهران، براساس تجربه تعطیلی‌های مشابه در ماه‌های گذشته به نظر می‌رسد بسیاری از همین مراکز امکان فعالیت زیرزمینی را داشته باشند. بنابراین اگر قرار است این طرح کمک شایانی به جلوگیری از شیوع کرونا داشته باشد، وزارت بهداشت و سایر نهادهای متولی باید نظارت شدیدی بر بسته بودن مراکز تعیین‌شده داشته‌باشند.
برای مثال، همان‌طور که مشاهدات عینی ما نشان می‌دهد، همین روزها بسیاری از قهوه‌خانه‌ها با این که در هفت ماه گذشته هیچ‌گاه دستورالعملی برای بازگشایی‌شان صادر نشد، اما به صورت زیرزمینی به فعالیت خود ادامه داده‌اند. اتفاقی که تقریبا به صورت مشابه درباره برخی کافی‌شاپ‌ها و حتی باشگاه‌های ورزشی پربرخورد، سالن‌های بدنسازی و استخرهای سرپوشیده نیز در ماه‌های اخیر رخ داده‌است. در این میان، اما برخلاف بیشتر تعطیلی‌های پیشین، رستوران‌ها و سایر مراکز عرضه غذای گرم در اعمال محدودیت‌های کرونایی این دوره دیده نشده‌اند، اما این‌بار هم بر بسته‌شدن تالارهای پذیرایی تاکید شده است. اما به نظر می‌رسد اگر نظارت مناسبی در این زمینه نباشد، برگزاری عروسی‌ها و مهمانی‌ها به باغ‌های خصوصی کشیده می‌شود یا همین تالارها به صورت زیرزمینی اقدام به برگزاری مراسم می‌کنند. اتفاقی که طبیعتا می‌تواند درباره برگزاری مراسم و همایش به‌ویژه از سوی شرکت‌های خصوصی نیز رخ دهد.
سینما، تئاتر و مراکز هنری مشابه نیز با این که از ابتدای تیر تاکنون نیز با ظرفیت 50 درصد باز بوده‌اند، اما همواره مشتریان بسیار اندکی داشته و حالا هم با بسته‌شدن مجدد به نظر نمی‌رسد متولیان این مراکز چندان رغبتی به بازگشایی زیرزمینی داشته‌باشند. اتفاقی که تقریبا به صورت مشابه می‌توان آن را درباره موزه، باغ‌وحش و شهربازی‌ها نیز انتظار داشت؛ چراکه فعالیت این مراکز به گونه‌ای نیست که بتوانند به صورت مخفیانه به فعالیت خود ادامه دهند.
در این میان، اما برخی مدارس غیرانتفاعی و آموزشگاه‌های خصوصی ممکن است با توجیه رعایت سفت و سخت پروتکل‌های بهداشتی و به بهانه لزوم تبعیت خانواده‌ها از برنامه تعیین‌شده از سوی مرکز آموزشی ـ مثل همین چند هفته‌ای که از بازگشایی مدارس می‌گذرد ـ دانش‌آموزان خود را به صورت یک روز در میان به مدرسه بکشانند و مقابله با این اتفاق، به نظارت شدید وزارت آموزش و پرورش نیاز دارد. همچنین تجربه ماه‌های اخیر نیز نشان داده‌است که در ایام تعطیلی اجباری، حتی اگر متولیان آرایشگاه‌های زنانه و سالن‌های زیبایی به این تعطیلی‌ها پایبند بمانند، بازهم بسیاری از آرایشگران زن در منازل خود یا مشتری‌هایشان به آنها خدمات ارائه می‌کنند. یعنی از این لحاظ همواره احتمال شیوع کرونا بر اثر استفاده بانوان از خدمات آرایشی وجود دارد و طبیعتا جلوگیری از انجام این خدمات به صورت شخصی نیز کار بسیار دشواری برای دستگاه‌های نظارتی خواهدبود.



سلامت را دود نکنید
دکتر علی اسلامی‌نژاد / فوق‌تخصص ریه
سال‌هاست که متخصصان بهداشتی درباره عوارض مصرف قلیان هشدار می‌دهند و تاکید دارند که مضرات قلیان حتی از سیگار نیز بیشتر است. این روزها در بحبوحه شیوع کرونا مصرف قلیان چند برابر قبل خطرناک‌تر شده است چرا که تجمع افراد برای مصرف قلیان به خودی خود بستر شیوع کرونا را فراهم می‌کند و استفاده مشترک از یک قلیان نیز امکان انتقال این بیماری را دوچندان می‌کند. نکته دیگر آن است که براساس پژوهش‌های متعدد، افرادی که مواد دخانی اعم از سیگار یا قلیان مصرف می‌کنند، معمولا در صورت ابتلا به کووید-19 به شکل شدیدتری به این بیماری دچار می‌شوند. خارج از مساله همه‌گیری کرونا نیز مصرف قلیان در هر شرایطی سبب افزایش  احتمال ابتلا به انواع بیماری‌های ریوی می‌شود و اگر فردی دچار بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم باشد، کشیدن قلیان یا قرار گرفتن در معرض دود آن می‌تواند سبب تشدید بیماری یا حمله آسمی در آن فرد شود. همچنین استفاده از قلیان در درازمدت مانند مصرف بلندمدت سیگار می‌تواند سبب بروز برونشیت مزمن یا آمبولی و سایر بیماری‌های انسدادی ریه شود. در این میان، آسیب‌های خاصی نیز درباره مصرف قلیان وجود دارد، از جمله این که اگر تنباکوی قلیان ناخالص باشد، مصرف آن می‌تواند سبب بروز عفونت‌های قارچی شود.
بنابراین افراد در هر شرایطی به‌خصوص در دوره شیوع کرونا باید از مصرف قلیان حتی استفاده از قلیان شخصی پرهیز کنند زیرا فردی که به تنهایی قلیان می‌کشد، مانند یک فرد سیگاری به‌خصوص اگر به بیماری‌های مزمن ریوی نیز مبتلا باشد، بیشتر در معرض ابتلا به کرونا قرار دارد؛ ضمن این که مصرف قلیان و سیگار در طولانی‌مدت  حالتی التهابی را در بدن ایجاد می‌کند و عوارضی را برای افراد مصرف‌کننده از جمله ضعف سیستم ایمنی به همراه دارد و به همین سبب اشخاص را بیشتر مستعد ابتلا به کرونا می‌کند.