جنگ و صلح یکروزه
تنشها میان ایروان و باکو بار دیگر متعاقب بروز تنشهای مرزی میان دو طرف وارد مرحله حساسی شدهاست. طرفین یکدیگر را نسبت به تلاش برای ایجاد بحران مرزی متهم میکنند، اتهامی که فارغ از صحت و سقم آن، نشاندهنده شکننده بودن آتشبس میان آذربایجان و ارمنستان است.سورن پاپیکیان، وزیر دفاع ارمنستان اخیرا از آتشبس در مرز با جمهوری آذربایجان خبر داد. وزارت دفاع روسیه نیز خبر داد که پس از تماس تلفنی وزیردفاع این کشور با وزرای دفاع جمهوری آذربایجان و ارمنستان، باکو و ایران اقدامات لازم را برای آتشبس در منطقه مرزی اتخاذ کردند. سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه با سورن پاپیکیان و ذاکر غسانوف، وزیر دفاع جمهوری آذربایجان گفتوگو کرد. در بیانیه وزارت دفاع روسیه آمدهاست که شویگو در این تماس تلفنی با غسانوف و پاپیکیان درباره تشدید اوضاع در مرز ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه کوهستانی کیلیسالی صحبت کرد. شویگو در این گفتوگو از دو طرف خواست تا اقداماتی را که به تشدید اوضاع در منطقه مرزی منجر شده، متوقف کنند.آتشبس میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در حالی حاصل میشود که طی درگیریهای روز دوشنبه میان دو طرف، ۱۵سرباز ارمنستانی کشته شدهاند. الهام علیاف، رئیسجمهور آذربایجان نیز خبر داد که در درگیریهای اخیرمیان آذربایجان و ارمنستان، چند نظامی این کشور نیز مجروح شدهاند. همچنین وزارت دفاع ارمنستان امروز اعلام کرد که ۱۲سرباز این کشور توسط جمهوری آذربایجان اسیر شدهاند. وزارت خارجه جمهوری آذربایجان در بیانیهای جداگانه اعلام کرد که ارمنستان را در تشدید عمدی تنشها در مرز دو کشور مقصر میداند.در مقابل، ایروان این اتهام را رد کرده و آذربایجان را مسؤول ایجاد تنش در مرزها دانستهاست. جنگ سال گذشته بر سر منطقه قرهباغ کوهستانی در نهم نوامبر ۲۰۲۰ (۱۹ آبان ۱۳۹۹) با توافق آتشبس به امضای نیکول پاشینیان رئیس جمهور ارمنستان، الهام علیاف رئیسجمهور جمهوری آذربایجان و ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه پایان یافت و مسکو به عنوان میانجی این توافق نقشآفرینی کرد.
از سوی دیگر، فرهان حق از سخنگویان آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد در یک نشست خبری گفت که سازمان ملل با نگرانی گزارشهای مربوط به خشونتهای اخیر بین این دو همسایه را دنبال میکند. سخنگوی سازمان ملل متحد با اشاره به توافق بین این دو کشور و روسیه گفت: «در این مرحله ما از همه طرفها میخواهیم خویشتنداری کرده، مطابق بیانیههای سهجانبه نهم و یازدهم ژانویه عمل کنند و نگرانیهای مربوط را به صورت مسالمتآمیز از طریق گفتوگو برطرف کنند.»
در این میان، سیگنالهای منفی و مثبت زیادی درخصوص بحران ارمنستان مطرح میشود. جیحون بایراموف، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان اعلام کردهاست که روابط بین باکو و ایروان پس از تعیین مرز بین دو کشور عادی خواهد شد. بایراموف در سخنرانی خود در هشتمین مجمع جهانی باکو گفت: با تعیین مرزها، روابط بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان عادی میشود و نه تنها جمهوری آذربایجان و ارمنستان، بلکه همه کشورهای منطقه از این مساله نفع خواهندبرد. بر این اساس، نتایج جنگ ۴۴روزه قرهباغ که با آزادسازی اراضی جمهوری آذربایجان از اشغال ارمنستان به پایان رسید، افقهای جدیدی را برای گسترش همکاریهای منطقهای باز کرد. روابط بین این جمهوریهای شوروی سابق از سال ۱۹۹۱، درست زمانی که ارتش ارمنستان ناگورنو ــ قرهباغ، سرزمینی که در سطح بینالمللی به عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته شده و هفت منطقه مجاور را اشغال کرد، پرتنش بودهاست.
در هر حال، بحران اخیر در مرزهای آذربایجان و ارمنستان نشان داد که آتشبس موجود میان این دو، تضمینکننده ثبات در منطقه قرهباغ نیست. فراتر از آن، ورود مستقیم کشورهایی مانند ترکیه و ورود غیرمستقیم بازیگرانی مانند آمریکا و رژیم اشغالگر قدس به این بحران به پیچیدهتر شدن آن منجر شدهاست. درچنین شرایطی لازم است باکو و ایروان ضمن گفتوگوی مستمر با یکدیگر، مانع از استفاده ابزاری بازیگران بحرانساز از این شرایط شوند. در غیر این صورت، شاهد ایجاد تنشهای پایداری میان این دو بازیگر خواهیم بود.