جشنواره سی‌ونهم فیلم‌کوتاه در بحث تنوع ژانری هم یکی از دوره‌های کم‌سابقه است و فیلم‌ها از درام و ملودرام و جنایی و ماورایی تا وحشت و کمدی و فانتزی و جنگی و دفاع‌مقدس را دربرمی‌گیرد. به‌جز نمایش و رقابت فیلم‌ها، نشست‌های تخصصی و آموزشی هم ازجمله برنامه‌های این دوره جشنواره است و تعدادی از اساتید و چهره‌های نام‌آشنای هنری، تجربیات خود در شاخه‌های مختلف سینمایی را در اختیار فیلمسازان و مخاطبان جوان قرار می‌دهند. 
جشنواره‌بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران بعد از 38دوره برگزاری، اثرات مثبت و غیرقابل‌انکاری بر آینده حرفه‌ای فیلمسازان جوان گذاشته است. این اتفاق به‌ویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار هم رخ داده و بالعکس سینمای بلند و حرفه‌ای که معمولا همه امکانات در تهران متمرکز است و فیلمسازان شهرستانی حتما باید برای فعالیت در سینمای حرفه‌ای عازم تهران شوند، در سینمای جوان و در عرصه فیلم کوتاه و دفاتر موجود در استان، حتی با امکاناتی حداقلی می‌توانند استعداد فیلمسازی خود را نشان دهند و مسیر حرفه‌ای در آینده را برای خود هموار کنند. تاثیرات جشنواره فیلم‌کوتاه تهران به قدری بود و هست که برخی یا بسیاری از فیلمسازان نام‌آشنای این سال‌های سینمای ایران، حتما دانش‌آموخته‌انجمن سینمای جوانان ایران در شهرهای مختلف بودند و با ساخت فیلم و دریافت جایزه در جشنواره فیلم‌کوتاه هم حاضر شده‌اند. در گفت‌وگو با سه فیلمساز شهرستانی که در این دوره جشنواره با عناوین و مسئولیت‌های مختلف حضور دارند در این زمینه صحبت کرده‌ایم و از اثرات مثبت جشنواره فیلم‌کوتاه بر آینده حرفه‌ای فیلمسازان جوان گفتیم.

 یک ویترین جدی 
محمدصادق اسماعیلی، عضو هیات انتخاب و داوری بخش مستند سی‌ونهمین جشنواره فیلم‌کوتاه تهران که متولد شهداد کرمان و دانش‌آموخته فیلمسازی با گرایش تدوین در مقطع کارشناسی و تهیه‌کنندگی مستند در مقطع کارشناسی‌ارشد از دانشگاه صداوسیماست درباره تاثیرات جشنواره فیلم‌کوتاه تهران بر آینده حرفه‌ای فیلمسازان جوان به‌ویژه فیلمسازان مناطق محروم و کم‌برخوردار به جام‌جم گفت: در نگاهی کلی، جشنواره فیلم‌کوتاه به نوعی بازتابی از موجودیت سینمای‌کوتاه ایران است. از این منظر که الان تنها ویترین جدی دوستان عرصه فیلم‌کوتاه ایران، جشنواره فیلم‌کوتاه تهران است. منظورم ویترینی کاملا جدی با درونمایه‌های عرصه فیلم‌کوتاه است. خوشبختانه اتفاق ویژه‌ای که در این دوره جشنواره فیلم‌کوتاه افتاده، حضور فیلم‌هایی در ژانرهای مختلف است. با توجه به تاکید و نگاه ویژه‌ای که در مبحث ژانر در این دوره شده، هم در فیلم‌های داستانی و هم در فیلم‌های مستند این تنوع ژانری کاملا محسوس است و به چشم می‌آید و منتج به این شده که فیلمسازان بتوانند با نگره بومی هم ورودی جدی به فیلمسازی داشته‌باشند. این مدرس دانشگاه و انجمن سینمای جوانان ایران و عضو پیوسته انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند ایران ادامه داد: می‌توانم به جرات بگویم که از 14 فیلم انتخاب‌شده برای رقابت در بخش مستند، 13 فیلم متعلق به فیلمسازان شهرستانی است یا دست‌کم در شهرستان‌های مختلف تولید شده‌اند. آن یک فیلم باقیمانده هم متعلق به استان تهران و ورامین است. حضور این حجم فیلم از شهرستان‌های مختلف، به‌هیچ‌وجه انتخابی تعمدی نبود و واقعا کیفیت این فیلم‌ها جدی، بالا و استاندارد بود و همه آنها دغدغه‌مند بودند و حرف مهمی برای گفتن داشتند.
اسماعیلی که کارگردانی مستندهایی چون آشنگ، آدور و گیسلو و دریافت جوایز داخلی و جهانی را در کارنامه دارد، درباره انتخاب آثار هم توضیح داد: در نگاه اول به نگره بومی آثار توجه نمی‌کردیم، بلکه مولفه‌های آرتیستیک اثر و ساختار و روایت فیلمها بود که باعث انتخاب آنها شد. بیشتر به این نگاه می‌کردیم که آیا این فیلم‌ها شاخصه‌های جدی یک اثر هنری را دارند یا نه. تازه بعد از انتخاب بود که تنوع اقلیمی فیلم‌ها و فیلمسازان باعث جلب توجه ما شد. این نکته خیلی مهمی است که بسیاری از فیلم‌ها در زیست‌بوم مناطق مختلف کشور ساخته شده‌اند و همین اقلیم را موضوع روایت اثرشان قرار دادند، موضوعی که تاکیدی درباره تاثیرات جشنواره فیلم‌کوتاه بر آینده حرفه‌ای فیلمسازان جوان است. این فیلمساز درباره این‌که چقدر فیلمسازی فیلمسازان فیلم‌کوتاه در مناطق مختلف کشور، می‌تواند در روندی ادامه‌دار و در آینده از تمرکز فیلمسازی سینمای حرفه‌ای در پایتخت کم کند، گفت: معمولا فیلمسازانی که در عرصه فیلم‌کوتاه کار می‌کنند، دو دسته‌اند. اول فیلمسازانی که به ساحت فیلم‌کوتاه وفادارند و به واسطه روایت مینی‌مال و فضاسازی و با نگاهی تجربه‌گرا و خلاقانه و با بودجه‌های پایین‌تر می‌توانند فعالیت موثری در این زمینه داشته‌باشند. دوم فیلمسازانی که فیلم‌کوتاه را پلی به سینمای بلند می‌دانند. فارغ از ارزشگذاری هرکدام از این دو، عملا تکثر دسته دوم بیشتر است، یعنی فیلمسازانی که فیلم‌کوتاه می‌سازند و درعین حال نگاهی خیلی جدی هم به فیلم بلند دارند. این یک واقعیت است که ما برای این‌که بتوانیم به عرصه سینمای بلند ورود کنیم، باید به هرترتیب به تهران وصل باشیم، چون معمولا سرمایه‌گذاران کمتر در شهرستان‌ها به فیلم بلند ورود پیدا می‌کنند. به خاطر این‌که شناخت کافی به این مقوله ندارند و در تهران راحت‌تر می‌توان تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار و عوامل حرفه‌ای برای تولید فیلم بلند پیدا کرد. با وجود این، خیلی از فیلم‌های کوتاه داستانی امسال جشنواره فیلم‌کوتاه تهران به لحاظ اجرا، کارگردانی، فرم و ساختار نه تنها چیزی از فیلم‌های جدی و حرفه‌ای سینمای ایران کم ندارند، بلکه واقعا یک سروگردن بالاتر از سینمای بدنه بلند ایران هستند. من این روند را خیلی نویدبخش می‌دانم. از این منظر می‌توانیم امیدوار باشیم در سال‌های آینده هم امثال برادران ارک را باز هم در سینمای حرفه‌ای ایران ببینیم، اگر به آنها بها داده شود. چون لازمه شکوفایی این جوانان مستعد در سینمای بلند این است که یک قدرت مالی پشت اثر باشد.

 سابقه تاریخی درخشان
سعید نجاتی -که امسال یکی از اعضای هیات انتخاب و داوری بخش تجربی سی و نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران است- در اراک به دنیا آمده و کار فیلمسازی را از انجمن سینمای جوان قم آغاز کرده‌است. این دانش‌آموخته کارشناسی سینما، گرایش تدوین و کارشناسی ارشد سینما از دانشگاه سوره، از بهترین فیلمسازان فیلم‌کوتاه هم به حساب می‌آید و با فیلم‌های دابر، صراحی و باران آهسته می‌بارد جوایز مهمی را در داخل و خارج کشور به دست آورده‌است. نجاتی خودش یکی از بهترین و موفق ترین نمونه‌ها در زمینه تاثیرات جشنواره فیلم‌کوتاه تهران بر آینده حرفه‌ای فیلمسازان جوان است. با این حال، وقتی در این مورد از او پرسیدیم، به جام‌جم گفت: اتفاقا دو سه سال است به‌صورت شخصی در این زمینه پژوهش می‌کنم و دیدم تقریبا بیشتر فیلمسازان جوانی که دهه‌های 70 و 80 برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم‌کوتاه تهران شده‌اند، این سال‌ها از مهم‌ترین فیلمسازان سینمای بلند و حرفه‌ای هستند. این خودش بهترین جواب در این حیطه است. ممکن است شرایط روزگار و زندگی شخصی، بعضی‌ها را به سمت و سوی دیگری سوق داده‌باشد اما بدون استثناء نسل جدید فیلمسازان سینمای ایران، کسانی هستند که یا از جشنواره فیلم‌کوتاه تهران جایزه گرفته‌ یا حضور داشته‌اند. البته بقیه مسائل همچون شرایط اجتماعی، مادی و زندگی شخصی آدم‌ها هم در این مسیر نقش دارد، اما به هیچ‌وجه نمی‌توان تاثیر سابقه تاریخی جشنواره فیلم‌کوتاه را در این زمینه نادیده گرفت.

 بهترین فرصت برای فیلمسازان فیلم‌کوتاه 
علی شهاب‌الدین، مستندسازی که امسال با مستند «گالش منزل» در سی و نهمین جشنواره‌بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران حضور دارد، اهل شمال کشور است و در مستند خودش هم سراغ روایتی درباره تخریب زیست‌بوم جنگل‌های هیرکانی هشدار داده. او که به عنوان مسئول روابط‌عمومی و مشاور مدیرشبکه آموزش هم فعالیت می‌کند، درباره تاثیرات جشنواره فیلم‌کوتاه بر آینده حرفه‌ای فیلمسازان جوان در مناطق مختلف کشور به جام‌جم گفت: برای کسانی که می‌خواهند فعالیت فیلمسازی را شروع کنند، طبیعی‌ترین و بدیهی‌ترین روش فیلمسازی در عرصه کوتاه است. خودم هم که بعد از مدت‌ها فعالیت فیلمسازی در جشنواره فیلم‌کوتاه فیلم دارم، سال71 هنرجوی انجمن سینمای جوان بودم. آن موقع فیلم‌های هشت میلی‌متری کار می‌کردم و هنوز هم در زمینه فیلم‌های کوتاه و مستند فعالیت دارم. بنابراین فیلمسازی در حوزه فیلم‌کوتاه و به‌ویژه جشنواره فیلم‌کوتاه تهران بهترین فرصت برای فعالان این عرصه است. اگر در سال‌های دور فیلم‌کوتاه کار نمی‌کردم، شاید امروز اعتماد به نفس فیلمسازی و حضور در جشنواره را نداشتم. 
شهاب‌الدین به آسیب‌هایی هم در این زمینه اشاره کرد و گفت: اگر فیلمساز فیلم‌کوتاه را به عنوان یک نهال در نظر بگیریم، او باید خود را از آفت‌های مسیر در فرآیند رشد دور نگه دارد. متاسفانه کسانی که بدخواه هستند یا موفقیتی در حوزه فیلمسازی ندارند و با شیطنت فعالیت می‌کنند، روی برخی فیلمسازان جوان فیلم‌کوتاه کار فکری انجام می‌دهند و اینها را از مسیر اصلی خود منحرف می‌کنند. فیلمسازی که باید روی فیلمسازی تمرکز کند، با این سمپاشی‌ها گرفتار صدور بیانیه و کارهایی از این دست می‌شوند و از رشد در فیلمسازی باز می‌مانند. درکل من تاثیرات جشنواره را بر آینده حرفه‌ای فیلمسازان جوان مثبت می‌دانم، به شرطی که مسئولان برگزاری این رویداد، از کارهای آزمون و خطایی دست بردارند و با شناخت روحیات نسل جوان، شرایط را برای مشارکت و درخشش جوانان فیلمساز مهیا کنند. 

جشنواره فیلم‌کوتاه تهران، برآیندی از ایران عزیز
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی به سی‌ونهمین جشنواره‌بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران بیان کرد: برآیندی از «ایران عزیز» را در پرتوی سیاست عدالت فرهنگی برای همه جوانان پراستعداد کشور، می‌توان در آینه این جشنواره دید.
محمدمهدی اسماعیلی در این پیام نوشت: «تقارن ایام خجسته ماه ربیع الاول با بهار سینمای کوتاه ایران و برگزاری سی‌ونهمین دوره جشنواره‌بین‌الملل فیلم‌کوتاه تهران را باید در این روزها به فال نیک گرفت.
این جشنواره سه ویژگی دارد؛ برای من که پیش از مسئولیت و ان‌شاءا... پس از آن کسوت معلمی را در دانشگاه داشته و دارم و با جوان‌ترها گذران عمر کرده‌ام، همیشه جذاب بوده‌است. اول این‌که این جشنواره مختص فیلم‌کوتاه و در تمجید از «ایجاز» است؛ یعنی چگونه در کوتاه‌ترین زمان‌ها، عمیق‌ترین بیان‌ها را داشته‌باشیم.
دوم آن‌که بیش از هر رویداد دیگری، جشنواره جوان‌های این سرزمین است و برآیندی از دغدغه، روحیات و باورها و بیم و امیدهای سینمادوستان جوان؛ به ویژه که امسال این جشنواره با شعار «تنوع ژانر با رویکرد بومی» ان‌شاءا... بیش از سال‌های گذشته پیام‌آور امید، نشاط و تنوع است.
سوم آن‌که در این ضیافت اندیشه، فیلمسازان از کل کشور حضور به هم می‌رسانند و برآیندی از «ایران عزیز» را در پرتوی سیاست عدالت فرهنگی برای همه جوانان پراستعداد کشور، می‌توان در آینه این جشنواره دید. چه آن‌که جهانیان نیز از ۱۳۱ کشور متقاضی حضور در این رویداد بین‌المللی بوده‌اند و چه فرصتی بهتر از این جشنواره که ایران را آن‌گونه هست به جهانیان بشناسانیم؟
جشنواره‌بین‌المللی فیلم‌کوتاه تهران فرصتی کوتاه اما الهام‌بخش برای جوانانی است که اطمینان دارم آینده درخشانی برای سینمای ایران رقم خواهندزد و من از حضور در کنار آنها برخود می‌بالم.
ان‌شاءا... که این جشنواره سرمنشأ تحقق آگاهی، امید، اخلاق و عدالت در آینده سینمای ایران باشد.»

علی رستگار - گروه  فرهنگ و هنر