جهان و مصائب کرونا
دنیا در مسیر ناتوانی در خواندن و فهمیدن!
فقر آموزشی اما در جامعه‌ای مانند ما به‌صورت حداقلی دیده می‌شود، به این معنا که در موضوعاتی همچون بازماندگی از تحصیل یا ترک‌تحصیل خلاصه می‌شود درحالی‌که یونیسف ــ صندوق کودکان ملل متحد ــ این فقر را هم شامل محرومیت از مدرسه و هم محرومیت از یادگیری می‌داند. طبق این تقسیم‌بندی، نرخ فقر آموزشی برابر با نسبت کودکانی است که (در سن مقطع ابتدایی) قادر به خواندن و درک‌مطلب نیستند، چه آنهایی که از تحصیل بازمانده‌اند و چه آنهایی که به مدرسه می‌روند ولی این دو مهارت را نمی‌آموزند.
فقر آموزشی؛ با کووید، بی‌کووید
در سال 2019 موسسه آمار یونسکو و بانک‌جهانی در اقدامی مشترک، فقر جهانی آموزش در سال 2015 را براساس معیار سنجش که نرخ توامان تحصیل و یادگیری بود، برآورد کردند. طبق این تخمین فقر آموزشی جهانی در این سال 53 درصد بود به این معنا که از هر صد کودک در جهان 53نفر یا به مدرسه نمی‌روند یا اگر می‌روند مهارت‌های اساسی را یاد نمی‌گیرند. این دو نهاد بین‌المللی در سال 2019 نیز بار دیگر این برآورد را تکرار کردند و این‌بار به نرخ 57 درصدی در فقر آموزشی جهانی رسیدند. قابل‌توجه این‌که این عدد به قبل از شیوع کرونا در جهان و توقف آموزش‌های حضوری و مجازی‌شدن کلاس‌های درس مربوط بود. بعد از تاخت‌وتاز کرونا در جهان و متاثرشدن نظام‌های آموزشی در اغلب نقاط دنیا، بانک‌جهانی به انجام یک شبیه‌سازی دست زد و براساس پنج معیار، وضعیت فقر آموزشی پس از کرونا را بررسی کرد که این معیارها عبارت بودند از: دستاوردهای آموزشی در یک سال تحصیلی بدون کرونا، تاثیر شوک‌های درآمدی بر ثبت‌نام دانش‌آموزان، مدت‌زمان تعطیلی مدارس، تخمین تعطیلی‌های جزئی و اثربخشی راهبردهای کاهش اثرات تعطیلی مدارس.بانک‌جهانی در این شبیه‌سازی نشان داد که پس از پاندمی کرونا در همه کشورها درجاتی از افت آموزش رخ داد اما کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین، بیشتر از سایر گروه‌های درآمدی آسیب دیدند چراکه فقر آموزشی در این کشورها از 60 به 77 درصد افزایش یافت. پس از این کشورها، جوامع با درآمد متوسط رو به بالا (که کشورمان نیز یکی از آنهاست) قرار گرفتند به‌طوری‌که فقر آموزشی در این کشورها از میانگین 29 درصد به 44 درصد رسید که تاثیر مخرب کرونا بر نظام تعلیم و تربیت را به‌خوبی نشان می‌دهد.
ما و فقر یادگیری
بانک‌جهانی در سال 2022 فقر آموزشی در برخی کشورهای منتخب را بررسی کرد که شامل محرومیت از تحصیل و محرومیت از یادگیری بود. کشورمان نیز در این لیست قرار داشت که مشخص شد پس از شیوع کرونا نرخ محرومیت از تحصیل به معنی حضور نداشتن در مدرسه 0.2 درصد و نرخ محرومیت از یادگیری به معنی حضور در مدرسه ولی ناتوان در خواندن و درک‌مطلب 35.1درصد بوده است. این درحالی‌است که کشوری همچون کانادا ضمن صفر بودن محرومیت از تحصیل، درحوزه محرومیت از یادگیری نیز رقم 4.3درصد را ثبت کرده است. این بررسی‌ها همچنین نشان داد که در سال 2022 میلادی کشورمان با فقر آموزشی 35.1درصدی عملکردی به‌مراتب پایین‌تر از کشورهای منطقه ازجمله ارمنستان، آذربایجان، ترکیه و حتی زادگاه کرونا، چین (با فقر آموزشی18.2درصدی) داشته است. این نتایج و اطلاعات باعث شده تا دبیرخانه مقابله با فقر و نابرابری آموزشی نسبت به کیفیت آموزش و یادگیری در کشورمان حساس شود و هشدار دهد. این دبیرخانه البته تاکید دارد که فقط کرونا بر یادگیری دانش‌آموزان ایرانی اثرگذار نبوده بلکه ضعف امکانات یادگیری در خانه، وضعیت نامطلوب فقر پولی خانواده‌ها، تحصیلات اندک والدین و کارا نبودن طرح‌های آموزش از راه دور هم در شکل‌گیری این شرایط موثر بوده است.
ما در آیینه تیمز و پرلز
تا امروز پژوهشی که اثرات کرونایی بر آموزش کودکان کشورمان را به‌صورت دقیق و کمی بررسی کند، انجام نشده است. بنابراین دبیرخانه مقابله با فقر و نابرابری آموزشی نیز برای نشان‌دادن عمق مشکلات به نتایج آزمون‌های بین‌المللی تیمز و پرلز اشاره می‌کند. آزمون پرلز، سواد خواندن را در میان کودکان 10ساله (چهارم ابتدایی) بررسی می‌کند و آزمون تیمز سواد علوم و ریاضی را در پایه‌های چهارم و هشتم می‌سنجد. این دو آزمون هر چهار تا پنج سال برگزار می‌شود که در آزمون سال 2016 پرلز، کشورمان در میان 50 کشور حاضر رتبه 45 را به‌دست‌آورد که در مقایسه با آزمون سال 2011 بیشترین افت نمره در بین کشورهای شرکت‌کننده را داشت. در آزمون تیمز سال 2019 هم 32درصد از دانش‌آموزان پایه‌های چهارم و هشتم نتوانستند حداقل نمره را کسب کنند که به تعبیر دبیرخانه مقابله با فقر و نابرابری آموزشی، مسأله فقر آموزشی و روند آن حتی پیش از کرونا در کشورمان وضعیت هشداردهنده‌ای دارد.
الزامات ایران برای بازگرداندن کودکان به مدرسه
شناسایی کودکان حاضر در مدرسه
استخراج کدملی کودکان حاضر در مدرسه
شناسایی کودکان خارج از مدرسه
انطباق کودکان حاضر با متولدان همان دوره
شناسایی علل بازماندگی از تحصیل
تحلیل اطلاعات براساس پایگاه رفاه ایرانیان
اقدامات حمایتی
تحت پوشش قرار دادن خانواده‌های نیازمند
اقدامات آموزشی
تقویت دروس پایه و استفاده از وسایل کمک آموزشی
راهکارهای کنترل و مقابله با فقر آموزشی
ارزیابی مداوم سطح یادگیری
افزایش آموزش‌های جبرانی
تلاش برای نگه‌داشتن کودکان در مدرسه
ارتقای رفاه و سلامت روانی و اجتماعی
اولویت دادن به آموزش مسائل اساسی
مریم خباز - گروه جامعه
در سال 2019 موسسه آمار یونسکو و بانک‌جهانی در اقدامی مشترک، فقر جهانی آموزش در سال 2015 را براساس معیار سنجش که نرخ توامان تحصیل و یادگیری بود، برآورد کردند. طبق این تخمین فقر آموزشی جهانی در این سال 53 درصد بود به این معنا که از هر صد کودک در جهان 53نفر یا به مدرسه نمی‌روند یا اگر می‌روند مهارت‌های اساسی را یاد نمی‌گیرند. این دو نهاد بین‌المللی در سال 2019 نیز بار دیگر این برآورد را تکرار کردند و این‌بار به نرخ 57 درصدی در فقر آموزشی جهانی رسیدند. قابل‌توجه این‌که این عدد به قبل از شیوع کرونا در جهان و توقف آموزش‌های حضوری و مجازی‌شدن کلاس‌های درس مربوط بود. بعد از تاخت‌وتاز کرونا در جهان و متاثرشدن نظام‌های آموزشی در اغلب نقاط دنیا، بانک‌جهانی به انجام یک شبیه‌سازی دست زد و براساس پنج معیار، وضعیت فقر آموزشی پس از کرونا را بررسی کرد که این معیارها عبارت بودند از: دستاوردهای آموزشی در یک سال تحصیلی بدون کرونا، تاثیر شوک‌های درآمدی بر ثبت‌نام دانش‌آموزان، مدت‌زمان تعطیلی مدارس، تخمین تعطیلی‌های جزئی و اثربخشی راهبردهای کاهش اثرات تعطیلی مدارس.بانک‌جهانی در این شبیه‌سازی نشان داد که پس از پاندمی کرونا در همه کشورها درجاتی از افت آموزش رخ داد اما کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین، بیشتر از سایر گروه‌های درآمدی آسیب دیدند چراکه فقر آموزشی در این کشورها از 60 به 77 درصد افزایش یافت. پس از این کشورها، جوامع با درآمد متوسط رو به بالا (که کشورمان نیز یکی از آنهاست) قرار گرفتند به‌طوری‌که فقر آموزشی در این کشورها از میانگین 29 درصد به 44 درصد رسید که تاثیر مخرب کرونا بر نظام تعلیم و تربیت را به‌خوبی نشان می‌دهد.
ما و فقر یادگیری
بانک‌جهانی در سال 2022 فقر آموزشی در برخی کشورهای منتخب را بررسی کرد که شامل محرومیت از تحصیل و محرومیت از یادگیری بود. کشورمان نیز در این لیست قرار داشت که مشخص شد پس از شیوع کرونا نرخ محرومیت از تحصیل به معنی حضور نداشتن در مدرسه 0.2 درصد و نرخ محرومیت از یادگیری به معنی حضور در مدرسه ولی ناتوان در خواندن و درک‌مطلب 35.1درصد بوده است. این درحالی‌است که کشوری همچون کانادا ضمن صفر بودن محرومیت از تحصیل، درحوزه محرومیت از یادگیری نیز رقم 4.3درصد را ثبت کرده است. این بررسی‌ها همچنین نشان داد که در سال 2022 میلادی کشورمان با فقر آموزشی 35.1درصدی عملکردی به‌مراتب پایین‌تر از کشورهای منطقه ازجمله ارمنستان، آذربایجان، ترکیه و حتی زادگاه کرونا، چین (با فقر آموزشی18.2درصدی) داشته است. این نتایج و اطلاعات باعث شده تا دبیرخانه مقابله با فقر و نابرابری آموزشی نسبت به کیفیت آموزش و یادگیری در کشورمان حساس شود و هشدار دهد. این دبیرخانه البته تاکید دارد که فقط کرونا بر یادگیری دانش‌آموزان ایرانی اثرگذار نبوده بلکه ضعف امکانات یادگیری در خانه، وضعیت نامطلوب فقر پولی خانواده‌ها، تحصیلات اندک والدین و کارا نبودن طرح‌های آموزش از راه دور هم در شکل‌گیری این شرایط موثر بوده است.
ما در آیینه تیمز و پرلز
تا امروز پژوهشی که اثرات کرونایی بر آموزش کودکان کشورمان را به‌صورت دقیق و کمی بررسی کند، انجام نشده است. بنابراین دبیرخانه مقابله با فقر و نابرابری آموزشی نیز برای نشان‌دادن عمق مشکلات به نتایج آزمون‌های بین‌المللی تیمز و پرلز اشاره می‌کند. آزمون پرلز، سواد خواندن را در میان کودکان 10ساله (چهارم ابتدایی) بررسی می‌کند و آزمون تیمز سواد علوم و ریاضی را در پایه‌های چهارم و هشتم می‌سنجد. این دو آزمون هر چهار تا پنج سال برگزار می‌شود که در آزمون سال 2016 پرلز، کشورمان در میان 50 کشور حاضر رتبه 45 را به‌دست‌آورد که در مقایسه با آزمون سال 2011 بیشترین افت نمره در بین کشورهای شرکت‌کننده را داشت. در آزمون تیمز سال 2019 هم 32درصد از دانش‌آموزان پایه‌های چهارم و هشتم نتوانستند حداقل نمره را کسب کنند که به تعبیر دبیرخانه مقابله با فقر و نابرابری آموزشی، مسأله فقر آموزشی و روند آن حتی پیش از کرونا در کشورمان وضعیت هشداردهنده‌ای دارد.
الزامات ایران برای بازگرداندن کودکان به مدرسه
شناسایی کودکان حاضر در مدرسه
استخراج کدملی کودکان حاضر در مدرسه
شناسایی کودکان خارج از مدرسه
انطباق کودکان حاضر با متولدان همان دوره
شناسایی علل بازماندگی از تحصیل
تحلیل اطلاعات براساس پایگاه رفاه ایرانیان
اقدامات حمایتی
تحت پوشش قرار دادن خانواده‌های نیازمند
اقدامات آموزشی
تقویت دروس پایه و استفاده از وسایل کمک آموزشی
راهکارهای کنترل و مقابله با فقر آموزشی
ارزیابی مداوم سطح یادگیری
افزایش آموزش‌های جبرانی
تلاش برای نگه‌داشتن کودکان در مدرسه
ارتقای رفاه و سلامت روانی و اجتماعی
اولویت دادن به آموزش مسائل اساسی
مریم خباز - گروه جامعه
