بازگشت آمریکا به برجام در شرایطی به یکی از سوژه‌های داغ این روزها تبدیل شده که این کشور، پس از برجام هیچ‌گاه به تعهدات خود عمل نکرد و پس از خروج از توافق هسته‌ای در سال97، سایر اعضای1+5 را نیز نسبت به اجرای تعهداتشان تهدید کرد.
با این حال اکنون که جو بایدن به ریاست‌جمهوری آمریکا انتخاب شده است، همواره از موضع بالا درباره بازگشت به برجام سخن می‌گوید و شرط و شروطی را برای این کار تعیین کرده است. وی چندی قبل در گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز با بیان این‌که بازگشت به برجام، کار دشواری است اعلام کرده بود بازگشت به برجام باید نقطه‌ای برای آغاز مذاکرات درباره مسائل موشکی و منطقه‌ای ایران باشد.  در چنین شرایطی حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشورمان در سخنرانی‌ای که دیروز در هیات دولت داشت، اعلام کرد اگر رئیس‌جمهوری آمریکا با یک امضا به برجام برگردد ایران هم حاضر است همچون قبل از سال98 به تعهداتی که در برجام داشته به صورت کامل عمل کند.  روحانی که در واکنش به مواضع کشورهای اروپایی در خصوص راه‌اندازی سانتریفیوژهای جدید در ایران صحبت می‌کرد به سیاست کاهش تعهدات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در سال98 اشاره و تاکید کرد: کشورهایی که در برجام ماندند، به تعهدات خود درست عمل نکردند و الان نصب سانتریفیوژهای مدرن و جدید آی.آر.2.ام در نطنز نیز امر جدیدی نیست که عده‌ای از اروپایی‌ها نوحه و عزا به پا کردند و سینه‌زنی می‌کنند، چراکه قبلا اعلام کردیم.رئیس‌جمهوری با تاکید براین‌که کاهش تعهدات قابل برگشت است، هر زمان طرف‌های برجام به تعهدات خود عمل کردند، ما هم بر می‌گردیم، افزود: بازگشت به تعهدات اصلا زمان نمی‌برد و تنها یک اراده است همان‌طورکه پای برجام شکسته شد و آن آدم کم‌سواد تاجر مسلک یک کاغذ را خط خطی کرد، نفر بعدی یک کاغذ خوب بگذارد و قشنگ امضا کند تا سر جای اول برگردیم و اصلا زمان نمی‌برد.
 شرط‌های پیشین ایران چه بود؟
این اظهارات رئیس‌جمهوری در حالی مطرح می‌شود که در سخنرانی‌های قبلی روحانی و همچنین مواضع مسؤولان دستگاه دیپلماسی کشورمان، شرایط بازگشت آمریکا به برجام در حد یک امضا، ساده توصیف نمی‌شد.  به عنوان مثال رئیس‌جمهوری در جلسه هیات دولت ۱۷اردیبهشت امسال گفته بود برای آمریکا برجام تمام شد مگر این‌که دوباره درخواست کند و دوباره ما بپذیریم و تمام خطاهایش را جبران کند و تحریم‌ها را کنار بگذارد.
سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه هم چندی قبل در گفت‌وگو با برنامه صبح بخیر ایران درباره شرایط بازگشت آمریکا به برجام گفته بود: آمریکا اگر خواست به توافق برگردد به هر حال قواعد و شرایطی دارد و باید تمامی تحریم‌هایی که گذاشته‌اند، برداشته شود. البته چالش‌های دیگری هم هست و باید درباره آنها صحبت کنیم و شرایط بازگشت آمریکا به برجام را به گونه‌ای که منافع مردم ایران تامین شود، فراهم کنیم.
چندی بعد ظریف در مصاحبه‌ای با المانیتور در پاسخ به سوالی درباره این اظهارات عراقچی گفته بود: واضح است که شما باید یک عضو با حسن‌نیت باشید و آمریکا نشان داده است از چنین حسن‌نیتی برخوردار نیست. اگر این کشور می‌خواهد بازگردد باید این حسن‌نیت را ایجاد کند، چیزی که فقدان آن به‌شدت وجود دارد. در ادامه اظهارات وزیر خارجه آمده بود: منظور من این است آنها اگر می‌خواهند بازگردند باید چنین چیزی را نشان دهند. این یک در گردان نیست که هر وقت بخواهید وارد یا از آن خارج شوید. آمریکا به میزان زیادی به برجام آسیب زده است و اگر ما بخواهیم پیوستن آمریکا به برجام را بپذیریم باید اطمینان یابیم یک بار دیگر به آن صدمه نخواهد زد.
مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل هم درباره شرط ایران برای بازگشت آمریکا به برجام گفته بود اولین شرط ایران این است که دولت جدید آمریکا تعهد کند نقض برجام تکرار نخواهد شد و شرط دوم، رسیدگی به خساراتی است که ایران از نظر مالی و رنج انسانی به دلیل تحریم‌ها متحمل شده است. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه هم درباره شرط بازگشت آمریکا به برجام گفته بود: ایالات متحده اول از همه باید خطای بزرگ خود را بپذیرد و تحریم‌های ظالمانه را بر ضدملت ایران متوقف کند. همچنین تمام خسارت‌هایی که به ملت ایران از مسیر این جنگ وارد کرده، جبران کند. مقامات کشورمان البته در مواضع خود به جزئیات خساراتی که آمریکا در این مدت به ایران وارد کرده اشاره نکرده‌اند، اما می‌توان بخشی از آن را مربوط به درآمدهایی دانست که به دلیل تحریم‌های آمریکا در حوزه نفت و گاز از دست رفته است. همچنین تحریم‌های یکجانبه دارویی سبب شده نه تنها بیماران ایرانی نتوانند از امکان درمان به‌موقع بهره‌مند شوند، بلکه برخی از آنان به دلیل این محدودیت‌ها جان خود را از دست دادند و اینها فقط بخش کوچکی از خسارات وارد شده به ملت ایران است که مشخص نیست آمریکایی‌ها چطور می‌توانند آنها را جبران کنند.
 ضرورت موضعگیری‌های محکم‌تر
 اکنون که بایدن به ریاست‌جمهوری آمریکا انتخاب شده و در حال شرط‌گذاری برای بازگشت به برجام است از مسؤولان کشورمان نیز انتظار می‌رود مواضع مشخص و قاطعی در این زمینه داشته باشند.  محسن پاک‌آیین، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در همین زمینه به جام‌جم می‌گوید: اگرچه بازگشت آمریکا به هر توافقی با امضای رئیس‌جمهوری این کشور میسر خواهد بود، اما واقعیت این است بازگشت به برجام صرفا با یک امضای بایدن امکان‌پذیر نخواهد بود و این کشور باید تمام تحریم‌ها را علیه ایران لغو کند و بدون هیچ پیش شرط و مذاکره مجددی به برجام بازگردد. وی تاکید می‌کند: برای بازگشت آمریکا به برجام، ایران باید نسبت به لغو تمامی تحریم‌ها و انجام تعهدات آمریکا اطمینان کامل حاصل کند، چرا که آمریکا بارها در عمل نشان داده قابل اعتماد نیست و نمی‌توان نگاه خوشبینانه‌ای به این کشور داشت. در این ارتباط باید سختگیرانه تر عمل کنیم و نگاه ساده‌انگارانه‌ای به آن نداشته باشیم.