اگر حساب کرونا و تحقیقات مرتبط با بیماری کووید-19 و انبوه تلاش‌های محققان در سراسر جهان برای عرضه واکسن موثر برای این بیماری را از سایر تحقیقات علمی جدا کنیم، در این صورت امسال مریخ را باید چهره خبرساز دنیای دانش بدانیم. در میان انبوهی از پروژه‌ها و ماموریت‌های علمی که امسال در کشاکش عالمگیری کرونا با افت و خیز پیش رفتند، 3 ماموریت فضایی طراحی شده برای کاوش در مریخ تا پایان سال به هدف‌های خود دست یافتند. اولی ماموریت الامل (یا Hope به معنی امید) امارات بود که 21 بهمن در مدار مریخ قرار گرفت، دومی ماموریت تیان‌ون-1 چینی‌ها بود که یک روز پس از ماموریت اماراتی‌ها در 22 بهمن در مدار سیاره سرخ قرار گرفت. سومی اما ماموریت مارس 2020 ناسا با مریخ‌نوردپرسویرنس (Perseverance به‌معنی استقامت) بود که در نخستین دقایق بامداد اول اسفند در محل دهانه جزرو در سیاره سرخ فرود آمد تا پیشرفته‌ترین کاوشگری باشد که تا به امروز راهی سیاره سرخ شده است.
تمام این ماموریت‌ها به یک طرف، امسال ایلان ماسک و مهندسانش در شرکت خصوصی اسپیس ایکس برای توسعه فضاپیمای استارشیپ اس‌ان10 تلاش ویژه‌ای کردند؛ این فضاپیمای 50 متری که قرار است قابلیت حمل بیش از 100 تن بار را به فضای ماورای جو داشته باشد، در حال حاضر اصلی‌ترین فضاپیمایی است که به نظر می‌رسد می‌توانیم برای سفر فضانوردان به ماه و مریخ در یکی دو دهه آتی روی فناوری آن حساب کنیم. ایلان ماسک که با حاشیه‌های فراوان امسالش در مورد سهام خودروسازی تسلا و بالا و پایین‌رفتن قیمت بیت‌کوین حسابی خبرساز بود و چند روزی هم عنوان ثروتمندترین مرد جهان را از جف بزوس ربود، معتقد است فضاپیمای استارشیپ برای سفر گردشگران فضانورد به مدار ماه در سال 2023 آماده می‌شود و امیدوار است این فضاپیما برای ماموریت به مریخ در سال 2026 آماده باشد. با این حال خود او هم می‌داند، اعلام زمان دقیق برای موفقیت ماموریت‌های فضایی که در حال توسعه هستند کار بسیار دشواری است و بعید نیست این اعداد جابه‌جا شوند.
 چرا مریخ؟
اگر می‌پرسید چرا مریخ تا این حد برای فناوران فضایی جهان موضوع جذابی است، باید بگویم سیاره سرخ همه شرایط لازم را برای تبدیل شدن به پایگاه اکتشافات فضایی در منظومه شمسی دارد. مریخ از هر سیاره‌ای به زمین شبیه‌تر است. پس از زمین بالاترین میزان اکسیژن در جو سیارات را در مریخ ردیابی کرده‌ایم و اکنون می‌دانیم 174/0درصد از جو این سیاره را اکسیژن تشکیل داده است. مدت شبانه‌روز مریخی حدود 24 ساعت و 37 دقیقه است و از هر سیاره دیگری به زمین نزدیک‌تر است. انحراف محور قطب‌های مریخ حدود 25 درجه است که به انحراف محوری 5/23درجه‌ای زمین بسیار نزدیک است. از این رو مریخ نیز همچون زمین سیاره‌ای چهار فصل است که اکنون رد آب یخزده را در کلاهک‌های قطب شمال و قطب جنوب این سیاره می‌توان یافت. از همه جالب‌تر این‌که در روزگاری حدود 5/3 میلیارد سال پیش، فشار جو در این سیاره به اندازه‌ای بوده که آب بر سطح آن جاری می‌شده است. امروزه در تصاویر مدارگردهای مریخ، رد آن نهرهای عظیم بر جا مانده از گذشته‌های دور این سیاره را به وضوح می‌توان دید. از سوی دیگر حداکثر دما در سطح مریخ و در تابستان‌ها به 35 درجه سانتیگراد بالای صفر می‌رسد و در سردترین شرایط دما در سطح این سیاره و در زمستان‌های قطب‌ها به منفی 143 درجه سانتیگراد نیز می‌رسد. این شرایط دمایی در مقایسه با دیگر سیاره‌های منظومه شمسی به زمین بسیار شبیه‌تر است و دست کم می‌توانیم بگوییم دما در تابستان‌های مریخ تقریبا مشابه اوضاع زمینی است.
 سال بسترسازی
برای رسیدن به پاسخ پرسش‌های مهم
اکنون که در حال خواندن این نوشتار هستید با احتساب فضاپیماهایی که امسال راهی سیاره سرخ شدند، 8 مدارگرد بر فراز سیاره سرخ در حال گردش به دور این سیاره و نقشه‌برداری و تصویربرداری از سطح مریخ هستند. به‌علاوه 3 مریخ‌نورد آپورچونیتی، کیوریاسیتی و پرسویرنس به‌همراه یک مریخ‌نشین به نام اینسایت در سطح این سیاره مشغول کاوش هستند. امسال در جریان فرود مریخ‌نورد پرسویرنس توانستیم تصاویر باکیفیتی از فرود بر سطح دنیایی دیگر را با کیفیت در زمین دریافت کنیم، حتی صداهایی که میکروفن این فضاپیما از سطح مریخ ضبط کرده را بشنویم و در بحبوحه کرونا، با دیدن هر تصویر و داده‌ای که از سیاره سرخ به زمین می‌رسد هیجان‌زده شویم. به نظر می‌رسد با اطلاعاتی که سفیران هوشمند ما در سیاره سرخ به زمین ارسال می‌کنند به پرسش قدیمی «آیا نشانه‌ای از حیات در سیاره مرخ وجود دارد؟» به زودی بتوانیم پاسخ مناسبی بدهیم. همین‌طور با بررسی‌هایی که مدارگردهای مریخ انجام می‌دهند به زودی خواهیم فهمید چه اتفاقی بیش از 3 میلیارد سال پیش در این سیاره رخ داد که موجب شد بساط رودها و دریاچه‌های تشکیل شده از آب مایع در این سیاره برچیده شود. در کنار این یافته‌ها، اگر فناوری فرود عمودی فضاپیمای غول‌پیکر استارشیپ - که در فرود دهمین نسخه این فضاپیما مشخص شد مهندسان به آن دست یافته‌اند - از مرحله رفع نقص و تثبیت فناوری به خوبی عبور کند، در این صورت مریخ تا دو سه دهه آتی به مقصد قابل‌دسترسی برای فضانوردان و سازمان‌های فضایی جهان تبدیل خواهد شد و پس از آن بایستی بر معدن‌کاوی سیارک‌ها و کوچ از زمین متمرکز شویم. با آغاز سال 1400 خواهیم دید مریخ به مقصد پر سر و صدای فضایی سال آینده و سال‌های پس از آن تبدیل خواهد شد.