دوران عملگرایی در سیاست خارجی

مهم‌ترین تفاوت‌های دستگاه دیپلماسی کشور در دوره جدید چه بوده است؟

دوران عملگرایی در سیاست خارجی

در جریان مذاکرات فشرده امیرعبداللهیان، وزیر خارجه، دیدار و گفت‌وگو با مقامات بیش از 40کشور جزو برنامه‌های فشرده سکاندار دستگاه دیپلماسی کشورمان بود. وی قبل از رفتن در اظهارنظری مجازی اعلام کرده بود در جریان سفر به نیویورک و شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد طی حضور چهار روزه، دیدارهای فشرده‌ای را با مقامات سیاسی کشورهای مختلف خواهد داشت. حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، عرصه‌ای است برای اعلام مواضع رسمی دولت‌ها در حوزه سیاست خارجی. گرچه عملکرد و سابقه این نهاد بین‌المللی تجربه خوبی را در اذهان دولت‌ها و ملت‌ها در احقاق حقوق کشورها به‌ویژه نظام‌های سیاسی که در بلوک‌بندی‌ قدرت‌های جهانی قرار نمی‌گیرند به یادگار نگذاشته است اما با این وصف، دولتمردان تلاش می‌کنند از این فرصت برای بیان دیدگاه‌های‌شان در حوزه‌های مخلتف بین المللی استفاده کنند. پیش از سفر وزیر خارجه کشورمان، نگاه‌ها و ارزیابی‌های برخی جریان‌های سیاسی داخلی و خارجی معطوف به این مسأله بود که با توجه به فرصت حضور ایران در این رخداد بین‌المللی، امکانی فراهم است که بار دیگر موضوع مذاکرات برجامی با توجه به حضور طرف‌های غربی مثل گذشته در دستور کار مقامات جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد اما این گمانه‌ها با توجه به برنامه کاری امیرعبداللهیان در نیویورک کم کم رنگ باخت و در نهایت وزیر خارجه کشورمان روز جمعه دوم مهر در گفت وگویی که داشت، اعلام کرد: «ما فعلا با اعضای 1+4،مذاکره نخواهیم داشت.به‌صورت فردی و دوطرفه با طرف‌های مختلف گفت‌وگو کرده‌ایم.»

طرف‌های غربی اما تا پیش از این با توجه به مجموعه مذاکراتی که با مدیران دستگاه اجرایی دولت یازدهم و دوازدهم داشتند، این بار هم گمان می‌کردند فرصت مذاکره برای ادامه گفت‌وگوهای کشدار و بی‌نتیجه برجام این بار هم مثل گذشته دست می‌دهد و آنها می‌توانند با استمرار سیاست مذاکره برای مذاکره بار دیگر طلبکارانه از جمهوری اسلامی ایران بخواهند به مذاکرات برگردد و تعهدات خود را مو به مو انجام دهد و هیچ طلبی هم نسبت به بی‌تفاوتی غربی‌ها نسبت به عهد و پیمان‌های گذشته نداشته باشد. این انگاره البته در ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم به صورت کمرنگ در پس ذهن غربی‌ها وجود داشت اما با اظهارات صریح مقامات دستگاه دیپلماسی کشورمان به‌شدت رنگ باخت و آنها متوجه شدند کشتیبان سیاست خارجی جمهوری اسلامی از این پس با سیاست دیگری در عرصه بین‌المللی حضور پیدا خواهد کرد.
حضور مرد شماره اول دیپلماسی کشور در سازمان ملل متحد این بار با دوره‌های گذشته البته تفاوت‌های بسیاری داشت. این بار جمهوری اسلامی با دست پر در این گفت وگوها شرکت کرده بود. پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای و همچنین اعلام جهت‌دهی سیاست خارجی کشورمان از سوی رئیس جمهور مبنی بر برقراری روابط متوازن در عرصه بین‌المللی کم‌کم مسؤولان دستگاه دیپلماسی سایر کشورها به‌ویژه طرف‌های غربی را به این باور رساند که دیگر قرار نیست در هر گفت‌وگویی از سوی مقامات ایرانی مذاکرات برجامی به‌عنوان محور مذاکرات تلقی شود.
این نکته در نشست روز جمعه امیرعبداللهیان با خبرنگاران ارشد رسانه‌های آمریکایی به‌صراحت عنوان شده بود که اولویت اصلی دولت سیزدهم سیاست خارجی متوازن است.
این نگاه رسمی البته در جریان حضور وزیر خارجه در نیویورک واقعیت عینی خود را نشان داد. وی در این سفر با مقامات ۴۲ کشور از جمله وزیران خارجه 1+4 به صورت جداگانه دیدار و گفت‌وگو کرد.
نکته قابل تأمل این‌که موضوع برجام هم مثل سایر موضوعات و نه‌با تمرکز و محوریت بیشتر در جریان ملاقات‌های امیرعبداللهیان با همتایان خود بود. محور اصلی این دیدارها عمدتا حول موضوع دیپلماسی اقتصادی بود که با جدیت دنبال شد. ملاقات و مذاکرات وزیر خارجه با مقامات هند،ویتنام، کوبا،ساحل عاج، نیجریه،ترکیه، عراق، نامبیا و بلاروس در کنار گفت‌وگوهایی که درباره افزایش سطح همکاری ایران با کشورهایی مثل فرانسه، ایتالیا، دانمارک، انگلیس،اسپانیا و... صورت گرفت،حاکی از بود که سیاست کلی وزارت خارجه کشورمان مبنی بر نگاه دستچین شده نسبت به برقراری روابط با کشورهای دنیا نیست بلکه مبتنی بر همان سیاست متوازنی است که شعار دولت سیزدهم بر آن بنا شده است.
در کنار این مسأله توجه به مسأله یمن، وضعیت افغانستان،‌ همکاری با سازمان ملل در مسائل منطقه‌ای،‌ گفت وگو بر سر تهیه واکسن کرونا،‌ توجه و تذکر دادن نسبت به وضعیت انسانی در افغانستان در کنار شرکت در مجامع علمی، اندیشکده‌ها و دیدار با رسانه‌ها از دیگر موضوعاتی بود که از سوی وزیر خارجه کشورمان پیگیری شد.
از دیگر موضوعات مهم در جریان سفر امیرعبداللهیان به نیویورک، فشردگی و تعدد برنامه‌های کاری و حجم دیداری‌های صورت گرفته با مقامات سیاسی سایر کشورها بود.
چندی پیش بود که علیرضا شیخ عطار در گفت‌وگویی با جام‌جم به این نکته اشاره کرد که به عنوان کسی که سابقه حضور در ملاقات‌های حاشیه نشست عمومی سازمان ملل متحد در دوره‌های گذشته داشته باید گفت این تعداد ملاقات‌های امیرعبداللهیان رکورد جدیدی را از تعداد ملاقات‌های صورت گرفته به‌جای
گذاشته است.