بیانیه شبكه سمن‌های میراثی استان تهران در مورد تخریب خاطره تاریخی و معنوی گورستان ابن‌بابویه
تاریخی كه به گور برده می‌شود!
چندی پیش، رهبر معظم انقلاب پس از زیارت قبور مطهر شهدا درباره یكسان‌سازی آنها فرمودند: «یكی از كارهای بدی كه بعضی از مدیران گلزارهای شهدا انجام می‌دهند، این كارِ غلط یكسان‌سازی قبور شهدا است... همین شكل، شكل طبیعی است. هیچ لزومی ندارد كه ما این [علامت‌ها] را صاف كنیم؛ به خیال این‌كه می‌خواهیم زیباسازی كنیم. زیبایی هر جایی و هر چیزی به حسب خودش است؛ زیبایی انسان، زیبایی باغ، زیبایی قبرستان، زیبایی هر چیزی را باید به حسب خودش محاسبه كنیم.»
اگر این جمله قابل تأمل و خواستِ منطقی را برای گورهای همه درگذشتگان قابل اجرا ندانیم، دست‌كم برای گورهای تاریخی و گورستان‌های قدیمی و سنگ قبرهای شخصیت‌های برجسته درگذشته صدق می‌كند. در تأیید این دیدگاه، بسیاری از آیات، نه تنها تجدید قبر توسط سازمان اوقاف، آن‌هم بدون گرفتن اجازه از صاحبان قبور را مكروه دانسته‌اند، بلكه كسانی هم كه تعمیر و مرمت قبور را پذیرفته‌اند، برای قبور بزرگان و اولیاا... استثنا قائل شده‌اند. با این حال شوربختانه نزدیك یك دهه است كه متولیان مربوط در قبرستان‌های تاریخی كشور یا به نامِ توسعه بقعه‌ها، سنگ‌قبرها را شكسته‌اند تا ساماندهی قبور انجام شود یا با نام نظافت و ساماندهی چیدمان قدیمی، سنگ قبرها را از میان برده‌اند؛ عملی كه پیش از این با تخریب بناهای تاریخی امامزاده‌های كشور و ساخت سازه‌هایی مدرن كه ابعادی بزرگ و گاه امكاناتی تجاری را دربرگرفته باشد، آغاز شده بود. همچنین فراموش نشود كه برخی از این گورستان‌ها ثبت ملی نیز شده و شماری از سنگ‌قبرهای باارزشی كه جزیی از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی آن گورها است در سكوت كامل متولی میراث فرهنگی كشور كه بر پایه آیین‌نامه ثبت ملی می‌تواند مانع تخریب‌های انجام شده شود، از میان برده می‌شود. در مواردی حریم منظر این محوطه‌های ثبت‌شده نیز رعایت نشده و همچون مورد امامزاده عبدا... شهر ری، مجوز ساخت ساختمان سیمانی و سیاهی در ضلع جنوب شرقی‌اش داده شده است.
در این میان نزدیك یك دهه است كه ابن‌بابویه، یكی از مهم‌ترین گورستان‌های شهر تهران نیز درگیرِ چنین ساماندهی‌ای است؛ ساماندهی از نوع قلع و قمع كردن سنگ‌های قبور و تاریخ این گورستان كه در آن مشاهیر زیادی دفن شده‌اند و از این رو مورد توجه بسیاری از افراد و حتی گردشگران خارجی است.
در ابن‌بابویه طرح توسعه شبستان در حال انجام است و قرار بود شبستان این مجموعه از هر طرف به اندازه 20 متر توسعه یابد و به همین منظور، تعدادی از قبور واقع در این محدوده تخریب شده و برخی سنگ‌قبرهایی كه مسؤولان آستان می‌گفتند در همان جاهای نخست جانمایی خواهد شد و جابه‌جا نمی‌شوند از میان رفت؛ به‌گونه‌ای كه برخی شواهد حاكی از آن است كه این سنگ قبرها بر اثر برخورد با لودر شكسته و در محوطه رها شده‌اند و همه این كارها بدون گرفتن كوچك‌ترین اجازه‌ای از صاحبان قبور انجام شده است. حتی شنیده شده قبرهایی جدید در این محوطه تاریخی كه وزارت كشور از سال ۱۳۷۳ دستور منع دفن مردگان را در آن صادر كرده، فروخته می‌شود.
از این رو، سمن‌های میراثی استان تهران، ضمن تقاضای توقف این روند از اداره اوقاف و هیأت‌امنای این گورستان‌های تاریخی، از معاونت محترم میراث فرهنگی استان می‌خواهند تا ضمن شناسایی گورستان‌های تاریخی شهر و اجرای طرح شناسایی قبرهای تاریخی تهران كه گویا تنها در قبرستان ظهیرالدوله در منطقه شمیرانات انجام شده است، با برپایی نشست‌هایی به گفت‌وگو با این متولیان پرداخته و آنها را به پشتوانه افكار عمومی و ما سمن‌ها، در كنار تعریف عرصه و حریم این بناها و محوطه‌های تاریخی، ملزم به بازسازی و مرمت مساجد، امامزاده‌ها و گورستان‌های تاریخی استان، با طرح مرمت مورد تأیید سازمان میراث فرهنگی كنند.
اگر این جمله قابل تأمل و خواستِ منطقی را برای گورهای همه درگذشتگان قابل اجرا ندانیم، دست‌كم برای گورهای تاریخی و گورستان‌های قدیمی و سنگ قبرهای شخصیت‌های برجسته درگذشته صدق می‌كند. در تأیید این دیدگاه، بسیاری از آیات، نه تنها تجدید قبر توسط سازمان اوقاف، آن‌هم بدون گرفتن اجازه از صاحبان قبور را مكروه دانسته‌اند، بلكه كسانی هم كه تعمیر و مرمت قبور را پذیرفته‌اند، برای قبور بزرگان و اولیاا... استثنا قائل شده‌اند. با این حال شوربختانه نزدیك یك دهه است كه متولیان مربوط در قبرستان‌های تاریخی كشور یا به نامِ توسعه بقعه‌ها، سنگ‌قبرها را شكسته‌اند تا ساماندهی قبور انجام شود یا با نام نظافت و ساماندهی چیدمان قدیمی، سنگ قبرها را از میان برده‌اند؛ عملی كه پیش از این با تخریب بناهای تاریخی امامزاده‌های كشور و ساخت سازه‌هایی مدرن كه ابعادی بزرگ و گاه امكاناتی تجاری را دربرگرفته باشد، آغاز شده بود. همچنین فراموش نشود كه برخی از این گورستان‌ها ثبت ملی نیز شده و شماری از سنگ‌قبرهای باارزشی كه جزیی از ارزش‌های فرهنگی و تاریخی آن گورها است در سكوت كامل متولی میراث فرهنگی كشور كه بر پایه آیین‌نامه ثبت ملی می‌تواند مانع تخریب‌های انجام شده شود، از میان برده می‌شود. در مواردی حریم منظر این محوطه‌های ثبت‌شده نیز رعایت نشده و همچون مورد امامزاده عبدا... شهر ری، مجوز ساخت ساختمان سیمانی و سیاهی در ضلع جنوب شرقی‌اش داده شده است.
در این میان نزدیك یك دهه است كه ابن‌بابویه، یكی از مهم‌ترین گورستان‌های شهر تهران نیز درگیرِ چنین ساماندهی‌ای است؛ ساماندهی از نوع قلع و قمع كردن سنگ‌های قبور و تاریخ این گورستان كه در آن مشاهیر زیادی دفن شده‌اند و از این رو مورد توجه بسیاری از افراد و حتی گردشگران خارجی است.
در ابن‌بابویه طرح توسعه شبستان در حال انجام است و قرار بود شبستان این مجموعه از هر طرف به اندازه 20 متر توسعه یابد و به همین منظور، تعدادی از قبور واقع در این محدوده تخریب شده و برخی سنگ‌قبرهایی كه مسؤولان آستان می‌گفتند در همان جاهای نخست جانمایی خواهد شد و جابه‌جا نمی‌شوند از میان رفت؛ به‌گونه‌ای كه برخی شواهد حاكی از آن است كه این سنگ قبرها بر اثر برخورد با لودر شكسته و در محوطه رها شده‌اند و همه این كارها بدون گرفتن كوچك‌ترین اجازه‌ای از صاحبان قبور انجام شده است. حتی شنیده شده قبرهایی جدید در این محوطه تاریخی كه وزارت كشور از سال ۱۳۷۳ دستور منع دفن مردگان را در آن صادر كرده، فروخته می‌شود.
از این رو، سمن‌های میراثی استان تهران، ضمن تقاضای توقف این روند از اداره اوقاف و هیأت‌امنای این گورستان‌های تاریخی، از معاونت محترم میراث فرهنگی استان می‌خواهند تا ضمن شناسایی گورستان‌های تاریخی شهر و اجرای طرح شناسایی قبرهای تاریخی تهران كه گویا تنها در قبرستان ظهیرالدوله در منطقه شمیرانات انجام شده است، با برپایی نشست‌هایی به گفت‌وگو با این متولیان پرداخته و آنها را به پشتوانه افكار عمومی و ما سمن‌ها، در كنار تعریف عرصه و حریم این بناها و محوطه‌های تاریخی، ملزم به بازسازی و مرمت مساجد، امامزاده‌ها و گورستان‌های تاریخی استان، با طرح مرمت مورد تأیید سازمان میراث فرهنگی كنند.
