از میدان حسن‌آباد چه مانده است؟
حجم تخریب میدان حسن‌آباد را نمی‌شود به درستی دریافت. آنچه مشخص است این‌كه رسانه‌های ایران به ویژه رسانه‌های آنلاین صحت خبر را همیشه فدای سرعت انتقال می‌كرده‌اند و حاصلش جز حجم بالایی از اطلاعات مغشوش و نادرست چیزی نبوده است. محسن شیخ‌‌الاسلامی، معاون میراث فرهنگی استان تهران به ایلنا گفته بر اساس برآوردهای اولیه شاهد تخریب حدود ۴۰ درصد این بخش از میدان حسن‌آباد هستیم كه به طور كامل ویران شده است. جلال ملكی، سخنگوی آتش‌نشانی هم به جام‌جم می‌گوید: با توجه به حرارت زیاد در طبقات بالایی سقف‌های شیروانی شعله‌ور، یكی از گنبدها بر اثر این حادثه تخریب و دیگری دفرمه شده، اما نمای اصلی كه قدمت بافت تاریخی است آسیبی ندید و فقط در حد ریختن و شكستن پنجره‌ها بود. چند انبار در این حادثه آسیب جدی دید، آتش‌نشانان نیز به خاطر قدیمی‌بودن ساختمان با احتیاط زیاد عملیات لكه‌گیری را آغاز كرده و صبح روز پنجشنبه عملیات لكه‌گیری نیز به پایان رسید.
معاون میراث فرهنگی استان تهران هم این نكته را تایید كرده و می‌گوید نمای بنا كه ارزش اصلی بنا را دربرمی‌گیرد آسیب جدی ندیده و در برخی نقاط دودزدگی دیده می‌شود. البته دو گنبد كلاه‌فرنگی بنا مانند سقف این بخش كاملا تخریب شده است. 
یكی از انتقادهایی كه در زمان آتش‌سوزی مطرح بود حجم آب پمپاژ‌شده برای اطفای حریق است. موضوعی تخصصی كه البته در میان گفته‌های شاهدان عینی آتش‌سوزی دهان به دهان می‌چرخد. این‌كه در ماجرای اطفای حریق كلیسای نوتردام پاریس به واسطه قدمت و مصالح به كار رفته آن از حجم پایینی از آب استفاده شده، اما در میدان حسن‌آباد آن‌قدر آب پمپاژ شده است كه اگر آتش آن را ویران نكند حتما این مقدار آب آن را از پا درخواهد آورد. جلال ملكی اما با بیان این‌كه به قطعیت نمی‌توان گفت بافت تاریخی دچار ریزش می‌شود به جام‌جم می‌گوید: این موضوع (ریزش) می‌تواند یكی از احتمالات باشد، ریزش ساختمان‌های قدیمی پس از وقوع حریق، همواره یكی از احتمالات است كه آتش‌نشانان نیز با تدابیر خاص و وجود این احتمال، كار عملیات اطفای حریق در میدان حسن‌آباد را پیش بردند.

 درسی كه نیاموختیم؛ از ایمنی تا تغییر كاربری
واكنش‌ها از سوی مسؤولان به حادثه آتش‌سوزی هم كم نبود. هر‌چند شهردار تهران در میان همه انتقادها و حسرت‌ها تنها به انتشار یك توییت در صفحه شخصی‌اش بسنده كرد و در آن نوشته كوتاه هم از تلاش آتش‌نشانان در اطفای آتش تشكر كرد و البته نوشت: «در كنار پیگیری بازسازی سریع میدان حسن‌آباد كه بخشی از هویت تاریخی تهران زیباست، نظارت بر ایمنی اماكن تجاری و انبارهای پیرامون آن را با جدیت دنبال خواهیم كرد.» موضوع نظارت بر ایمنی نكته مورد اشاره حجت نظری عضو شورای شهر تهران هم بود. او هم در این رابطه نوشت: «كانون حریق امشب در میدان تاریخی حسن‌آباد، انبار ابزار و یراق بود. ابزار‌فروشی كاربری مناسبی برای قرارگیری در یك اثر ثبت ملی نیست. قبلا نیز پیگیر تغییر برخی كاربری‌ها در بافت تاریخی بوده‌ام و جا دارد بازهم تاكید كنم كه شهرداری و دیگر دستگاه‌های مربوطه، این مساله را جدی‌تر بگیرند.»
تغییر كاربری بناهای تاریخی و رهانیدن آنها از وضعیتی كه میدان حسن‌آباد و ساختمان پلاسكو هم درگیر آن بود شد سؤال اصلی‌ام از غلامرضا میثاقیان، مدیر كل دفتر حفظ واحیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی، این‌كه آیا تغییر كاربری یك بنای تاریخی می‌تواند به نجات آن از تخریب كمك كند؟ او به جام‌جم می‌گوید: «در ابتدا بگویم تعمیم یك اتفاق مثل آنچه در پلاسكو افتاد با وضعیت كنونی میدان حسن‌آباد چندان درست نیست. بافت تاریخی هم همان‌طور كه از نامش پیداست شامل یك سازه نیست و بخشی از یك شهر را در برمی‌گیرد. لزوم حفظ یك سازه در دل یك بافت تاریخی كمكی به احیای آن نمی‌كند. حتی در خوشبینانه‌ترین حالت هم اگر بتوانیم این بافت را از نوع زندگی شهری كنونی رها كنیم به مفهوم نجات یا احیای آن نیست، بلكه باید روح زندگی را در این بافت بدمیم. درست مثل آن اتفاقی كه در محله فهادان یزد یا برخی از بافت‌های تاریخی شهر كاشان افتاده است.»
علی بیت‌ا...ی، رئیس كارگروه ملی مخاطرات هم درباره استفاده از اماكن تاریخی با كاربری‌های متفاوت به ایسنا می‌گوید: برخی از كاربری‌ها با بافت یك ساختمان متضاد است؛ در مدیریت شهری باید به همخوانی كاربری و اماكن دقت شود، اما این موضوع به معنی ممانعت برای استفاده از یك فضای شخصی نیست، اما در واقع باید كاربری انبار یك ساختمان تاریخی از خطر احتمالی كمتری برخوردار باشد، چرا كه مالكیت یك فضا دلیل مناسبی برای افزایش ریسك خطر یك ساختمان تاریخی به وسیله نگهداری مواد قابل اشتعال نیست.

 خاطره‌ای كه رنگ باخت
میدان حسن‌آباد در طول بیش از یكصدسال گذشته از گزند حوادث بسیاری رها شده بود. حتی تخریب یكی از ساختمان‌های چهارگانه اطراف میدان در دهه 50 توسط بانك ملی را شهرداری تهران در دهه 80 همزمان با ساماندهی این میدان دوباره ساخت تا منظر تاریخی این میدان بار دیگر متناسب با باقی بخش‌ها باشد. حالا بسیاری داد از ساماندهی بافت تاریخی دارند و احتمالا در چند روز آینده از لزوم رعایت نكات ایمنی در بافت‌های تاریخی تهران خواهیم شنید. در این میان واكنش كاربران مجازی هم به اتفاق آتش‌سوزی میدان حسن‌آباد جالب توجه بود. اغراق نیست بگوییم حتی نیمی از كاربرانی كه برای آتش‌سوزی كلیسای نوتردام نوحه‌سرایی می‌كردند یادی از میدان حسن‌آباد و میراث شهر تهران نداشتند. به قول یكی از آنها «ای كاش نصف آن ایموجی‌های قلب شكسته و اشك و پرچم فرانسه را خرج داشته‌های خودمان می‌كردیم.»