پاییز بوشهر زیبا و جذاب است، درست مثل لهجه مردمان و موسیقی ملاحانش
سفر به شهر اولین‌ها
«عامو بوشهر نمیای؟» همین یك جمله ساده آن‌قدر صمیمی بود كه نمی‌شد راهی نشوم. نمی‌شد بمانم توی خانه و خیابان‌های تهران شلوغ را زیر پا بگذارم. چیزی صدایم می‌زد كه بروم بوشهر. بروم و پاییز تهران را در بوشهر، بهاری دلچسب ببینم. لحن گرم پدر دوستم اصلا انگار هوای دریا داشت با خودش، نشسته باشی وسط تهران و انگار نسیمی ملایم از دریای جنوب دوان دوان بیاید تا در خانه‌ات را بكوبد و یك‌دفعه ببینی چندان بسته‌ای و راهی شده‌ای. بوشهر خاص است، هر چند شبه‌جزیره نیست، اما حال و روز جغرافیایی‌اش شبیه شبه‌جزیره است. از سه طرف می‌رسد به آب و یك طرف خشكی. اصلا چه چیزی زیباتر از این‌كه سه طرف یك شهر برسد به خلیج‌فارس. تازه آن یك طرفش هم كه خشكی است را بگیری و بروی، برسی به رشته كوه‌های زاگرس. اینها را قبل از رفتن با خودم مرور می‌كردم و به شكوهی فكر می‌كردم كه چشم انتظارم بود. با خودم می‌گفتم: واااای بوشهر چقدر ایران است! هم زاگرس دارد و هم خلیج‌فارس. آن‌قدر هیجان‌زده بودم كه حواسم نبود همه جای ایران، چقدر ایران است! وقتی صدای پدر دوستم را که گفته بود «عامو بوشهر نمیای؟» و لهجه زلال و شیرین بوشهری را شنیده بودم، خندیده بودم كه حالا هوا چطور است؟ و او جواب داده بود بهار و پاییز بوشهر بی‌نظیر است. من هم راه افتاده بودم و حالا كه می‌خواهم زیبایی‌های بوشهر را برایتان بگویم، اول از همه ذهنم می‌رود سراغ لهجه زیبای مردمی، اصلا كلماتشان را می‌توان خاص‌ترین و زیباترین جاذبه گردشگری بوشهر دانست. هر چند بوشهر تجربه قدم زدن در سواحل ماسه‌ای، تماشای معماری‌های جذاب و تجربه طعم‌های تازه است، اما صمیمیت مردمان بوشهر می‌تواند بی‌اینها هم به هر مسافری جان تازه‌ای بدهد.
لطفا به این سواحل كاری نداشته باشید
وقتی با دوست و پدرش در سواحل ماسه‌ای بوشهر راه می‌رفتیم، خبری از امكانات رنگارنگ دیگر سواحل نبود. وقتی لیلا این را به من گفت، خندیدم و گفتم بگو هیچ وقت كاری با این ساحل نداشته باشند، اصلا همین یك جا را بگذارند برای ما كه می‌خواهیم در ساحل بایستیم و شكوه دریا را تماشا كنیم.
ساحل بوشهر پر است از حكایت‌های ملاحانی كه رفیق مرغ‌های دریایی‌اند. رفیق ماهی‌های گریخته از تور و در دام صیاد افتاده ها. هر چند كه صیدشان فقط هم ماهی نیست. مثلا می‌توانید همین در ساحل ببینید كه جانورانی مانند ستاره دریایی، عروس دریایی، اسب دریایی و... هم به تور افتاده‌اند و چون خوراكی نیستند، صیادان آنها را خشك كرده و می‌فروشند. جمع كردن یك كلكسیون از این جانوران ایده جالبی است. البته اگر اهلش باشید، من كه نیستم، فقط می‌توانم گوش ماهی جذاب بزرگی بخرم و مثل بچگی‌هایمان بگذارم روی گوشم تا صدای دریا را بشنوم. پدر لیلا كه من دیگر آمو صدایش می‌زنم، می‌خندد و می‌گوید تازه آمو اگر بخواهی می‌شود دندان كوسه (البته بچه كوسه) هم اینجا پیدا كرد.
به احتمال زیاد شما هم می‌دانید كه یك زمان، نیروهای نظامی انگلیسی در جنوب كشور و به‌خصوص در بوشهر ساكن بوده‌اند. اما می‌دانید چرا لقب «دریایی‌ترین شهر جهان» را به آن داده‌اند؟ چون اگر از روی عرشه كشتی و از فاصله به آن نگاه كنید، به نظر می‌رسد كه تا نیمه در آب است و كرانه‌ای دیده نمی‌شود. چرا؟ چون ارتفاع بوشهر نسبت به سطح دریا خیلی پایین است و همین باعث به وجود آمدن چنین صحنه خاصی می‌شود. كل استان در مجموع چیزی حدود ۹۰۰ كیلومتر خط ساحلی دارد.
بریم نخیلات
می‌رویم نخیلات. من و لیلا و دختر خاله و خاله و دیگر فامیل‌هایش. چه كسی گفته هم را نمی‌شناختیم. بوشهریها همه را می‌شناسند، اصلا انگار من دخترخاله‌شان بودم. داشتم می‌گفتم رفتیم نخیلات. «نخیلات» كلمه‌ای است كه محلی‌های بوشهر برای نخلستان استفاده می‌كنند. آیا می‌دانستید نخیلات كه بخشی از جاذبه‌های گردشگری بوشهر هستند، در جهان كم‌نظیرند؟
شما حساب كنید ۳۹ هزار هكتار جنگل نخل و شش‌میلیون اصله درخت نخل. خرمایی كه از این نخیلات به فروش می‌رسد بخش بسیار مهمی از اقتصاد كل استان بوشهر را تامین می‌كند.
اما اهمیت نخیلات بوشهر در اقتصاد خلاصه نمی‌شود. اگر به طبیعت‌گردی و مردم‌شناسی علاقه‌مند باشید، آب همیشه روان میان نخل‌ها، روستاهای درون نخلستان‌ها با معماری و آداب و رسوم منحصر به فردشان و آب و هوایی كه با كل مناطق دیدنی بوشهر فرق دارد، حال شما را خوب خواهد كرد.
برای دیدن نخلستان‌ها باید از ساحل و دریا فاصله گرفت و بیشتر در دل استان بوشهر فرو رفت و به مناطق و شهرستان‌هایی مانند وحدتیه، سعدآباد، آب‌پخش، برازجان، دشتستان، دشتی و جم رفت. آنجا هم حس غریبی نداشت و گشت و خندید و زیست.
بوشهر، شهر اولین‌ها
بندر بوشهر در طول تاریخ معمولا در خط مقدم نوسازی و مدرنیته قرار داشته است. چرا؟ دو دلیل اصلی دارد، یكی این‌كه بندر بوشهر مركز استان بوشهر است و دیگری این‌كه عمده فعالیت‌های كشتیرانی و بازرگانی در این بندر انجام می‌شود.
حالا چرا می‌گوییم بوشهر شهر اولین‌هاست؟ بندر بوشهر از اولین شهرهای ایران بود كه صنعت چاپ سنگی به آن وارد شد و در آن رونق گرفت. همچنین مردم بوشهر از اولین ایرانی‌هایی بودند كه با نشریه و مجله آشنا شدند. فرودگاه بوشهر جزو سه فرودگاه قدیمی كشور است و با این‌كه در تاریخ صنعت هوانوردی ایران قدمت زیادی دارد، فرودگاهی بدون سانحه بوده است.
بافت قدیمی شهر بوشهر
به دلیل بندری بودن بوشهر، بیشتر تاجران شهر، خانه‌هایشان را نزدیك بندر می‌ساختند و به همین دلیل بافت قدیمی شهر به دریا نزدیك است. بعضی عمارت‌ها دو بخش مسكونی و تجاری داشته‌اند؛ بخشی كه اهل منزل سكونت می‌كردند و بخش دیگری به عنوان محل كار و كسب صاحبخانه.
زندگی در مناطقی به گرمی جنوب باعث می‌شود مردم تا جایی كه می‌توانند از طبیعت برای خنك شدن استفاده كنند. یكی از این راه‌ها، استفاده از معماری بهینه است. یعنی چه؟ یعنی دیوارها، حجره‌ها، پنجره‌ها و طاقچه خانه‌ها در بافت سنتی بوشهر طوری طراحی شده‌اند كه نهایت استفاده را از جریان باد ببرند.
بیشتر بناهای این مناطق دیدنی بوشهر «شناشیر» دارند. خیلی ساده بخواهیم بگوییم، شناشیرها در حقیقت نوعی بالكن چوبی و كركره‌ای هستند كه جلوی پنجره‌ها ساخته می‌شدند و مشرف به حیاط كوچه بوده‌اند. در فصل‌های بهار و تابستان، این شناشیرها پر می‌شوند از گلدان‌های پرگل! اگر به بافت سنتی بوشهر سر زدید، حواستان به درهای چوبی این منطقه نیز باشد. در ساخت این درها از هیچ میخ یا بست فلزی استفاده نشده و دق‌الباب‌های زیبایی دارند. محله‌های دهدشتی، شنبدی، كوتی و بهبهانی چهار محله قدیمی و از مهم‌ترین مناطق بوشهر محسوب می‌شوند. همچنین بهتر است بدانید شناشیر را به صورت «شناشیل» هم می‌گویند.
بوشهر فهرست بالابلندی از جاذبه‌های تاریخی دارد كه ریشهر، آب‌انبار قوام، خانه قاضی، عمارت ملك، گور دختر، عمارت دهدشتی، مدرسه گلستان، امام‌زاده عبدالمهین، قبر ژنرال انگلیسی، آرامگاه اصفهانی، معبد خدادریا، كلیسای مسیح مقدس، قلعه هلندی‌ها، كنیسه یهودیان، قبرستان انگلیسی‌ها و عمارت حاج رئیس بخشی از این فهرست جاهای دیدنی بوشهر هستند.
بزرگ‌ترین بندر تاریخی ایران
بندر سیراف كه این روزها با اسم بندر طاهری هم شناخته می‌شود، شهری باستانی در بخش مركزی شهرستان كنگان، بزرگ‌ترین بندر تاریخی ایران است. سیراف همچنین یكی از قدیمی‌ترین بنادر ایران نیز است كه در دوره‌های ساسانی و اسلامی پررونق‌ترین بندر كشور بود و روابط تجاری زیادی با روم و یونان در اروپا، ماداگاسكار در آفریقا و حتی كانتون چین در آسیا داشته است. همین غنای تاریخی آن را به یكی از قدیمی‌ترین جاهای دیدنی بوشهر تبدیل كرده است.
معماری شهر باستانی بندر سیراف شبیه معماری روستای ماسوله در شمال كشور است. این بندر در زمان رونقش به آزادی شهره بوده و بیش از 300 هزار نفر جمعیت آن از زرتشتیان، مسیحیان، مانویان، یهودیان، بوداییان و اقوامی همچون رومیان، یونانیان و چینی‌ها با آزادی در كنار هم زندگی می‌كردند.
یكی از زیباترین و بهترین بناهای عمومی سیراف، مسجد جامع آن است كه حدود سال ۱۸۸ هجری قمری به جای ویرانه‌های یك دژ ساسانی بنا شده.
یكی دیگر از دیدنی‌های بوشهر در این شهر، عمارتی قدیمی به اسم «عمارت شیخ جبار نصوری» است كه به آن قلعه نصوری هم می‌گویند. این عمارت متعلق به خاندان نصوری است و در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده. این عمارت كه روی تپه‌‌ای بلند و مشرف به دریا ساخته شده، دو حیاط اندرونی و بیرونی و یك‌شاه‌نشین دارد. قدمت بنا حدود ۲۰۰ سال است. آنچه این بنا را از بناهای مشابه متمایز می‌كند، 18تابلوی بسیار زیبا از مجالس شاهنامه فردوسی است كه در ایوان غربی آن نقاشی شده است.
تماشای پاییز بوشهر طعم‌ها، رنگ‌ها و زیبایی‌اش در كنار مهربانی و زیبایی مردمانش اتفاق خواص پاییز آن سال بود كه می‌شود تا همیشه دوستش داشت و تا همیشه هم میل به تكرارش را.
بازار قدیمی بوشهر ایران
سفره غذایی بوشهریها به دلیل نزدیكی به دریا و صید ماهی و میگو، با غذاهای دریایی رنگین شده است. آشپزهای بوشهری در طبخ ماهی‌های شوریده، شیر و حلوا، قلیه ماهی و میگو، ماهی سرخ‌كرده، ماهی شكم‌گرفته و ته‌انداز معروف هستند. قیمه بوشهری از غذاهای معروف غیردریایی بوشهر است كه در مناسبت‌ها و مراسم خاص نیز پخته می‌شود.
وقتی با دوست و پدرش در سواحل ماسه‌ای بوشهر راه می‌رفتیم، خبری از امكانات رنگارنگ دیگر سواحل نبود. وقتی لیلا این را به من گفت، خندیدم و گفتم بگو هیچ وقت كاری با این ساحل نداشته باشند، اصلا همین یك جا را بگذارند برای ما كه می‌خواهیم در ساحل بایستیم و شكوه دریا را تماشا كنیم.
ساحل بوشهر پر است از حكایت‌های ملاحانی كه رفیق مرغ‌های دریایی‌اند. رفیق ماهی‌های گریخته از تور و در دام صیاد افتاده ها. هر چند كه صیدشان فقط هم ماهی نیست. مثلا می‌توانید همین در ساحل ببینید كه جانورانی مانند ستاره دریایی، عروس دریایی، اسب دریایی و... هم به تور افتاده‌اند و چون خوراكی نیستند، صیادان آنها را خشك كرده و می‌فروشند. جمع كردن یك كلكسیون از این جانوران ایده جالبی است. البته اگر اهلش باشید، من كه نیستم، فقط می‌توانم گوش ماهی جذاب بزرگی بخرم و مثل بچگی‌هایمان بگذارم روی گوشم تا صدای دریا را بشنوم. پدر لیلا كه من دیگر آمو صدایش می‌زنم، می‌خندد و می‌گوید تازه آمو اگر بخواهی می‌شود دندان كوسه (البته بچه كوسه) هم اینجا پیدا كرد.
به احتمال زیاد شما هم می‌دانید كه یك زمان، نیروهای نظامی انگلیسی در جنوب كشور و به‌خصوص در بوشهر ساكن بوده‌اند. اما می‌دانید چرا لقب «دریایی‌ترین شهر جهان» را به آن داده‌اند؟ چون اگر از روی عرشه كشتی و از فاصله به آن نگاه كنید، به نظر می‌رسد كه تا نیمه در آب است و كرانه‌ای دیده نمی‌شود. چرا؟ چون ارتفاع بوشهر نسبت به سطح دریا خیلی پایین است و همین باعث به وجود آمدن چنین صحنه خاصی می‌شود. كل استان در مجموع چیزی حدود ۹۰۰ كیلومتر خط ساحلی دارد.
بریم نخیلات
می‌رویم نخیلات. من و لیلا و دختر خاله و خاله و دیگر فامیل‌هایش. چه كسی گفته هم را نمی‌شناختیم. بوشهریها همه را می‌شناسند، اصلا انگار من دخترخاله‌شان بودم. داشتم می‌گفتم رفتیم نخیلات. «نخیلات» كلمه‌ای است كه محلی‌های بوشهر برای نخلستان استفاده می‌كنند. آیا می‌دانستید نخیلات كه بخشی از جاذبه‌های گردشگری بوشهر هستند، در جهان كم‌نظیرند؟
شما حساب كنید ۳۹ هزار هكتار جنگل نخل و شش‌میلیون اصله درخت نخل. خرمایی كه از این نخیلات به فروش می‌رسد بخش بسیار مهمی از اقتصاد كل استان بوشهر را تامین می‌كند.
اما اهمیت نخیلات بوشهر در اقتصاد خلاصه نمی‌شود. اگر به طبیعت‌گردی و مردم‌شناسی علاقه‌مند باشید، آب همیشه روان میان نخل‌ها، روستاهای درون نخلستان‌ها با معماری و آداب و رسوم منحصر به فردشان و آب و هوایی كه با كل مناطق دیدنی بوشهر فرق دارد، حال شما را خوب خواهد كرد.
برای دیدن نخلستان‌ها باید از ساحل و دریا فاصله گرفت و بیشتر در دل استان بوشهر فرو رفت و به مناطق و شهرستان‌هایی مانند وحدتیه، سعدآباد، آب‌پخش، برازجان، دشتستان، دشتی و جم رفت. آنجا هم حس غریبی نداشت و گشت و خندید و زیست.
بوشهر، شهر اولین‌ها
بندر بوشهر در طول تاریخ معمولا در خط مقدم نوسازی و مدرنیته قرار داشته است. چرا؟ دو دلیل اصلی دارد، یكی این‌كه بندر بوشهر مركز استان بوشهر است و دیگری این‌كه عمده فعالیت‌های كشتیرانی و بازرگانی در این بندر انجام می‌شود.
حالا چرا می‌گوییم بوشهر شهر اولین‌هاست؟ بندر بوشهر از اولین شهرهای ایران بود كه صنعت چاپ سنگی به آن وارد شد و در آن رونق گرفت. همچنین مردم بوشهر از اولین ایرانی‌هایی بودند كه با نشریه و مجله آشنا شدند. فرودگاه بوشهر جزو سه فرودگاه قدیمی كشور است و با این‌كه در تاریخ صنعت هوانوردی ایران قدمت زیادی دارد، فرودگاهی بدون سانحه بوده است.
بافت قدیمی شهر بوشهر
به دلیل بندری بودن بوشهر، بیشتر تاجران شهر، خانه‌هایشان را نزدیك بندر می‌ساختند و به همین دلیل بافت قدیمی شهر به دریا نزدیك است. بعضی عمارت‌ها دو بخش مسكونی و تجاری داشته‌اند؛ بخشی كه اهل منزل سكونت می‌كردند و بخش دیگری به عنوان محل كار و كسب صاحبخانه.
زندگی در مناطقی به گرمی جنوب باعث می‌شود مردم تا جایی كه می‌توانند از طبیعت برای خنك شدن استفاده كنند. یكی از این راه‌ها، استفاده از معماری بهینه است. یعنی چه؟ یعنی دیوارها، حجره‌ها، پنجره‌ها و طاقچه خانه‌ها در بافت سنتی بوشهر طوری طراحی شده‌اند كه نهایت استفاده را از جریان باد ببرند.
بیشتر بناهای این مناطق دیدنی بوشهر «شناشیر» دارند. خیلی ساده بخواهیم بگوییم، شناشیرها در حقیقت نوعی بالكن چوبی و كركره‌ای هستند كه جلوی پنجره‌ها ساخته می‌شدند و مشرف به حیاط كوچه بوده‌اند. در فصل‌های بهار و تابستان، این شناشیرها پر می‌شوند از گلدان‌های پرگل! اگر به بافت سنتی بوشهر سر زدید، حواستان به درهای چوبی این منطقه نیز باشد. در ساخت این درها از هیچ میخ یا بست فلزی استفاده نشده و دق‌الباب‌های زیبایی دارند. محله‌های دهدشتی، شنبدی، كوتی و بهبهانی چهار محله قدیمی و از مهم‌ترین مناطق بوشهر محسوب می‌شوند. همچنین بهتر است بدانید شناشیر را به صورت «شناشیل» هم می‌گویند.
بوشهر فهرست بالابلندی از جاذبه‌های تاریخی دارد كه ریشهر، آب‌انبار قوام، خانه قاضی، عمارت ملك، گور دختر، عمارت دهدشتی، مدرسه گلستان، امام‌زاده عبدالمهین، قبر ژنرال انگلیسی، آرامگاه اصفهانی، معبد خدادریا، كلیسای مسیح مقدس، قلعه هلندی‌ها، كنیسه یهودیان، قبرستان انگلیسی‌ها و عمارت حاج رئیس بخشی از این فهرست جاهای دیدنی بوشهر هستند.
بزرگ‌ترین بندر تاریخی ایران
بندر سیراف كه این روزها با اسم بندر طاهری هم شناخته می‌شود، شهری باستانی در بخش مركزی شهرستان كنگان، بزرگ‌ترین بندر تاریخی ایران است. سیراف همچنین یكی از قدیمی‌ترین بنادر ایران نیز است كه در دوره‌های ساسانی و اسلامی پررونق‌ترین بندر كشور بود و روابط تجاری زیادی با روم و یونان در اروپا، ماداگاسكار در آفریقا و حتی كانتون چین در آسیا داشته است. همین غنای تاریخی آن را به یكی از قدیمی‌ترین جاهای دیدنی بوشهر تبدیل كرده است.
معماری شهر باستانی بندر سیراف شبیه معماری روستای ماسوله در شمال كشور است. این بندر در زمان رونقش به آزادی شهره بوده و بیش از 300 هزار نفر جمعیت آن از زرتشتیان، مسیحیان، مانویان، یهودیان، بوداییان و اقوامی همچون رومیان، یونانیان و چینی‌ها با آزادی در كنار هم زندگی می‌كردند.
یكی از زیباترین و بهترین بناهای عمومی سیراف، مسجد جامع آن است كه حدود سال ۱۸۸ هجری قمری به جای ویرانه‌های یك دژ ساسانی بنا شده.
یكی دیگر از دیدنی‌های بوشهر در این شهر، عمارتی قدیمی به اسم «عمارت شیخ جبار نصوری» است كه به آن قلعه نصوری هم می‌گویند. این عمارت متعلق به خاندان نصوری است و در اوایل دوره قاجاریه ساخته شده. این عمارت كه روی تپه‌‌ای بلند و مشرف به دریا ساخته شده، دو حیاط اندرونی و بیرونی و یك‌شاه‌نشین دارد. قدمت بنا حدود ۲۰۰ سال است. آنچه این بنا را از بناهای مشابه متمایز می‌كند، 18تابلوی بسیار زیبا از مجالس شاهنامه فردوسی است كه در ایوان غربی آن نقاشی شده است.
تماشای پاییز بوشهر طعم‌ها، رنگ‌ها و زیبایی‌اش در كنار مهربانی و زیبایی مردمانش اتفاق خواص پاییز آن سال بود كه می‌شود تا همیشه دوستش داشت و تا همیشه هم میل به تكرارش را.
بازار قدیمی بوشهر ایران
سفره غذایی بوشهریها به دلیل نزدیكی به دریا و صید ماهی و میگو، با غذاهای دریایی رنگین شده است. آشپزهای بوشهری در طبخ ماهی‌های شوریده، شیر و حلوا، قلیه ماهی و میگو، ماهی سرخ‌كرده، ماهی شكم‌گرفته و ته‌انداز معروف هستند. قیمه بوشهری از غذاهای معروف غیردریایی بوشهر است كه در مناسبت‌ها و مراسم خاص نیز پخته می‌شود.
ضمیمه قاب کوچک
تیتر خبرها
