دهم و یازدهم آذر 93 كوشكی را از پناهگاه حیات وحش میاندشت در استان خراسان شمالی و دلبر را از پارك ملی توران در استان سمنان به محوطه‌ای قرنطینه‌شده در پارك پردیسان تهران انتقال دادند. انتقالی كه با تبلیغات فراوان مسؤولان وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره احیای نسل یوز آسیایی با اجرای طرح تكثیر در اسارت انجام شد. وعده‌ای كه البته بعد از گذشت پنج سال، هنوز هم محقق نشده و همچنان اجاق كوشكی و دلبر خاموش مانده است.
البته برخی كارشناسان محیط‌زیست از همان زمان، احتمال موفقیت طرح تكثیر در اسارت یوزپلنگ را پایین می‌دانستند. آنها تاكید داشتند هنوز در دنیا تجربه موفقی برای تكثیر نسل یوز آسیایی یا همان یوز ایرانی در اسارت حاصل نشده و بعید است چنین طرحی با امكانات محدود سازمان محیط‌زیست ایران به نتیجه برسد.
ایمان معماریان، دامپزشك حیات وحش از جمله همین كارشناسان است. او كسی است كه با وجود داشتن امید اندك به موفقیت طرح تكثیر در اسارت یوزپلنگ، از همان آغاز راه با پیمانكاران این طرح همراه شد. معماریان البته می‌گوید چند ماهی است از همكاری با پروژه یوزپلنگ آسیایی كنار گذاشته شده است.
این دامپزشك حیات وحش تاكید دارد با وجود تبلیغات برخی مسؤولان پیشین سازمان محیط‌زیست كه از نظر او از روی ناآگاهی اتفاق افتاد، هدف اصلی پیمانكاران پروژه یوز، انجام تحقیقات درباره رفتارشناسی و گرفتن نمونه‌های ژنتیك از این گونه باارزش طبیعت ایران بود و تلاش برای احیای نسل یوزپلنگ آسیایی از نظر مجریان این طرح در مرحله دوم قرار داشت.
با این حال، معماریان عنوان می‌كند پیمانكاران پروژه در پنج سال گذشته، برنامه‌های مختلفی را برای استفاده از ظرفیت كوشكی و دلبر برای توله‌گیری از آنها اجرا كرده‌اند. برنامه‌هایی مثل امكان‌سنجی جفتگیری طبیعی این دو یوز كه با وجود موفقیت اولیه، به دلیل سقط جنین یوز ماده به نتیجه نرسید.
بعد از این اتفاق، مجریان پروژه یوز به سراغ انجام برنامه امكان‌سنجی لقاح مصنوعی رفتند. برنامه‌ای كه هیچ‌گاه نمونه مشابه آن در كشورهای مختلف برای انواع یوزپلنگ به نتیجه نرسیده بود و در كشور ما نیز با وجود صرف
 250 میلیون تومان هزینه با شكست روبه‌رو شد. اتفاقی كه به گفته معماریان، وقوع آن باعث شد مسؤولان سازمان محیط‌زیست برنامه‌های مختلف برای تكثیر در اسارت یوزپلنگ آسیایی را متوقف كنند.
 دلبر سفر می‌كند
چند ماهی است خبر جدیدی از یوزپلنگ‌های پارك پردیسان به گوش نرسیده است، اما مسؤولان سازمان محیط‌زیست تاكید دارند نه فقط طرح تكثیر یوزپلنگ‌های آسیایی متوقف نشده، بلكه سازمان محیط‌زیست برنامه‌های تازه‌ای را نیز برای احیای نسل یوزپلنگ‌های آسیایی در راه دارد. برنامه‌هایی كه شهاب‌الدین منتظمی، مدیركل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط‌زیست در گفت‌وگو با جام‌جم جزئیات آن را تشریح می‌كند.
او در این زمینه اجرای طرح تكثیر در شرایط نیمه‌طبیعی یا همان تكثیر در نیمه‌اسارت را به عنوان مهم‌ترین اولویت سازمان محیط‌زیست برای احیای نسل یوزهای ایرانی معرفی می‌كند و می‌گوید: در این طرح قرار است ابتدا محدوده‌ای محصور با وسعت حداقل 5000 هكتار در یكی از زیستگاه‌های طبیعی یوزپلنگ در كشور ایجاد شود. بعد از آن یك یوز نر و یك یوز ماده را به این محوطه وارد خواهیم كرد.
یوز ماده‌ای كه سازمان محیط‌زیست برای اجرای طرح تكثیر در نیمه‌اسارت به سراغ دلبر آن می‌رود، در درجه اول همان دلبر خواهد بود كه با وجود پایین آمدن احتمال بارداری آن، طبق گفته‌های منتظمی هنوز دامپزشكان به بارداری‌اش امید دارند. البته اكنون به جز دلبر، یوزپلنگ ماده دیگری نیز در اختیار سازمان محیط‌زیست قرار دارد. یوز جوانی به نام ایران كه حدود سه سال پیش در حالی كه توله بود، از قاچاقچیان حیات وحش كشف و به مركز تحقیقات پارك پردیسان انتقال داده شد. یوزی كه از آن به عنوان گزینه جایگزین برای استفاده در طرح نیمه‌اسارت در صورت باردار نشدن دلبر یاد می‌شود.
به جز تعیین یوز ماده، دو نكته مبهم دیگر نیز باید پیش از اجرای طرح تكثیر در نیمه‌اسارت مشخص شود. ابتدا هویت یوز نر و سپس محل اجرای این طرح. جالب اینجاست كه مدیركل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط‌زیست نیز در صحبت‌هایی كه با ما دارد، سعی می‌كند اطلاعات دقیقی درباره آن به ما ندهد، ولی ما از لابه‌لای حرف‌های او این‌طور می‌فهمیم كه احتمالا طرح تكثیر در شرایط نیمه‌اسارت در همان پناهگاه جنجالی حیات وحش در دره‌انجیر استان یزد اجرا خواهد شد. جایی كه اخیرا سازمان محیط‌زیست با وجود مخالفت شدید فعالان این عرصه مجوز اكتشاف معدن در آن را صادر كرده است و برخی فعالان محیط‌زیست معتقدند فنس‌كشی در آن منطقه دست این سازمان را برای صدور مجوز بهره‌برداری از معدن در این زیستگاه مهم یوز آسیایی باز خواهد گذاشت.
البته منتظمی زیر بار این مساله كه لزوما این طرح در همان زیستگاه انجام خواهد شد، نمی‌رود، اما تاكید می‌كند حفظ ژن دو یوز نر موجود در پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر برای آنها بسیار مهم است و به همین دلیل این سازمان، «به احتمال زیاد» از این دو برای طرح تكثیر در نیمه‌اسارت استفاده خواهد كرد.
آن‌طور كه مدیركل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط‌زیست می‌گوید، اولویت اصلی سازمان متبوع او برای تكثیر یوزپلنگ ایرانی در شرایط نیمه‌اسارت، باردار شدن یوز ماده با روش جفتگیری طبیعی است. اما اگر این اتفاق نیفتد، مجریان این طرح به دنبال لقاح مصنوعی با استفاده از اسپرم دو یوز نر موجود در دره‌انجیر و تخمك دلبر یا ایران خواهند رفت. كاری كه پیش از این با اسپرم كوشكی نیز انجام شده، اما به نتیجه نرسیده است. اتفاقی كه منتظمی دلیل آن را پایین آمدن توان اسپرم كوشكی به دلیل بالا رفتن سن آن می‌داند و تاكید دارد امیدها برای این كه این یوز نر بتواند نسل یوزپلنگ‌های آسیایی را نجات دهد، روزبه‌روز كمرنگ‌تر می‌شود.
 فقط 3درصد
رد پای صحبت‌های دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط‌زیست درباره برنامه‌های این سازمان برای تكثیر یوزپلنگ ایرانی در شرایط نیمه‌اسارت را می‌توان در گفته‌های پیشین دیگر مسؤولان ‌ نیز پیدا كرد. مثلا حمید ظهرابی بهمن سال گذشته در شرایطی كه هنوز بر صدر معاونت محیط‌طبیعی سازمان محیط‌زیست تكیه داشت، گفته بود «به دنبال این هستیم كه با ایجاد یك محیط محصور بزرگ، جمعیت یوزپلنگ را به شكل نیمه‌طبیعی مدیریت كنیم و تعداد آنها را افزایش دهیم.» یا عیسی كلانتری در آبان 96 یعنی ماه‌های اول ریاست بر سازمان محیط‌زیست گفته بود: یوز را در حالت وحش تكثیر كنید. یك منطقه ده هزار هكتاری یا حتی 5000 هكتاری اختصاص دهید تا یوزها تكثیر بشوند و بعد بازشان كنید تا در زیستگاه خود بروند.
البته از همان زمان، برخی كارشناسان محیط‌زیست همچون ایمان معماریان به مخالفت با این طرح پرداختند. او دلیل مخالفت آن روزهایش با طرح تكثیر در نیمه‌اسارت را این چنین بیان می‌كند: از همان زمان هم به دوستان گوشزد كردم از نظر علمی هیچ تضمینی نیست كه تكثیر در نیمه‌اسارت احتمال موفقیت بیشتری از تكثیر در اسارت داشته باشد. چراكه شانس موفقیت طرح‌های تكثیر یوزپلنگ در درجه اول به تعداد یوزهای مورد استفاده در آن بستگی دارد، نه فراهم كردن محیط وسیع‌تر برای آنها. به طور مثال یوزپلنگ‌های آفریقایی در باغ وحش‌های بزرگ دنیا در شرایط اسارت به خوبی تولید مثل كرده‌اند، چراكه تعدادشان زیاد بوده و البته نسبت نرها به ماده‌ها نیز بیشتر بوده است.
این دامپزشك حیات وحش همچنین معتقد است چون در شرایط اسارت مجریان طرح مدیریت بهتری دارند، شانس موفقیت نسبت به شرایط نیمه‌اسارت بیشتر خواهد بود. ضمن این كه در شرایط اسارت یوزها به صورت دستی تغذیه می‌شود، اما در نیمه‌اسارت یوزها باید خودشان شكار كنند. كاری كه همواره احتمال موفق نشدن در آن وجود دارد و به همین دلیل ممكن است یوزها در شرایط نیمه‌اسارت تلف شوند.
البته مدیركل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط‌زیست نیز پایین بودن احتمال موفقیت برای طرح تكثیر در نیمه‌اسارت را می‌پذیرد و در این باره می‌گوید: فقط 2 تا 3 درصد امید موفقیت در این طرح وجود دارد. زیرا یوزپلنگ ایرانی گونه‌ای بسیار خاص با رفتاری بسیار منحصر به فرد است و یوزپلنگ‌هایی كه ما اكنون در اختیار داریم نیز در شرایطی بسیار ویژه قرار دارند. ولی ما قصد داریم كه حتی پایین‌ترین احتمالات موفقیت را در نظر بگیریم و براساس آن برنامه‌ریزی كنیم، تا در آینده خود را سرزنش نكنیم كه چرا فرصت برای احیای نسل یوز ایرانی را از دست دادیم.
منتظمی همچنین می‌گوید كه سازمان محیط‌زیست در صورت به نتیجه نرسیدن طرح در نیمه‌اسارت سراغ استفاده از رحم اجاره‌ای یوزهای آفریقایی خواهد رفت. طرحی كه از نظر او، احتمال موفقیت در آن نیز بسیار پایین است، زیرا هیچ تجربه جهانی برای تكثیر انواع یوزپلنگ با استفاده از رحم‌های اجاره‌ای اتفاق نیفتاده است.
با این حال، براساس سیاست سازمان محیط‌زیست برای در نظر گرفتن همه احتمالات ممكن برای تكثیر یوزپلنگ، این سازمان در حال مذاكره با چند كشور آفریقایی است تا بتوانند یوز مناسب برای استفاده از رحم آن را وارد ایران كنند. كاری كه به نظر می‌رسد آخرین تیر باقیمانده در تركش مسؤولان محیط زیست كشور برای احیای نسل یوزپلنگ ایرانی با استفاده از روش‌های آزمایشگاهی باشد. روش‌هایی كه البته هیچ‌كدام به اندازه حفظ زیستگاه‌های طبیعی یوز در گوشه و كنار كشورمان در نجات این گونه در معرض خطر انقراض موثر نخواهند بود.
 زیستگاه‌هایی كه در سال‌های اخیر با جاده‌كشی، معدنكاوی و دیگر پروژه‌های عمرانی به شدت تخریب شده است و با وجود این، هنوز سازمان محیط‎‌زیست به دنبال صدور مجوز اكتشاف و استخراج معدن در این زیستگاه‌هاست.