بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع به عمومی‌سازی علم در اجتماع گره خورده است؛ دلیل آن را هم باید در تاثیر مستقیم معلومات و اطلاعات بر شكل‌گیری افكار و عقاید صحیح در جامعه جست‌وجو كرد. این واقعیتی است كه شبكه‌های تلویزیونی و دست‌اندركاران آن را وادار كرد تا تولید برنامه‌هایی با رویكردهای علمی را جدی بگیرند. 
البته برنامه‌هایی كه در آنها رویكرد علمی دیده می‌شود را باید در دو دسته قرار داد؛ یكی برنامه‌هایی كه ماهیت و حال‌وهوای اصلی آنها پیرامون مسائل علمی و بررسی تازه‌ترین خبرها و رویدادهای علمی است و دسته دیگر برنامه‌هایی هستند كه شاید در ظاهر رویكرد علمی نداشته باشند، ولی ماهیت آنها به موضوعات علمی گره‌‌خورده است. 
در این گزاش به مرور برخی از برنامه‌های نوع اول می‌پردازیم؛ برنامه‌هایی مثل چرخ، موتور جست‌وجو، نسبت طلایی و...

 از دانش تا با طبیعت و ارتباط ایرانی
تاریخ برنامه‌های تلویزیونی علمی قطعا بیش از همه به اسماعیل میرفخرایی، مجری باسابقه و پیشكسوت تلویزیون مدیون است. چهره‌ای كه سابقه تولید برنامه‌های متنوعی در حوزه‌های علمی داشته یا به عنوان مجری در این قبیل برنامه‌ها مقابل دوربین رفته است. او ابتدا گوینده بین برنامه‌ها در تلویزیون بود، ولی بعدها با ساخت برنامه «دانش» و موفقیت این برنامه، تبدیل به مرد شماره یك تلویزیون در زمینه اجرای برنامه‌های علمی شد.  اما مهم‌ترین برنامه علمی او در تلویزیون كه حاصل همكاری مشترك اسماعیل میرفخرایی و محمدعلی اینانلو بود را باید «با طبیعت» دانست. برنامه‌ای در ارتباط با محیط زیست ایران و چالش‌های زیست‌محیطی بود و به سرعت در میان مخاطبان شناخته شد و طرفداران خاص خود را پیدا كرد و حتی برنامه‌هایی همچون «ایرانگرد» را كه در طی سال‌های اخیر در تلویزیون پخش می‌شود را هم باید ادامه‌ای بر این قبیل برنامه‌ها دانست. 
البته كه این تنها برنامه‌های علمی نبود كه میرفخرایی یك پای راه‌اندازی و شكل‌گیری آنها بود. خلاقیت میرفخرایی در راه‌اندازی برنامه‌ای علمی با محوریت روند ارتباطات در كشورمان با عنوان «ارتباط ایرانی» باعث شد تا برای اولین بار در تلویزیون ایران، یك‌منبع علمی دانشگاهی مبنای ساخت یك برنامه تلویزیونی شود. 
«ارتباطات ایرانی» كه برنامه‌ای گفت‌وگو محور با حضور دكتر مهدی محسنیان‌راد، استاد شناخته‌شده علم ارتباطات بود، با تمركز بر بررسی روند ارتباطات در كشورمان براساس كتاب سه جلدی محسنیان با عنوان «ایران در چهار كهكشان ارتباطی» به دنبال نمایش پیشینه ارتباطی قوی ایرانیان بود.
 نوری در «آسمان شب»
اصلا مگر می‌شود از برنامه‌های علمی تلویزیون گفت اما حرفی از برادران صفاریان‌پور نزد؟! تقریبا بخش مهمی از برنامه‌های تولید شده با رویكردهای علمی در تلویزیون در طی یك دهه اخیر به نوعی به برادران صفاریان پور مرتبط بوده است. اما معروف‌ترین این برنامه‌ها را باید «آسمان شب» دانست. پخش این برنامه همزمان با برگزاری نخستین روز نجوم در ایران و پس از موفقیت پخش ویژه‌برنامه‌هایی همچون پخش زنده «خورشیدگرفتگی كامل 1378»، در اوایل سال 1380 آغاز شد. البته در ابتدا اجرای برنامه به‌عهده علی‌اكبر عبدالرشیدی بود، اما بعدها برادران دو قلوی صفاریان‌پور علاوه بر تهیه‌كنندگی، اجرای برنامه را هم به‌عهده گرفتند. 
نكته مهم در ارتباط با این برنامه تلویزیونی كه باعث تبدیل آن به یكی از برندهای شناخته شده تلویزیون در حوزه برنامه‌های علمی به ویژه نجوم شد، پیوستگی در پخش آن بود؛ به شكلی كه در شب یلدای سال ۱۳۸۶ شبكه چهار سیما، پخش پانصدمین قسمت برنامه «آسمان شب» را جشن گرفت و البته در سال‌های پس از آن نیز پخش این برنامه ادامه پیدا كرد تا عمر پخش آن به بیش از یك‌دهه برسد.
 «نسبت طلایی» در مسیر ترویج علم و فناوری
«نسبت طلایی» هم یكی دیگر از خروجی‌های تیم برنامه‌سازی برادران صفاریان‌پور در حوزه برنامه‌های دانش‌محور بود. این برنامه زنده تلویزیونی و گفت‌وگومحور كه مثل اغلب برنامه‌های علمی تلویزیون از شبكه چهار سیما به روی آنتن رفت، با چشم‌اندازی در زمینه ترویج علم، افزایش آگاهی مخاطبان در حوزه‌های مختلف علمی، انتقال تجربه‌ها به مخاطب، اطلاع‌رسانی و تحلیل اخبار و رویدادهای علمی، فناوری، زیست‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی و گردشگری، كار خود را آغاز كرد. سیاوش صفاریان‌پور به عنوان كارگردان و برادر دیگرش یعنی محمدفؤاد صفاریان‌پور به عنوان تهیه‌كننده در این برنامه حضور داشتند. 
سیاوش صفاریان‌پور البته در كنار كارگردانی، اجرای برنامه را هم به‌عهده داشت. البته كه او به عنوان مجری اصلی در هر قسمت از حضور مجریان سرشناسی همچون محمدعلی اینانلو، مهسا ملك‌مرزبان، نفیسه نعیمی‌پور، اسماعیل میرفخرایی، محمدرضا نوروزی، آرش برهمند و فرهاد شمسیان كمك می‌گرفت.
 «پیشران» و «چرخ» در شبكه فرهیختگان
واقعیت آن است كه اگر بخواهیم همه برنامه‌های علمی شبكه چهار سیما را به عنوان شبكه‌ای با رویكرد علمی كه به شبكه فرهیختگان مشهور شده را بررسی كنیم، از حوصله این گزارش خارج است؛ اما از نمونه‌های متاخر برنامه‌های علمی تولید و پخش‌شده در این شبكه می‌توان به دو برنامه مهم‌تر آن یعنی «پیشران» و «چرخ» اشاره كرد.
پیشران یكی از برنامه‌های شبكه چهار سیماست كه ویژه فعالان اقتصادی، صاحبان كسب و كار، كارآفرینان كسب و كارهای نوپا تهیه و تولید شد. در این برنامه زنده تلویزیونی از صفر تا صد كسب و كار در شرایط اقتصاد فعلی بازار و حمایت از كالای ایرانی با حضور اساتید و كارشناسان حوزه‌های مرتبط مورد‌بررسی قرار می‌گیرد.
مجله علمی چرخ نیز یكی دیگر از برنامه‌های شبكه چهار سیماست كه به بررسی مهم‌ترین رویدادهای قلمرو دانش و فناوری با نگاهی تخصصی، اما به زبانی ساده و قابل استفاده عموم مردم اختصاص دارد. این بار نیز پای برادران صفاریان‌پور در میان است و این دو برادر بودند كه در ابتدا بنای ساخت و اجرای این برنامه را گذاشتند؛ البته در فصول بعدی تیم تولید و اجرای برنامه تغییر كرد. این برنامه به‌طور كلی سعی می‌كند با حضور نخبگان و استادان ممتاز دانشگاهی، مسائل روزمره زندگی مردم را از زاویه علم واكاوی نماید. 

خواب‌های خوب...
محمد‌حسین‌ جهان‌پناه / روزنامه‌نگار
 برنامه‌سازی علمی خیلی وقت‌ها مثل راه رفتن بر لبه تیغ است. آن هم در حالی كه كوله‌باری از مشكلات و انتظارات عجیب و غریب را با خود به دوش می‌كشی. ساختن یك برنامه علمی خصوصا در جایی مثل ایران بیشتر اوقات داستانی‌است پر آب چشم. حرفه‌ای كه آدم‌های این كار‌ه آن كم هستند، اسپانسرپسند نیست، به فرمول‌های عموما پیچیده و سختی برای اجرا وابسته‌ است و از همه مهمتر تا دلت بخواهد در آن می‌توانی برای خودت دشمن بتراشی. همه اینها هم در شرایطی است كه بیشتر شبكه‌های تلویزیونی علاقه چندانی به پخش یا تولید برنامه‌های علمی حرفه‌ای خصوصا در ساعات پر مخاطب خود ندارند. جامعه روزنامه‌نگاری علم در ایران جامعه كوچك و آسیب‌پذیری است كه با كاهش روزافزون موقعیت‌های شغلی در این حوزه هر روز كوچك‌تر نیز می‌شود. تقریبا تمام برنامه‌سازان انگشت‌شمار علمی حال حاضر ایران زیرمجموعه مستقیم یا غیر‌مستقیم همین جامعه هستند. بیشتر برنامه‌های علمی جدیدی كه در طول چند سال اخیر تجربه شدند نتیجه آزمون و خطای همین گروه‌ها برای رسیدن به الگویی جدید در برنامه‌سازی علمی بوده. الگوهایی كه خیلی از آنها هنوز هم به درستی جا نیفتاده با این همه اگر ابر و باد و مه و خورشید و فلك بگذارند تاكید زیادی بر پرسشگری دارند. پرسشگری از موضوعاتی كه خیلی از آنها سوژه‌های داخلی هستند و به چالش كشیدن ابعاد مختلفشان همیشه با دردسرها، كارشكنی‌ها و حاشیه‌های فراوانی روبه‌روست. چالش‌هایی كه بسیاری از آنها در عمل حاصل تجربیات ژورنالیستی كاملا مرسومند اما در قاب یك رسانه با تعابیر و گاه برداشت‌های متفاوت و حتی غیرمنصفانه روبه‌رو می‌شوند. در این میان مشكل فقط محدودیت‌ها برای پیاده كردن یك سوژه روز در چارچوبی ژورنالیستی نیست. برنامه‌های علمی به‌خصوص برنامه‌های ترویجی قرار است تركیبی باشند از آموزش، پرسش و چند قاشق سرگرمی. در حالت ایده‌آل چنین برنامه‌ای به دامنه مشخصی از آزادی عمل برای برخورد با سوژه‌ها، امكانات مالی برای تولید، نیروهای كاربلد و آگاه به ساز و كارهای علمی و موضوعات روز و در نهایت ارتباطات موثر با جامعه علمی نیاز دارد. به علاوه باید از همدلی و پشتیبانی لازم برای واكنش سریع و موثر به رویدادهای روز هم برخوردار باشد. حاصل تركیب این مواد اولیه و با اندكی خلاقیت و اجرای خوب قاعدتا مخاطب خاص خود را هم پیدا‌ می‌كند. به‌علاوه در شرایطی كه مطبوعات به‌خصوص مطبوعات علمی حال و روز خوبی ندارند به صورت بالقوه می‌تواند فضا را برای بازتر شدن مسیر گفت‌وگوی دو طرفه با جامعه علمی و مطالبه شفاف‌سازی پژوهش‌های علمی و فنی مختلف، به‌خصوص آنهایی كه از بودجه‌های دولتی تامین می‌شوند را فراهم كند.