با اینکه تهران دیرتر از همیشه برای محرم سیاهپوش شد اما مطالبات مردمی وضعیت را بهتر کرد
دیـــــر ولی عـــــزادار
چرا بوی محرم در فضای شهر به مشام نمیرسد؟ دقیقا کجایی شهرداری؟این دستنوشته که صبح یکشنبه با فشار سرانگشت جمعی از مردم معترض داشت به دیوارهای ساختمان مرکزی شورای شهر تهران در خیابان بهشت میچسبید، نهفقط حال این مردم که داشت حال مردم شهر را توصیف میکرد. آنها از پشت ماسکها، از پس فاصلههای فیزیکی که از هم داشتند و با لباسهای مشکی عزا، محرمی را میجستند که تا آن روز در شهر نمود نداشت. تهران تا آن روز سیاهپوش محرم نبود و عرشههای پل و پرتالها، بیلبوردها، سازهها و نمایشگرها رنگ محرم نداشت. مردم معترض روی پلاکاردها نوشتند ما ملت امامحسینیم و بعد نتیجه گرفتند مردم پای کار امامحسین(ع) ایستادهاند و سپس حرف دلشان را زدند که مسؤولان کجای کارند. این سوال، پرسش اصلی محرم امسال در ذهن مردم است که از روز برگزاری این تجمع اعتراضی تابهحال رنگبهرنگ به آن پاسخ دادهشده ولی هیچکدام آبی بر آتش مطالبه مردم نبودهاست.
مریم خباز جامعه
این تعلل برای سالی که کرونا جریان زندگی را مخدوش کرده برای مردم دلچسب نبود، آنها دلشان محرم هر سال را میخواست، همان شور، همان رنگ مشکی یکدست و همان حال را. کسانی که هنوز هم معتقدند تهران آنچنان که باید به استقبال محرم نرفته است یک پوستر نیز چاپ کرده و خودشان را خانواده شهدا و هیات حسینی تهران معرفی کردند و پنجم شهریور ساعت 30/13 در اعتراض به آنچه ناکارآمدی شهرداری در سیاهپوشکردن تهران مینامیدند، تجمع کردند. 5 شهریور دیروز بود و این تجمع انجام شد؛ تجمعی که مطالبهاش نمود محرم در شهر با همه وجناتش بود. دیروز در این تجمع که ادامه تجمع دوم شهریور بود معترضان میگفتند با گذشت سه روز هنوز مطالبهشان محققنشده و ضمن بیان این مشکل، بیانیهشان را قرائت کردند و مشغول عزاداری شدند. آنها خواستار معرفی و توبیخ اهمالکاران بودند که البته با حضور معاون خدمات شهری میان تجمعکنندگان همه چیز به خیر گذشت.
یک محرم و دهها متولی
بین همه حرفهای گلایهآمیزی که زدهمیشد، میان همه انتقادها و مطالبهها تنها و تنها یک نام بود که تکرار میشد: شهرداری تهران. همه نگاهها سمت شهرداری بود، هر که انتظاری داشت از این نهاد بود، همه میگفتند شهرداری کمکاری کرده، دیرکرده، دلنداده، بودجهنگذاشته. اگر تجمعی هم بود مقابل ساختمان شهرداری بود، اگر حرف تندی هم بود حواله شهرداری بود، درحالیکه همکاران فرهنگی شهرداری تهران در سایر نهادها زیر سایه این انتقادها آرام بوده و مجبور نبودند پاسخ دهند.
گفته میشود برای پیشبرد کارهای فرهنگی در تهران ازجمله سیاهپوششدن شهر در محرم و بقیه مناسبتهای مذهبی تقویم، 17 نهاد متولی وجود دارد که نامشان در محرمِ پر گلایه امسال تقریبا هیچجا بردهنشد، مگر آنجاها که مدافعان داشتند از مدیریت شهری دفاع میکردند.
محمدجواد حقشناس، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران که یکی از این مدافعان بود در دویستوسیوسومین جلسه این شورا تقریبا نام همه متولیان را بهزبانآورد، آن هم با لحنی تند و خطاب به منتقدانی که او گمان داشت نمیدانند در تهران دهها سازمان و نهاد کوچک و بزرگ که پول از بیتالمال میگیرند کارشان اصلا همین محرمیکردن فضای شهر است.
او گفت آیا در این شهر اوقاف و خیریه وجود ندارد؟ آیا هزاران مسجد و سازمان امور مساجد تعطیل هستند؟ آیا در این شهر دفتر تبلیغات اسلامی با دهها شعبه موجود نیست؟ آیا دفتر تبلیغات اسلامی وجود خارجی ندارد؟ آیا دهها بنیاد کوچک و بزرگ چون مستضعفان و ۱۵ خرداد، بسیج و اوج با مسؤولیت مستقیم فرهنگی موجود نیستند؟ آیا در این شهر ستاد برگزاری نمازجمعه مسؤولیتی ندارد؟ آیا هزاران شعبه بانک و دهها سازمان و وزارتخانه(وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) و دیگر سازمانهای مربوطه محو بودند؟ و به این ترتیب نام متولیانی که در محرم ویژه امسال باید پاسخ مطالبات مردمی را میدادند و فضای شهر را برای این ماه عزیز آماده میکردند، بیان کرد که البته میشود نام خیلیهای دیگر را نیز به فهرست او اضافه کرد، سپاه محمد رسول ا... را، سازمان بسیج مستضعفین و هیات رزمندگان اسلام و اصناف و حتی ستاداجرایی فرمان حضرت امام(ره) و معاونت تبلیغ حوزههای علمیه را.
البته گردانندگان هیاتهای عزاداری محرم همواره گفتهاند که از نهادهای فرهنگی متولی تقریبا هیچ سالی هیچ کمک و همراهی ویژهای ندیدهاند که این معلوم میکند کار این نهادها هیچ گاه بیعیب نبودهاست. امسال اما در فضای اعتراضی پیش آمده که همه کم کاریها به پای شهرداری تهران نوشتهشد که منصفانه نبود، در حالی که خیلیها باید توضیح میدادند کجای ماجرای مدیریت محرم ایستادهاند.
سعید عمرانی که یکی از اعضای هیات امنای هیاتالحسین تهران است با این که گلهای ندارد و برای محرم و امامحسین(ع) دلی کار میکند به ما حرفهای تامل برانگیزی زد. او گفت این روزها هیاتهای عزاداری بدون کمک دیگران، بدون کمک ارگان، سازمان و یا نهادی، هیات خود را در یکی از پارکها یا در فضاهای باز برگزار میکنند تا نشان دهند بدون کمک نهادها و ارگانها هم میتوان نام امام حسین (ع) را زنده نگه داشت.
او کمی دلش پر بود و گفت کمک به دستگاه سالار شهیدان (ع) لیاقت میخواهد و هر کسی لیاقت این را ندارد که در این دستگاه حاضر شود، ولی روی خوش ماجرا این است که اگر امسال هم ارگانها و نهادها از هیاتهای عزاداری حمایت نکردند ولی هیاتها بازهم توانستند بدون منت و توقع، چراغ روضه و عزاداری را روشن کنند.
با وجود این نگاه اما اینطور نبود که همه متولیان در محرم امسال دست روی دست بگذارند و پای کار تکریم ماه دوست داشتنی محرم نیایند. حجتالاسلام و المسلمین حجتا... ذاکر، مسوول فرهنگی مرکز رسیدگی به امور مساجد در گزارشی که به ما داد گفت که مساجد پرچمهای عزاداری را در اختیار محلات گذاشته اند تا بالای سردر خانهها نصب کنند، همچنین سخنرانیهای کوتاه و محتوای مورد نیاز مخاطبان در فضای مجازی را تولید کرده اند تا فضای مجازی نیز در کنار فضای حقیقی محرمی شود.
در سازمان تبلیغات اسلامی و درمعاونت فرهنگی و تبلیغی این سازمان، مصطفی جلالی نیز به ما گفت که برگزاری مراسم درفضای باز و استفاده از ابزارهای دیجیتال در محرم امسال کارهای شاخص تبلیغات اسلامی برای تکریم این ماه است که با اقدامات سنتی همچون چاپ پوستر، نقاشی وطرحهای گرافیکی و ارسال آنها به شهرداری مناطق پشتیبانی میشود.
شهرداری تهران چه کرد؟
بازار تهران سیاهپوش شدهاست، معابر، میدانها و محلههای مرکزی شهر همه رخت عزا پوشیدهاند، فقط درمنطقه 11 تهران طول سیاهپوشی محلهها به بیش از 10 هزار متر رسیده است، بیش از صد دلنوشته در وصف واقعه عاشورا و امام حسین (ع) خیابانهای پایتخت را مزین کرده است، عرشههای پل حالا پر است از پیامهای عاشورایی، بیرق عزای حسین در سراسر شهر به اهتزاز درآمده و بیلبوردها میزبان تبلیغات محرمی شدهاند. پرچم عزاداری اباعبدا... ( آن پرچم بزرگ که از کیلومترها دورتر دیده میشود) نیز دیروز در باغ هنرتهران به اهتزاز درآمد و اضافه شد به آن دیوارنوشته بزرگ و پر احساس میدان ولیعصر(عج) که به شعار محرم امسال مزین است: ما ملت امام حسینیم.
شهرداری تهران کمکاریهایی در این حوزه اگر داشت با این کارها جبرانشان کرد. با این که دیر شروع کرد و کم انرژی ظاهر شد، ولی زود به خود آمد و به داد حال دل شهر رسید. پیروز حناچی، شهردار تهران البته میگوید برنامههای طراحی شده فقط اینهایی که انجام شده، نیست بلکه اقدامات هرچه به تاسوعا و عاشورا نزدیکتر شویم بیشتر خواهد شد، مثل عزاداریهای محرم در فضای باز که شاخصترینش عزاداریهای میدان امامحسین خواهد بود.
دیروز به خاطر کارهایی که شهرداری انجام داده و قرار است انجام دهد فرمانده انتظامی تهران بزرگ از این نهاد تشکر کرد و گفت شهرداری تهران بهخوبی با هیاتهای بزرگ و کوچک پایتخت همکاری میکند. سردار محمدرضا یزدی، فرمانده سپاه محمد رسول ا... (ص) تهران هم که تشکیلات متبوعش یک پای ماجرای رهبری برنامههای محرم است به انتقادها از تاخیر شهرداری در سیاهپوش کردن شهر واکنش نشان داد و موضوع را اینچنین شکافت که هر سال مراسم عزاداری درسطوح مختلفی از هیاتهای بزرگ تا هیات کوچک خردسالان در شهرتهران و درهرکوچه و پسکوچه برگزار میشد که چون امسال به خاطر موازین بهداشتی نباید اینچنین میشد، عدهای تصور کردند شهرداری برای شهر کم گذاشته است. شهرداری اگر زودتر اقدام میکرد، کارهای انجام شده اگر سرعت و خلاقیت بیشتری داشت و اگر بقیه متولیان نیز همراهی میکردند، بعید بود انتقادی به میان بیاید، مثل سالهای پیش که حرف و حدیثی نبود. البته شهرداری تهران با این که اندکی تاخیر در اقدامات را قبول دارد، ولی به ما توضیح میدهد امسال چون به همه دستگاههای متولی ابلاغ شده بود که تا تصویب و ابلاغ شعار واحد ویژه محرم دست نگه دارند و به این علت که این شعار روز دوم محرم آماده شد و همه خیلی دیر دانستند «ما ملت امام حسینیم» شعار واحد این ماه است، کارها کمی به عقب افتاد.
شهرداری میگوید میان متولیان، بحث بر سر این بود که محرم امسال چون اولین محرم بدون حاج قاسم است آیا پرچمها به رنگ سرخ خون و خونخواهی باشد یا مثل همیشه به رنگ سیاه عزا. ظاهرا این مساله نیز کارها را با تاخیر روبهرو کرده است. این تاخیر به چشم خیلیها آمده و هنوز با آن کنار نیامدهاند، افرادی همچون محسن مبارکی، عضو هیات امنای هیات امامحسین(ع) خیابان پاسداران تهران. او به ما گفت اگر هر سال حال و هوای محرم با آویزان کردن پرچم و سیاهپوش کردن دیوارها و معابر و میادین به مردم منتقل میشد، امسال هم مثل هر سال همین حس البته با غلظت کمتر به مردم منتقل میشود، اما نه لزوما با پرچمها و المانهای نصب شده درشهر توسط متولیان که به خاطر کارهای داوطلبانه مردم و شاید حسینی بودن یک مدیر در شهرداری یک منطقه.
محسن مبارکی در واقع معتقد به کمکاری همه نهادهای متولی بوده و معتقد است شاید لازم باشد سرنخ این ماجرا را در شورای شهر نیز جستوجو کنیم.
با این حال، شهرداری تهران که یکی از 17 نهاد متولی در پاسداشت محرم و میراث عاشوراست بعد از مدتی وقفه کارها را از سر گرفته و برنامههای محرمیاش را پیش میبرد. روی نمودارها و اینفوگرافیها، شهرداری نسبت به سال پیش نه کمتر بلکه بیشترعمل کرده؛ طبق برآورد پیروز حناچی 30 درصد بیشتر. اطلاعاتی که در اختیار ماست نشان میدهد امسال طرحها به لحاظ متراژ از پارسال بیشتر شدهاند، به طوری که 1647 مترمربع از پرتالهای فرهنگی، 6738 متر از عرشههای فرهنگی، 532 متر از بیلبوردهای فرهنگی و 6966 مترمربع از سازههای فرهنگی امسال در اختیار طرحهای محرمی قرار گرفته که در سه بخش بیشتر از پارسال است.
امسال همچنین 1265 طرح محرمی در شهرداری تدارک دیده شده که نسبت به رقم پارسال که 774طرح بود رشد کرده است. به این ترتیب امسال 1265 طرح در 16هزار و 283 متر از فضاهای فرهنگی شهر پراکنده شده که به روایت شهرداری تهران از عددهای مشابه در سال گذشته که 774 و 13 هزار و 202 بود بزرگتر شده است. البته آنچه مردم در شهر میبینند و حس میکنند به مراتب مهمتر از این عددهاست که درک و تحلیل و بررسیشان فهم ریاضی میخواهد. مردم بدون این که به متراژ و کمیت طرحها کاری داشته باشند همین که ببینند شهر فضای دلخواه محرم را دارد راضی میشوند و این دقیقا همان چیزی است که میان برنامههای متولیان فرهنگی و مدیران شهری نباید از قلم بیفتد.