گزارش جام جم از کالاهایی که به دلیل وابستگی به واردات در بازار کمیاب شده‌اند
وابستگی‌های کوچکِ بزرگ
کمتر کالایی پیدا می‌شود که صفرتا صد آن در یک کشور تولید شود. به‌عنوان‌مثال، پراید که اکنون یک کالای کاملا ایرانی شناخته می‌شود و سال‌هاست از خط تولید کره جنوبی خارج‌شده 80 درصد آن ایرانی است و حدود 20 درصد به خارج از کشور وابستگی دارد. این موضوع حتی در کالاهای خوراکی نیز مشاهده می‌شود،مثلا در صنعت مرغداری مرغ‌هایی که در داخل ایران پرورش داده می‌شود از نژادهای هلندی، انگلیسی، فرانسوی و آمریکایی است. بسیاری از افراد با مشاهده برندها و نام‌های ایرانی روی کالاها این ذهنیت برایشان به وجود می‌آید که این کالا کاملا ایرانی است و نیاز به فناوری خاصی ندارد. در این گزارش جام‌جم به اقلامی پرداخته‌ایم که نشان می‌دهد چه کالاهایی و با چند درصد وابستگی در کشور تولید می‌شود. زمانی که نرخ ارز در نوسان است، این کالاها با تغییر قیمت روبه‌رو می‌شوند و بسیاری از مردم برایشان عجیب است که چرا با گران شدن دلار، دستمال‌کاغذی، پوشک و برخی اقلام خوراکی باید گران شود. اخیرا با گرانی روغن روبه‌رو بودیم که در گزارشی به آن اشاره کردیم دانه‌های روغنی وارداتی است. در پاسخ به این پرسش باید بگوییم شاید کمتر کالایی را بتوان یافت که از صفرتا صد آن در داخل کشور تولید شود و بسیاری از کالاهای به‌ظاهر ایرانی وابسته به واردات مواد اولیه است. مواد اولیه‌ای که می‌توان بسیاری از آنها را در داخل کشور تولید کرد، اما یا صرفه اقتصادی برای تولید آن وجود ندارد یا تولیدکنندگان انگیزه‌ای برای حرکت به سمت تولید این مواد ندارند. مشروح این گزارش را بخوانید.
شکلات‌های ایرانی با شناسنامه آفریقایی
دانه کاکائو عمدتا در کشورهایی چون غنا و ساحل‌عاج رشد می‌کند و بیشتر کشورهای بزرگ که در صنعت شکلات دستی بر آتش دارند، مواد اولیه خود را از این کشورها تأمین می‌کنند.
ایران نیز به‌تبع این اصل دانه کاکائو را از کشورهای غنا و ساحل‌عاج وارد می‌کند و اکنون یکی از تولیدکنندگان صنعت شکلات در منطقه است.
جمشید مغازه‌ای، دبیر انجمن شیرینی و شکلات می‌گوید: به دلیل این‌که واردات شکلات در ایران تعرفه بالایی دارد، اغلب از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود.
وی افزود: دانه کاکائو یک کالای کشاورزی است که برای صنعت شکلات همه مواد اولیه باید از کشورهای غنا و ساحل‌عاج وارد شود. این کشورها در منطقه گرمسیر قرار دارند و دانه کاکائو در آنجا رشد می‌کند.
وابستگی محض در تأمین نهاده‌های دام و طیور
بر اساس آمارهای موجود، کشور سالانه به ۱۹ میلیون تن نهاده دام و طیور نیاز دارد که چیزی در حدود ۱۶ میلیون تن آن از طریق واردات تأمین می‌شود، یعنی وابستگی ما در حوزه نهاده‌های دام و طیور حدود ۸۵درصد است. برای تأمین نیاز کشور به این نهاده‌ها سالانه مبلغی حدود
5/3 میلیارد دلار ارز از کشور خارج می‌شود. بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال ۹۷، حدود ۹ میلیون تن ذرت، 5/2 میلیون تن جو و 5/1میلیون تن کنجاله وارد کشور شده ، این در حالی است که امکان تأمین تمام نیاز کشور به این نهاده‌ها در داخل کشور کاملا ممکن است. تنها استدلال برای عدم کاشت این نهاده‌ها قیمت پایین خرید تضمینی آنها از سوی دولت و گاهی آب بر بودن کشت این محصولات است. به‌عنوان‌مثال، برخی کشاورزان قیمت پایین خرید ذرت و مصرف بسیار بالای آب در تولید آن را دلیلی برای واردات این نهاده‌ها می‌دانند.
وابستگی 40 درصد در تامین مواد اولیه تولید لاستیک
لاستیک به عنوان یکی از کالاهای اساسی برای ناوگان حمل و نقل به‌خصوص ماشین‌های سنگین به‌شمار می‌رود؛ کالایی که اکنون برای تامین آن چیزی حدود 70 درصد وابستگی وجود دارد. این در‌حالی است که این وابستگی در بخش تایرهای سواری بسیار کمتر بوده و فقط 30 درصد تایرهای سواری وابسته به واردات است. موضوعی که در تایر خودروهای سنگین کاملا بر‌عکس است. این در حالی است که بیش از 90 درصد حمل و نقل کالا میان شهرها از طریق ماشین‌های سنگین بوده و هر‌گونه اخلال در این حوزه می‌تواند کشور را با مشکلاتی در حوزه عرضه و توزیع کالاها مواجه کند.
این در‌حالی است که به‌رغم اهمیت این موضوع، در کل کشور تنها یک کارخانه تولید لاستیک، آن هم لاستیک رادیال برای کامیون‌ها وجود دارد که صرفا پاسخگوی 30 درصد نیاز بازار است. تعرفه واردات لاستیک سنگین در حال حاضر 5 درصد است که باعث شده اغلب واردات از طریق مجاری قانونی انجام شود. البته کمبود لاستیک سنگین در سال 97 و اعتصاب کامیون‌داران باعث شد تا سیستم واردات لاستیک‌های سنگین تغییر کند و برندهای جدیدی وارد بازار ایران شود. نیاز سالانه ایران به لاستیک‌های سنگین پنج میلیون حلقه است که چیزی کمتر از دو میلیون حلقه در داخل کشور تولید می‌شود. در بخش مواد اولیه نیز 60 درصد آن از داخل کشور تامین شده و
40 درصد وابسته به واردات است.
خودکفایی در دارو نیازمند سرمایه‌گذاری دولتی است
ایران در صنعت داروسازی توانسته تا 97 درصد خودکفا شود؛ خودکفایی‌‌ای که البته درباره میزان و تعداد داروهای مصرفی است و همان 3 درصد داروی وارداتی به‌واسطه قیمت‌های بالا، هم ارز‌بری بالایی داشته و هم برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج به‌کار می‌رود.
علاوه بر 3 درصد داروی وارداتی به کشور، تولید بخش قابل‌توجهی از داروهای داخلی نیز نیازمند واردات مواد اولیه است؛ به‌طوری که ایران در تامین مواد اولیه ساخت داروهای ایرانی 71 درصد خودکفا شده و 29 درصد وابستگی دارد.
بررسی‌های خبرنگار ما نشان می‌دهد ایران در زمینه تولید برخی داروها مانند انسولین و فاکتورهای خونی به کشورهای دیگر
وابسته است.
دلیل اصلی این وابستگی نیز به‌صرفه نبودن سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی و بی‌توجهی بخش دولتی به این موضوع است. ایران با توجه به توانایی دارویی که دارد، می‌تواند در تولید این داروها نیز موفق باشد اما ورود به تولید این داروها نیازمند سرمایه‌گذاری و تحقیق و توسعه است که این امر به‌دلیل خاص بودن این داروها برای بخش خصوصی صرفه اقتصادی ندارد.
وابستگی 90 درصدی به واردات روغن
بررسی آمار مصرف روغن در کشور نشان‌دهنده مصرف بالای این محصول نسبت به میزان مطلوب مصرف در دنیاست. موضوعی که روغن را به یکی از کالاهای اساسی و پرمصرف ما ایرانی‌ها تبدیل کرده است. در حال حاضر حدود۹۰ درصد میزان مصرف روغن نباتی کشور وابسته به واردات است، به‌نحوی که از کل آمار ۱۸۲۲ هزار تنی مصرف روغن‌نباتی در کشور، حدود ۱۶۸۹ هزار تن شامل روغن و دانه‌های روغنی از طریق واردات تامین می‌شود. تولید دانه‌های روغنی نقش به‌سزایی در صرفه‌جویی ارزی، تسریع روند توسعه اقتصادی، امنیت و استقلال غذایی کشور ایفا می‌کند. طبق بررسی‌های انجام شده، بیشترین تمرکز در این زمینه روی محصول کلزاست، چرا که این دانه در پاییز کشت می‌شود و از نزولات جوی استفاده می‌کند؛ بنابراین به حل بحران کم‌آبی کشور نیز کمک خواهد شد. برخی مسؤولان بحث کم‌آبی را مطرح می‌کنند اما طی سال‌های گذشته به‌دلیل تبلیغات زیادی که برای گیاهی مانند کلزا - که جزو دانه‌های روغنی محسوب می‌شود- شده بود کشاورزان ترغیب به کشت این گیاه شدند، اما بی‌مهری مسؤولان به کشاورزان و پایین بودن قیمت خرید تضمینی باعث شد در سال‌های بعد کشاورزان محصولات دیگری را کشت کنند.
وابستگی 50 درصدی در تولید کاشی‌های ایرانی
کاشی و سرامیک از جمله اقلام و کالاهایی است که کمتر کسی حتی به ذهنش خطور می‌کند که کارخانه‌های بی‌شمار تولید این ماده ساختمانی نیازمند واردات باشد و با قطع واردات مواد اولیه تولید آن با مشکل مواجه شود. بهنام عزیززاده، دبیر انجمن تولید کنندگان کاشی و سرامیک در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: برای تولید کاشی و سرامیک مواد معدنی که بدنه اصلی کاشی و سرامیک را تشکیل می‌دهد کاملا بومی است و از داخل کشور تامین می‌شود، اما در سطح آن و همین‌طور در بخش چاپ طرح‌های روی کاشی و سرامیک به خارج از کشور وابسته‌ایم که این وابستگی چیزی حدود 50 درصد از تولیدات‌مان را شامل می‌شود. به بیان بهتر در بخش سطح و چاپ تولید كاشی و سرامیك وابستگی 50درصدی وجود دارد.
گندم؛ راهبردی‌ترین كالا
گندم در ایران در دو بخش صنفی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد كه مجموع نیاز این بخش‌ها با احتساب بذری كه باید دوباره برای كاشت مصرف شود 14 میلیون تن است كه 5/11 میلیون تن برای تولید نان و كمتر از سه میلیون تن در صنایعی چون تولید ماكارونی و شیرینی پزی استفاده می‌شود. هر چند در دو سال گذشته دو میلیون تن گندم به منظور ذخایر راهبردی وارد كشور شد اما طبق بررسی‌های انجام شده اگر سالانه 15 میلیون تن در كشور گندم تولید شود علاوه بر رفع كامل نیاز داخلی، ذخایر راهبردی نیز پوشش داده می‌شود. هر كشوری با توجه به مصرفی كه دارد به اندازه چند ماه ذخیره استراتژیك را انجام می‌دهد. ایران نیز از این قاعده مستثنا نبوده و در این راستا سالانه یك میلیون تن گندم وارد می‌كند. پایین‌بودن قیمت خرید تضمینی گندم با توجه به تغییر گروه كالایی سم و كود كشاورزی و حذف ارز ترجیحی و تخصیص ارز نیمایی و بالارفتن هزینه‌های تولید باعث می‌شود كشاورزان از كاشت كالاهایی كه دارای خرید تضمینی هستند استقبال نكنند، موضوعی كه می‌تواند امنیت غذایی كشور را تهدید كند. كارشناسان بخش كشاورزی معتقدند اگر نرخ خرید تضمینی گندم در سال زراعی جدید كمتر از 5000 تومان باشد انگیزه كشاورزان برای كاشت گندم كم خواهد شد این در حالی است كه نرخ خرید تضمینی برای سال جاری 4000 تومان تعیین شده است.
بستنی‌هایی با چوب وارداتی
بستنی‌های ایرانی و برندهای آن آنقدر معروف‌اند كه حتی آوازه برخی برندهای معروف ایرانی به خارج از مرزهای ایران نیز رسیده و در رقابت با بستنی‌سازهای معروف دنیا توانسته‌اند بخشی از بازار كشورهای همسایه را از آن خود كنند.
همین بستنی‌های خوشمزه و محبوب ایرانی كه مزین به نام‌های ایرانی بوده برای تولید به واردات مواد اولیه وابسته است. بهتر است بگوییم تمام مواد تشكیل‌دهنده بستنی به جز شیر و شیر خشك از یك تا 100درصد از كشورهای دیگر تامین می‌شود. نمونه مواد اولیه وارداتی برای تولید بستنی انواع طعم دهنده‌ها، كاكائو، كره حیوانی، شكر و همچنین ظروف و چوب بستنی است كه بخش قابل توجهی از این اقلام از طریق واردات تامین می‌شود.
چوب بستنی در دو كشور استرالیا و روسیه تولید می‌شود و چین به عنوان یكی از بزرگترین صادركنندگان جهان، چوب بستنی روسیه را به‌صورت عمده خریداری و به كشورهای دیگر صادر می‌كند.
دانه کاکائو عمدتا در کشورهایی چون غنا و ساحل‌عاج رشد می‌کند و بیشتر کشورهای بزرگ که در صنعت شکلات دستی بر آتش دارند، مواد اولیه خود را از این کشورها تأمین می‌کنند.
ایران نیز به‌تبع این اصل دانه کاکائو را از کشورهای غنا و ساحل‌عاج وارد می‌کند و اکنون یکی از تولیدکنندگان صنعت شکلات در منطقه است.
جمشید مغازه‌ای، دبیر انجمن شیرینی و شکلات می‌گوید: به دلیل این‌که واردات شکلات در ایران تعرفه بالایی دارد، اغلب از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود.
وی افزود: دانه کاکائو یک کالای کشاورزی است که برای صنعت شکلات همه مواد اولیه باید از کشورهای غنا و ساحل‌عاج وارد شود. این کشورها در منطقه گرمسیر قرار دارند و دانه کاکائو در آنجا رشد می‌کند.
وابستگی محض در تأمین نهاده‌های دام و طیور
بر اساس آمارهای موجود، کشور سالانه به ۱۹ میلیون تن نهاده دام و طیور نیاز دارد که چیزی در حدود ۱۶ میلیون تن آن از طریق واردات تأمین می‌شود، یعنی وابستگی ما در حوزه نهاده‌های دام و طیور حدود ۸۵درصد است. برای تأمین نیاز کشور به این نهاده‌ها سالانه مبلغی حدود
5/3 میلیارد دلار ارز از کشور خارج می‌شود. بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی در سال ۹۷، حدود ۹ میلیون تن ذرت، 5/2 میلیون تن جو و 5/1میلیون تن کنجاله وارد کشور شده ، این در حالی است که امکان تأمین تمام نیاز کشور به این نهاده‌ها در داخل کشور کاملا ممکن است. تنها استدلال برای عدم کاشت این نهاده‌ها قیمت پایین خرید تضمینی آنها از سوی دولت و گاهی آب بر بودن کشت این محصولات است. به‌عنوان‌مثال، برخی کشاورزان قیمت پایین خرید ذرت و مصرف بسیار بالای آب در تولید آن را دلیلی برای واردات این نهاده‌ها می‌دانند.
وابستگی 40 درصد در تامین مواد اولیه تولید لاستیک
لاستیک به عنوان یکی از کالاهای اساسی برای ناوگان حمل و نقل به‌خصوص ماشین‌های سنگین به‌شمار می‌رود؛ کالایی که اکنون برای تامین آن چیزی حدود 70 درصد وابستگی وجود دارد. این در‌حالی است که این وابستگی در بخش تایرهای سواری بسیار کمتر بوده و فقط 30 درصد تایرهای سواری وابسته به واردات است. موضوعی که در تایر خودروهای سنگین کاملا بر‌عکس است. این در حالی است که بیش از 90 درصد حمل و نقل کالا میان شهرها از طریق ماشین‌های سنگین بوده و هر‌گونه اخلال در این حوزه می‌تواند کشور را با مشکلاتی در حوزه عرضه و توزیع کالاها مواجه کند.
این در‌حالی است که به‌رغم اهمیت این موضوع، در کل کشور تنها یک کارخانه تولید لاستیک، آن هم لاستیک رادیال برای کامیون‌ها وجود دارد که صرفا پاسخگوی 30 درصد نیاز بازار است. تعرفه واردات لاستیک سنگین در حال حاضر 5 درصد است که باعث شده اغلب واردات از طریق مجاری قانونی انجام شود. البته کمبود لاستیک سنگین در سال 97 و اعتصاب کامیون‌داران باعث شد تا سیستم واردات لاستیک‌های سنگین تغییر کند و برندهای جدیدی وارد بازار ایران شود. نیاز سالانه ایران به لاستیک‌های سنگین پنج میلیون حلقه است که چیزی کمتر از دو میلیون حلقه در داخل کشور تولید می‌شود. در بخش مواد اولیه نیز 60 درصد آن از داخل کشور تامین شده و
40 درصد وابسته به واردات است.
خودکفایی در دارو نیازمند سرمایه‌گذاری دولتی است
ایران در صنعت داروسازی توانسته تا 97 درصد خودکفا شود؛ خودکفایی‌‌ای که البته درباره میزان و تعداد داروهای مصرفی است و همان 3 درصد داروی وارداتی به‌واسطه قیمت‌های بالا، هم ارز‌بری بالایی داشته و هم برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج به‌کار می‌رود.
علاوه بر 3 درصد داروی وارداتی به کشور، تولید بخش قابل‌توجهی از داروهای داخلی نیز نیازمند واردات مواد اولیه است؛ به‌طوری که ایران در تامین مواد اولیه ساخت داروهای ایرانی 71 درصد خودکفا شده و 29 درصد وابستگی دارد.
بررسی‌های خبرنگار ما نشان می‌دهد ایران در زمینه تولید برخی داروها مانند انسولین و فاکتورهای خونی به کشورهای دیگر
وابسته است.
دلیل اصلی این وابستگی نیز به‌صرفه نبودن سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی و بی‌توجهی بخش دولتی به این موضوع است. ایران با توجه به توانایی دارویی که دارد، می‌تواند در تولید این داروها نیز موفق باشد اما ورود به تولید این داروها نیازمند سرمایه‌گذاری و تحقیق و توسعه است که این امر به‌دلیل خاص بودن این داروها برای بخش خصوصی صرفه اقتصادی ندارد.
وابستگی 90 درصدی به واردات روغن
بررسی آمار مصرف روغن در کشور نشان‌دهنده مصرف بالای این محصول نسبت به میزان مطلوب مصرف در دنیاست. موضوعی که روغن را به یکی از کالاهای اساسی و پرمصرف ما ایرانی‌ها تبدیل کرده است. در حال حاضر حدود۹۰ درصد میزان مصرف روغن نباتی کشور وابسته به واردات است، به‌نحوی که از کل آمار ۱۸۲۲ هزار تنی مصرف روغن‌نباتی در کشور، حدود ۱۶۸۹ هزار تن شامل روغن و دانه‌های روغنی از طریق واردات تامین می‌شود. تولید دانه‌های روغنی نقش به‌سزایی در صرفه‌جویی ارزی، تسریع روند توسعه اقتصادی، امنیت و استقلال غذایی کشور ایفا می‌کند. طبق بررسی‌های انجام شده، بیشترین تمرکز در این زمینه روی محصول کلزاست، چرا که این دانه در پاییز کشت می‌شود و از نزولات جوی استفاده می‌کند؛ بنابراین به حل بحران کم‌آبی کشور نیز کمک خواهد شد. برخی مسؤولان بحث کم‌آبی را مطرح می‌کنند اما طی سال‌های گذشته به‌دلیل تبلیغات زیادی که برای گیاهی مانند کلزا - که جزو دانه‌های روغنی محسوب می‌شود- شده بود کشاورزان ترغیب به کشت این گیاه شدند، اما بی‌مهری مسؤولان به کشاورزان و پایین بودن قیمت خرید تضمینی باعث شد در سال‌های بعد کشاورزان محصولات دیگری را کشت کنند.
وابستگی 50 درصدی در تولید کاشی‌های ایرانی
کاشی و سرامیک از جمله اقلام و کالاهایی است که کمتر کسی حتی به ذهنش خطور می‌کند که کارخانه‌های بی‌شمار تولید این ماده ساختمانی نیازمند واردات باشد و با قطع واردات مواد اولیه تولید آن با مشکل مواجه شود. بهنام عزیززاده، دبیر انجمن تولید کنندگان کاشی و سرامیک در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: برای تولید کاشی و سرامیک مواد معدنی که بدنه اصلی کاشی و سرامیک را تشکیل می‌دهد کاملا بومی است و از داخل کشور تامین می‌شود، اما در سطح آن و همین‌طور در بخش چاپ طرح‌های روی کاشی و سرامیک به خارج از کشور وابسته‌ایم که این وابستگی چیزی حدود 50 درصد از تولیدات‌مان را شامل می‌شود. به بیان بهتر در بخش سطح و چاپ تولید كاشی و سرامیك وابستگی 50درصدی وجود دارد.
گندم؛ راهبردی‌ترین كالا
گندم در ایران در دو بخش صنفی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد كه مجموع نیاز این بخش‌ها با احتساب بذری كه باید دوباره برای كاشت مصرف شود 14 میلیون تن است كه 5/11 میلیون تن برای تولید نان و كمتر از سه میلیون تن در صنایعی چون تولید ماكارونی و شیرینی پزی استفاده می‌شود. هر چند در دو سال گذشته دو میلیون تن گندم به منظور ذخایر راهبردی وارد كشور شد اما طبق بررسی‌های انجام شده اگر سالانه 15 میلیون تن در كشور گندم تولید شود علاوه بر رفع كامل نیاز داخلی، ذخایر راهبردی نیز پوشش داده می‌شود. هر كشوری با توجه به مصرفی كه دارد به اندازه چند ماه ذخیره استراتژیك را انجام می‌دهد. ایران نیز از این قاعده مستثنا نبوده و در این راستا سالانه یك میلیون تن گندم وارد می‌كند. پایین‌بودن قیمت خرید تضمینی گندم با توجه به تغییر گروه كالایی سم و كود كشاورزی و حذف ارز ترجیحی و تخصیص ارز نیمایی و بالارفتن هزینه‌های تولید باعث می‌شود كشاورزان از كاشت كالاهایی كه دارای خرید تضمینی هستند استقبال نكنند، موضوعی كه می‌تواند امنیت غذایی كشور را تهدید كند. كارشناسان بخش كشاورزی معتقدند اگر نرخ خرید تضمینی گندم در سال زراعی جدید كمتر از 5000 تومان باشد انگیزه كشاورزان برای كاشت گندم كم خواهد شد این در حالی است كه نرخ خرید تضمینی برای سال جاری 4000 تومان تعیین شده است.
بستنی‌هایی با چوب وارداتی
بستنی‌های ایرانی و برندهای آن آنقدر معروف‌اند كه حتی آوازه برخی برندهای معروف ایرانی به خارج از مرزهای ایران نیز رسیده و در رقابت با بستنی‌سازهای معروف دنیا توانسته‌اند بخشی از بازار كشورهای همسایه را از آن خود كنند.
همین بستنی‌های خوشمزه و محبوب ایرانی كه مزین به نام‌های ایرانی بوده برای تولید به واردات مواد اولیه وابسته است. بهتر است بگوییم تمام مواد تشكیل‌دهنده بستنی به جز شیر و شیر خشك از یك تا 100درصد از كشورهای دیگر تامین می‌شود. نمونه مواد اولیه وارداتی برای تولید بستنی انواع طعم دهنده‌ها، كاكائو، كره حیوانی، شكر و همچنین ظروف و چوب بستنی است كه بخش قابل توجهی از این اقلام از طریق واردات تامین می‌شود.
چوب بستنی در دو كشور استرالیا و روسیه تولید می‌شود و چین به عنوان یكی از بزرگترین صادركنندگان جهان، چوب بستنی روسیه را به‌صورت عمده خریداری و به كشورهای دیگر صادر می‌كند.
