قلمروی آسمانی چینیها
ما در عصری زندگی میکنیم که فناوریهای فضایی به طور چشمگیری توسعه پیدا کردهاند اما با این وجود تنها یک ایستگاه فضایی در مدار زمین داریم که آمریکا، ژاپن، اروپا، کانادا و روسیه در آن با هم همکاری میکنند. براساس قانونی که سال1390/ 2011 در کنگره آمریکا به تصویب رسید، چین از همکاری در ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) منع شد و در این سالها پکن تلاش کرده با کمک گرفتن از متخصصان چینی و توسعه برنامههای فضایی خود، به اولین کشوری تبدیل شود که ایستگاه فضایی اختصاصی خودش را میسازد و به مرحله بهرهبرداری میرساند. این ایستگاه از سه ماژول تشکیل شده و در ارتفاع حدود 340 کیلومتری از سطح زمین فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. عمری که برای آن تخمین زده میشود، حدودا 10 سال است اما پیشبینی میشود تا 15 سال هم قابلیت بهرهبرداری داشته باشد. هائوچون، مدیر سازمان فضایی چین در نشست خبری اخیر ایستگاه فضایی تیانگونگ، اعلام کرد پس از تکمیل ساخت ایستگاه فضایی در پایان سال جاری، توسعه کاربردها و قابلیتهای ایستگاه را آغاز میکنیم.بنابراین به نظر میرسد بهزودی فعالیتهای این ایستگاه فضایی به طور رسمی آغاز شود. سابقه چین در برنامههای فضایی سابقهای موفق است، این کشور در سال1382/ 2003 اولین فضانورد خود را به مدار زمین فرستاد و بعد از شوروی سابق و ایالات متحده آمریکا به سومین کشوری تبدیل شد که توانسته است مستقلا انسان به فضا بفرستد. اکنون با آغاز فعالیتهای تیانگونگ به معنی«کاخ آسمانی» است، باید منتظر رقابتهای جالبی بین آمریکا و چین باشیم. در خوشبینانهترین حالت میتوانیم اینطور فکر کنیم که این رقابتها زمینهای برای تولید فناوریهای جدید و توسعه برنامههای علمی و گردشگری فضایی را درپی داشته باشد.
مزیتهای ایستگاهی فضایی ماژولار چیست؟
بخش مرکزی ایستگاه فضایی تیانگونگ که به ماژول هستهای «تیانهه» معروف است، 9 اردیبهشت سال 1400 به مدار ارسال شده و مراحل راهاندازی را پشتسر گذاشت. این دو بازو «منگتیان» و «ونتیان» نام دارند. ایستگاههای فضایی نسل اول، مانند «سالیوت»، «آلماز» و «اسکایلب»، ایستگاههای تکقطعهای بودند و برای تأمین مجدد طراحی نشده بودند. در حالی که ایستگاههای فضایی نسل دوم سالیوت ۶ و ۷ و تیانگونگ ۱ و ۲ برای تأمین مجدد در میان مأموریت طراحی شدهاند. ایستگاههای نسل سوم مانند «میر»، ایستگاه فضایی بینالمللی و CSS اما ایستگاههای فضایی ماژولار هستند که از مدارهای جداگانه پرتاب شده روی مدار جمع میشوند. روشهای طراحی ماژولار کمک میکند تا هزینههای ساخت کاهش پیدا کند و نیازهای مختلف آزمایشگاهی پاسخ داده شود. ماژول آزمایشگاهی ونتیان ایستگاه فضایی چین، سیستمهای ناوبری، نیروی محرکه و تنظیم جهت را برای ماژول تیانهه فراهم میکند. همچنین محیطی تحت فشار برای محققان مهیا میکند تا آزمایشهای علمی را در حالت سقوط آزاد یا گرانش صفر که روی زمین نمیتواند بیش از چند دقیقه فراهم شود، انجام دهند. ماژول آزمایشگاه منگتیان هم قرار است که فضایی برای تحقیقات علمی ریزگرانشی باشد. این ماژول مجهز به مجموعههای آزمایشی برای آزمایش در رشتههای مختلف مانند فیزیک سیالات، علم مواد، علم احتراق و فناوریهای هوافضا است.
در بخش آزمایشگاهی تیانگونگ چه خبر است؟
یکی از بخشهای مهم ایستگاه فضایی بینالمللی چین پروژههای تحقیقاتی است که قرار است با همکاری کشورهای مختلف انجام شود. پروژههایی مثل مطالعه اثرات ریز گرانش بر سلولهای گیاهی، استخوان و ماهیچه و مواد مذاب، آزمایشهای مربوط به تغییر شکل پروتئینها و تحقیقات حوزه مهندسی فضا.
رسانههای خبری وابسته به دولت چین گزارش دادهاند که فضانوردان و خدمه ساکن ایستگاه فضایی حدود 12000 بذر از جمله یونجه، جو و دانههای قارچ را به داخل ایستگاه میبرند تا آنها را به مدت شش ماه در معرض تابشهای کیهانی و اثرات گرانش بسیار اندک قرار دهند و در اردیبهشتماه آن را برای کاشت در خاک به زمین برگردانند. بیش از 20 آزمایشگاه کوچک مجهز به سانتریفیوژ، اتاقهای سرد با دمای منفی 80 درجه سانتیگراد، یک کوره با دمای بالا، چندین لیزر و یک ساعت اتمی نوری در تیانگونگ وجود دارد.
از این آزمایشها برای انجام آزمایشهایی مشابه آزمایشهایی که در ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) انجام شده است، استفاده میشود. برای مثال؛ بررسیهایی در مورد تأثیر ماندن طولانیمدت در مدار پایین زمین بر سلامت فضانوردان، نحوه جلوگیری از آتشسوزی در مواد مختلف و ویژگیهای کوانتومی، مواردی است که قرار است به طور جدی مورد آزمایش قرار بگیرد.
براد تاکر، اخترفیزیکدان دانشگاه ملی استرالیا در کانبرا، میگوید که محققان کشورهای دیگر نیز به آزمایشگاه در حال گردش چین دسترسی پیدا خواهند کرد. محققانی از روسیه، ژاپن، هند و مکزیک قرار است در این پروژههای آزمایشگاهی همکاری داشته باشند. ژانگ وی، مدیر فناوری ایستگاه از انجام 25 پروژه تحقیقاتی در حال حاضر خبر داده است. پیشبینی میشود ایستگاه فضایی چین در طول یک دهه از فعالیت خود میزبان 1000 آزمایش باشد.
دیسوزا معتقد است داشتن آزمایشگاه فضای جدید به این معنی است که محقان میتوانند آزمایشهایی را که در ایستگاه فضایی بینالمللی انجامشده را تکرار کنند. این کار میتواند کمک کند تا نتایج تحقیقات خود را مجددا بررسی کنند و اعتبار بیشتری به آن بدهند.
برگرفته از: nature.com/ space.com
مریم ملی - گروه دانش و سلامت