تا مدتی پیش اگر کسی به دنبال داروی کمیاب یا خاصی می‌گشت که در داروخانه‌ها موجود نبود، یکراست خودش را به ناصرخسرو می‌رساند. داروفروش‌هایی که هر کدام گوشه‌ای از خیابان را به نام خود زده‌بودند و جای‌شان معلوم بود، بعد از آن‌که سفارش دارو را می‌گرفتند، به انباری می‌رفتند و دارو را به فردی که پول چند برابر در ازای دارو داده‌بود، تحویل می‌داند . حالا که کمی شرایط دیجیتال‌تر شده، پای این دارو فروش‌ها به فضای مجازی هم باز شده و شکل و شمایل بهتری به کار و کاسبی خود داده‌اند. هم دارو می‌آورند و هم سفارش دارو برای واردات قبول می‌کنند و آن‌قدر هم کارشان گل کرده که تقدیر و تشکر مشتریان‌شان را هم در صفحات خود به اشتراک می‌گذارند. این در حالی است که بسیاری از این داروها تقلبی است و حتی اگر این داروها اصل هم باشد، گاهی شرایط حمل و نقل آنها بسیار اهمیت دارد و رعایت نکردن این نکات ، اثر دارو را به کل تغییر می‌دهد.
 
قاچاقچیان به کمبود دارو دامن می‌زنند 
تا زمانی که ذخایر دارویی در کشور به میزان کافی وجود دارد و می‌توان آنها را از داروخانه‌ها تهیه کرد، تقریبا کار قاچاقچیان دارو کساد می‌شود. اما کمبود دارو همیشه فرصت خوبی برای قاچاقچیان ایجاد می‌کند و آنها به راحتی این داروها را از کشورهای همجوار تهیه یا چه بسا در کارگاه‌های زیرزمینی تولید و آنها را در بازار داخلی به چند برابر قیمت می‌فروشند. این موضوعی است که سیدعلی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در گفت‌وگو با جام‌جم به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی قاچاقچیان ماشین لباسشویی و یخچال و وسایل بزرگ را به راحتی به کشور وارد می‌کنند، واردات دارو که می‌تواند با چند چمدان انجام شود، کار زیاد دشواری نخواهدبود. 
او به این موضوع اشاره دارد که قاچاقچیان دارو در مرزهای شرقی و غربی کشور فعال هستند و همان زمانی که زمزمه کمبود دارو به گوش می‌رسد، فعالیت خود را برای پیدا کردن بازار داخل شروع می‌کنند. 
نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران با تاکید بر این‌که اوایل پاییز وضعیت دارو تا حدودی نابسامان بود اما در حال حاضر کمی بهتر شده‌است، ادامه می‌دهد که میزان و بروز کمبودهای دارویی در کشور سینوسی است. گاهی یک دارو کمیاب است و بعد از مدتی جایگزین می‌شود اما مشکل اینجاست وقتی ما فهرست داروی‌مان را محدود می‌کنیم یا به بهانه حمایت از تولید داخل برخی از داروها را ممنوع می‌کنیم، بازار داروهای قاچاق رونق می‌گیرد.  او در توضیح این ماجرا می‌گوید: برخی از پزشکان به هر دلیلی برای بیمار خود دارویی با برندی خاص تجویز می‌کنند و بر این موضع تاکید دارند که برای بهبود حتما از همان دارو نه موارد مشابه آن، استفاده شود. همین موضوع بهانه‌ای می‌شود تا بارهای قاچاق دارو که بعضا هم می‌تواند تقلبی باشد، وارد کشور ما شود. 

 گردش مالی بالای قاچاق دارو 
قاچاق دارو فقط منحصر به واردات دارو به صورت قانونی نیست. اگر خیلی خوش‌شانس باشیم این داروها فقط قاچاقی هستند اما اگر جزو آدم بدشانس‌ها باشیم این داروها علاوه بر غیرقانونی بودن، تقلبی هم هستند و با خرید آنها فقط پول‌مان را دور انداخته‌ایم.  فاطمی توضیح می‌دهد که چرخش مالی مافیای دارو عددهای عجیب و غریبی است و سازمان جهانی بهداشت در مورد آن بارها تذکر داده‌است. در کشورهای اروپایی اصولا 4 تا 5 درصد داروها تقلبی و در برخی کشورهای آفریقایی این داروهای تقلبی بیش از 70درصد مصرف دارویی مردم در این کشورها را تشکیل می‌دهد اما به طور متوسط بیش از 10درصد بازار داروی دنیا را داروهای تقلبی تشکیل داده‌است. در کشور ما نیز تقریبا همین میزان با کمی پایین‌ و بالاتر وجود دارد که هر بار ذخایر دارویی در کشور افزایش پیدا می‌کند این آمار کم می‌شود و وقتی بازار از دارو خالی است، این آمار تا حدودی بالاتر می‌رود. به اعتقاد او، در حال حاضر کافی است وضعیت فضای مجازی و کانال‌های تلگرامی فروش دارو را رصد کنیم، آن وقت متوجه می‌شویم در حال حاضر شرایط خوبی حاکم نیست و بازار داروهای تقلبی داغ است. 

 قوانینی که بازدارنده نیست 
فاطمی بر این موضوع تاکید می‌کند که قوانینی که در این بخش وجود دارد، بسیار قدیمی است و باید بازنگری شود. قدیمی‌ترین قانونی که داریم، مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی کشور است که برای ۷۰ سال قبل است. 
او بر این باور است که برای جلوگیری از این وضعیت، باید فهرست دارویی کشور را هم وسیع‌تر کنیم و برخی نام‌های تجاری را غیرقانونی نکنیم. گاهی به دلایلی مانند خارج نشدن ارز از کشور و حمایت از تولید داخلی، ضرر بزرگ‌تری را به مردم هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سلامت وارد می‌کنیم.  نایب رئیس انجمن داروسازان ایران با تاکید بر این‌که دارو جزو کالای لوکس نیست که واردات آن محدود شود، ادامه می‌دهد: باید به این موضوع توجه داشت کسی که دارو مصرف می‌کند از روی اضطرار است و اعطای یارانه به این داروها می‌تواند برای مردم به صرفه‌تر از مصرف دارویی باشد که قاچاق وارد شده و معلوم نیست تقلبی است یا نه. 
فاطمی راهکار خروج از این شرایط را افزایش ذخایر دارویی کشور می‌داند. او تاکید می‌کند: وقتی ما پیش‌بینی می‌کنیم مصرف آنتی‌بیوتیک در یک دوره در کشور بالاست و به آن نیاز داریم، باید از فصل تابستان این موضوع مورد توجه قرار گیرد تا در زمستان با کمبود روبه‌رو نشویم. متاسفانه در کشور ما طی سال‌های اخیر به این موضوع توجه نشده‌است. اگر قرار باشد خدمتی به نظام دارویی شود، با جدی گرفتن ساماندهی و ایجاد ذخایر استراتژیک دارویی در کشور است. اگر این اقدام را جدی می‌گرفتند، مجبور نبودیم از هند داروهایی بخریم که بعد ببینیم کیفیت برخی از آنها پایین است و دوباره آن را از بازار جمع کنیم.

ملیحه محمودخواه - گروه جامعه