اقدامی که برخلاف اصول و قواعد مورد انتظار در نظام بودجه‌ریزی از جمله شفافیت، عملیاتی بودن و نظارت‌پذیری بوده به منزله در اولویت نبودن این برنامه برای دولت به شمار می‌رود.از سوی دیگر 76 درصد از سرجمع اعتبارات برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی ‌از اعتبارات تملک دارایی است. در حالی که بخش عمده برنامه‌های حوزه پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی ماهیت هزینه‌ای دارند. علاوه‌بر اینها ‌بودجه در ‌قانون بودجه سال 1401به موجب ماده (7) قانون هدفمندی یارانه‌ها امکان هزینه‌کرد منابع هدفمندی در حوزه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی وجود دارد اما در قانون بودجه 1402 با حذف اعتبارات هدفمندی در حوزه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی از ذیل تبصره «14» ماده واحده مواجه هستیم! خلاصه کلام این‌که اعتبارات پیش‌بینی شده برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی از جامعیت، کفایت، فراگیری، پایداری منابع مالی و نظارت و اثربخشی لازم برخودار نیست و این رویکرد در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی نگران‌کننده است.  «بودجه مختص حوزه آسیب‌های اجتماعی نوشته می‌شود اما محقق نمی‌شود» ‌این موضوعی است که سیدکریم حسینی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با تاکید بر آن می‌گوید: «در قانون بودجه 1401 اعتباراتی که توسط مجلس برای این بخش درنظر گرفته شده بود، یک درصد است ولی عملا هیچ اعتباری به این بخش تخصیص داده نشده و توجه به این محور مهم فرهنگی و اجتماعی در کشور همچنان مورد تاکید کمیسیون اجتماعی مجلس است.»
   
 نبود متولی و بی توجهی به تحقق اعتبار آسیب‌ها 
حسین رجایی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس از منتقدان نحوه تخصیص اعتبارات لازم برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در بودجه 1402 است. وی در عین حال معتقد است متولی اصلی در این حوزه تعیین نشده و این موضوع می‌تواند چالش‌های ما را در حوزه آسیب‌های اجتماعی بیشتر کند. از نگاه وی بی‌توجهی به تخصیص اعتبارات لازم به حوزه آسیب‌های اجتماعی باعث شده دستگاه‌های متولی این بخش با مشکل مواجه شوند و نتوانند به تکالیف خود عمل کنند. سید‌کریم حسینی دیگر عضو کمیسیون اجتماعی مجلس هم در این باره می‌گوید: « متاسفانه معمولا بودجه مختص حوزه آسیب‌های اجتماعی نوشته می‌شود اما محقق نمی‌شود کما این‌که در قانون بودجه 1401 اعتباراتی که توسط مجلس برای این بخش در نظر گرفته شده بود یک درصد است ولی عملا هیچ اعتباری به این بخش تخصیص داده نشده و توجه به این محور مهم فرهنگی و اجتماعی در کشور همچنان مورد تاکید کمیسیون اجتماعی مجلس است». طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در رابطه با تغییرات صورت گرفته در حوزه اعتبارات آسیب‌های اجتماعی در لایحه بودجه سال 1402 در مقایسه با وضعیت اعتبارات این حوزه در قانون بودجه سال 1401 نیز نکات و ملاحظات کارشناسی ذیل قابل توجه و تأمل هستند.

ملاحظات پیرامون اعتبار آسیب‌های اجتماعی در لایحه بودجه 1402

1- انتقال ردیف اعتباری برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی از ذیل سازمان امور اجتماعی به جدول ردیف‌های متفرقه
انتقال ردیف اعتباری برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی به جدول ردیف‌های متفرقه بر خلاف اصول و قواعد مورد انتظار در نظام بودجه‌ریزی از جمله شفافیت عملیاتی بودن و نظارت پذیری بوده و نشانه در اولویت نبودن این برنامه در قانون بودجه است.

2- افزایش سهم اعتبارات تملک دارایی (76درصد) از سرجمع اعتبارات برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی 
این در حالی است که بخش عمده برنامه‌های حوزه پیشگیری، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی ماهیت هزینه‌ای دارند و این اقدام به منزله غلبه نگاه محرومیت‌زدایی به حوزه آسیب‌های اجتماعی است. در حالی که این دو حوزه  گرچه مرتبط لکن متفاوت از یکدیگرند‌.

3- تعهد وزارت کشور برای تدوین برنامه اجرایی دستگاه‌های ذی‌ربط را با همکاری دستگاه مربوط و تایید سازمان برنامه‌و‌بودجه کشور تا خردادماه 
گرچه اصل این حکم به واسطه زمان‌بندی و افزایش ضمانت اجرای برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی مفید و مثبت ارزیابی می‌شود اما باید بازه زمانی در نظرگرفته شده و نیز تعداد مراجع تأییدکننده برنامه‌ها بازبینی و اصلاح شوند. 

4- حذف اعتبارات هدفمندی در حوزه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی 
هرچند عملکرد قانون بودجه سال1401 در این زمینه بسیار نامطلوب بوده است؛ لکن، به موجب ماده(7) قانون هدفمندی یارانه‌ها امکان هزینه کرد منابع هدفمندی در حوزه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی وجود دارد. اما در اعتبارات1402 شاهد این مسأله نیستیم. 

5- فقدان جامعیت، فراگیری، پایداری منابع مالی و نظارت و اثربخشی اعتبارات پیش‌بینی شده برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی
براساس اصول ارزیابی مصرح در قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی مصوب1383، می‌توان گفت؛ اعتبارات پیش‌بینی شده برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی از جامعیت، کفایت، فراگیری، پایداری منابع مالی و نظارت و اثربخشی الزام برخوردار نیست.


پیشنهادهای اصلاحی 

اصلاح متولی و بازه زمانی ارائه برنامه‌ها برای کاهش آسیب‌های اجتماعی تدوین برنامه با همکاری دستگاه مربوط و ارائه و تصویب در شورای اجتماعی کشور تا پایان تیرماه 

تغییر ردیف اعتباری برنامه کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی از ردیف جدول متفرقه به ردیف جدول ذیل سازمان امور اجتماعی کشور 

اصلاح سرجمع اعتبارات برنامە کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی میان اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی به ترتیب 60درصد اعتبارات هزینه‌ای و 40درصد اعتبارات تملک دارایی 

زهرا چیذری - دبیرگروه جامعه