نمک‌پاشی به زخم طبیعت از ترس یخ‌زدگی
زمستان وارد سومین ماهش شد و آخرین زورهایش را می‌زند تا سرما را به رخ بکشد. کم‌کم هوا رو به گرمی خواهدرفت و اگر برفی هم ببارد دیگر رمقی برای ماندن ندارد اما با اقدامات مسئولان، از برف و سرما و یخبندان‌های قبلی، زخمی بر تن محیط زیست و طبیعت مانده که سال‌های سال، هر اقدامی فقط نمک بر این زخم می‌پاشد و بس. موضوع شن و نمک‌پاشی در معابر، خیابان‌ها و جاده‌ها حرف امروز و دیروز نیست ولی صدمات و آسیب این کار که زمین و هوا و گیاهان و جانوران را هدف قرار داده، شاید تا قرن‌ها باقی بماند.
با این که چند دهه است روش‌های پیشگیری از یخ‌زدگی سنتی در بیشتر کشورهای دنیا منسوخ و راه‌هایی نوین و بدون آسیب به طبیعت جایگزین آن شده، اما هنوز در ایران، مسئولان ترجیح می‌دهند ساده و با صرفه‌ترین روش برای مقابله با برف و یخ در معابر عمومی را در دستور کار قرار دهند و آن هم چیزی نیست جز استفاده از نمک! این در حالی است که پراکنش نمک به صورت دستی و سنتی آثار، معایب و صدمات جبران‌ناپذیر زیادی برای محیط‌زیست به دنبال دارد .
دوری کردن کشورها از نمک
متاسفانه در حال حاضر روش سنتی یخ‌زدایی یعنی ریختن مخلوط شن و نمک جامد روی آسفالت با استفاده از بیل و ماشین تنها روشی است که در شهرها و جاده‌های بین شهری ایران استفاده می‌شود. کاری که در کنار تخریب روسازی آسفالت، تاثیرات زیست‌محیطی منفی بر گیاهان، آب‌های جاری و زیرزمینی، خاک و حتی سلامت انسان‌ها دارد. با این‌که سال‌هاست ایران دچار خشکسالی و کاهش بارش شده اما هنوز هم برای بارش‌هایی که هر چند سال یک‌بار رخ می‌دهد، هیچ برنامه‌ای وجود ندارد. متولیان امر با هر باران و برفی غافلگیر می‌شوند و در چنین شرایطی، ساده‌ترین راه‌ها را برای حل مسأله انتخاب می‌کنند. هم اکنون در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا، کانادا، نروژ، سوئد، چین و کشورهای اسکاندیناوی موضوع برف‌روبی و پیشگیری از یخ‌زدگی معابر درون و برون‌شهری به عنوان یک مسأله بسیار مهم و الزامی مطرح است. به طوری که این کار از وظایف جاری و متعارف دستگاه‌های متولی محسوب شده و تخطی از آن بی‌توجهی به ماموریت‌ها بوده و برخورد قاطع به همراه دارد. در ایران بیشترین کاری که راهداری، شهرداری و مدیریت بحران در رابطه با برف و یخ‌زدگی راه‌ها می‌داند، قراردادن چند کیسه شن، ماسه و نمک در کنار خیابان‌ها و جاده‌هاست تا هر وقت خودشان هم نرسیدند کاری کنند، مردم وارد عمل شوند.
حمله به سلامت شهروندان
نمک‌پاشی در فضاهای سبز و مجاورت درختان به هیچ عنوان صحیح نیست چون باعث شوری آب، تغییر ترکیب آب‌های سطحی و زیرزمینی، تخریب بافت خاک و ایجاد مشکلات بسیار برای زیست‌مندان خواهد شد.
در همین رابطه دکتر یوسف مرسلی با بیان این‌که نمک‌پاشی به شدت برای سلامت افراد مضر است، به «جام‌جم» می‌گوید: «بعد از اتمام برف و یخبندان، نمک‌های باقی مانده بر اثر وزش باد یا جابه‌جایی خودروها، تحت عنوان غبار بر تنفس، ریه و سلامت شهروندان و به خصوص کودکان تاثیر منفی می‌گذارد. امروز دنیا برای مقابله با یخبندان به سمت استفاده از ترکیبات جدید سازگار با محیط‌زیست روی آورده‌است که به نام محلول یخ‌زدا در دسترس است.»
به گفته این پزشک، منیزیم، کلسیم و استات از جمله مواد تشکیل‌دهنده محلول یخ‌زدا هستند که بر محیط‌زیست آسیبی وارد نکرده و مشکلات حاصل از نمک‌پاشی را هم ندارد.
می‌دانیم و انجام می‌دهیم
برای رسیدن به توسعه پایدار، نگاه همه به ویژه مسئولان اجرایی باید همه‌جانبه باشد، همان‌طور که به فکر رفع گرفتاری تردد شهروندان هستیم، باید به فکر درختان و سلامت آنها نیز باشیم؛ چرا که مردم برای زندگی با کیفیت، نیازمند محیطی سالم هستند.جالب است براساس گزارش‌ها و اعلام متولیان و مسئولان، محلول‌های یخ‌زدا در کشور به میزان نیاز تولید می‌شود و در این زمینه مشکلی وجود ندارد. اما این‌که چرا هنوز از نمک استفاده می‌شود، سوالی است که هیچ یک از آقایان خود را ملزم به پاسخگویی به آن نمی‌دانند.سال 1396 بود که رئیس محیط‌زیست وقت شهر تهران با بیان این‌که نمک‌پاشی برای مقابله با یخبندان نه تنها باعث مشکلات زیست‌محیطی می‌شود بلکه باقی مانده آن موجب تخریب آسفالت خیابان‌ها شده و آن را از بین می‌برد، گفته‌بود: « نمک‌پاشی روشی ناسازگار با محیط‌زیست و مخرب است که مورد تایید محیط‌زیست نیست و سال‌هاست در اغلب کشورهای دنیا دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و اگر به هر دلیل الزام و ضرورت آن به وجود آید، باید ترکیب مناسبی از آن با شن و ماسه استفاده شود.» هر چند در آن روز محمد حسین بازگیر تاکید کرد که «طبق مصوبات شورای شهر تهران، نمک‌پاشی ممنوع و استفاده از ترکیبات جایگزین تعیین و شهرداری هم تامین مواد جایگزین نمک‌پاشی را متقبل شده‌است.» اما معلوم نیست چرا امروز نه شهردارها به این موضوع مهم توجه دارند و نه شوراها به فکر جلوگیری از این جنایت در حق طبیعت و حتی انسان‌ها هستند.
70 سال است نمک از بازی خارج شده
اوایل دهه ۱۹۳۰ بود که نمک به عنوان کنترل برف و یخ و در جهت بهبود امنیت حمل و نقل جاده‌ای مورد استفاده قرار گرفت. اما در کمتر از 20 سال و در دهه ۱۹۵۰ میلادی روش‌های جدید یخ‌زدایی و پیشگیری از یخ‌زدگی در اروپا به خصوص فنلاند و سپس در سال‌های بعد در دیگر نقاط دنیا استفاده شد.امروزه روش‌های بسیار خوب و علمی برای یخ‌زدایی معابر مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله استفاده از برق برای گرم کردن سطح جاده‌ها و یخ‌زدایی در مناطق برون‌شهری؛ استفاده از آب‌های زیرزمینی حاوی املاح نمک‌های مختلف؛ استفاده از مخزن ذوب برف و همچنین بهره‌مندی از کانال‌های زیرزمینی ویژه انتقال برف در دو طرف خیابان که امتحان خود را پس داده‌اند.تورنتو در سال ۲۰۰۱ به عنوان اولین شهر در کانادا برنامه مدیریت نمک را اجرا و تکنیک‌های پیش مرطوب‌سازی و پیشگیری از یخ‌زدگی را معرفی و سیستم‌های اطلاعات آب و هوایی جاده‌ها(RWIS) را در سراسر این شهر نصب کرد.در ونکوور هم میزان استفاده از نمک با ۷۳ درصد کاهش در کلراید‌های منتشر شده به محیط‌زیست گزارش شده‌است.
تخریب پل‌ها و سازه‌ها
سال‌هاست در معابر شهری و جاده‌های بین شهری برای آب کردن برف معابر، رفع یخ‌زدگی و جلوگیری از لغزندگی محورهای ارتباطی از مخلوطی از شن و نمک استفاده می‌شود؛ اما این روش قدیمی و غیراستاندارد پیامدهای مخربی روی آسفالت، سازه‌های جاده‌ای، خودروها و از همه مهم‌تر محیط‌زیست دارد که دلیل ارزان بودن استفاده از نمک را غیرقابل توجیه می‌کند. موضوعی که صدای همه شهروندان به خصوص کارشناسان را درآورده و همگی متفق‌القول تاکید دارند هزینه‌های پنهان نمک‌پاشی بیشتر از استفاده از روش‌های جدید است و باید استفاده از روش‌هایی را که هم اکنون در کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد، جایگزین شن و نمک‌پاشی کرد.از بین رفتن تدریجی و فساد سطح جاده‌ها، آلودگی محیط‌زیست، شور شدن آب‌های زیرزمینی، زنگ‌زدگی پل‌ها و سازه‌های فولادی سطح جاده‌ها و پوسیدگی خودروهایی که در این محورها تردد می‌کنند، بخشی از اثرات مخرب نمک‌پاشی در جاده‌هاست. بی‌شک موقعیت کوهستانی و برف‌گیر بودن تعدادی از استان‌های ایران سبب شده‌است میزان استفاده شن و نمک در محورهای مواصلاتی این مناطق بیشتر از نقاط دیگر باشد و همین موضوع پیامدهای مخرب آن را به شدت بالا برده‌است که باید فکری عاجل شود.
حوریه ملکی - گروه ایران
دوری کردن کشورها از نمک
متاسفانه در حال حاضر روش سنتی یخ‌زدایی یعنی ریختن مخلوط شن و نمک جامد روی آسفالت با استفاده از بیل و ماشین تنها روشی است که در شهرها و جاده‌های بین شهری ایران استفاده می‌شود. کاری که در کنار تخریب روسازی آسفالت، تاثیرات زیست‌محیطی منفی بر گیاهان، آب‌های جاری و زیرزمینی، خاک و حتی سلامت انسان‌ها دارد. با این‌که سال‌هاست ایران دچار خشکسالی و کاهش بارش شده اما هنوز هم برای بارش‌هایی که هر چند سال یک‌بار رخ می‌دهد، هیچ برنامه‌ای وجود ندارد. متولیان امر با هر باران و برفی غافلگیر می‌شوند و در چنین شرایطی، ساده‌ترین راه‌ها را برای حل مسأله انتخاب می‌کنند. هم اکنون در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا، کانادا، نروژ، سوئد، چین و کشورهای اسکاندیناوی موضوع برف‌روبی و پیشگیری از یخ‌زدگی معابر درون و برون‌شهری به عنوان یک مسأله بسیار مهم و الزامی مطرح است. به طوری که این کار از وظایف جاری و متعارف دستگاه‌های متولی محسوب شده و تخطی از آن بی‌توجهی به ماموریت‌ها بوده و برخورد قاطع به همراه دارد. در ایران بیشترین کاری که راهداری، شهرداری و مدیریت بحران در رابطه با برف و یخ‌زدگی راه‌ها می‌داند، قراردادن چند کیسه شن، ماسه و نمک در کنار خیابان‌ها و جاده‌هاست تا هر وقت خودشان هم نرسیدند کاری کنند، مردم وارد عمل شوند.
حمله به سلامت شهروندان
نمک‌پاشی در فضاهای سبز و مجاورت درختان به هیچ عنوان صحیح نیست چون باعث شوری آب، تغییر ترکیب آب‌های سطحی و زیرزمینی، تخریب بافت خاک و ایجاد مشکلات بسیار برای زیست‌مندان خواهد شد.
در همین رابطه دکتر یوسف مرسلی با بیان این‌که نمک‌پاشی به شدت برای سلامت افراد مضر است، به «جام‌جم» می‌گوید: «بعد از اتمام برف و یخبندان، نمک‌های باقی مانده بر اثر وزش باد یا جابه‌جایی خودروها، تحت عنوان غبار بر تنفس، ریه و سلامت شهروندان و به خصوص کودکان تاثیر منفی می‌گذارد. امروز دنیا برای مقابله با یخبندان به سمت استفاده از ترکیبات جدید سازگار با محیط‌زیست روی آورده‌است که به نام محلول یخ‌زدا در دسترس است.»
به گفته این پزشک، منیزیم، کلسیم و استات از جمله مواد تشکیل‌دهنده محلول یخ‌زدا هستند که بر محیط‌زیست آسیبی وارد نکرده و مشکلات حاصل از نمک‌پاشی را هم ندارد.
می‌دانیم و انجام می‌دهیم
برای رسیدن به توسعه پایدار، نگاه همه به ویژه مسئولان اجرایی باید همه‌جانبه باشد، همان‌طور که به فکر رفع گرفتاری تردد شهروندان هستیم، باید به فکر درختان و سلامت آنها نیز باشیم؛ چرا که مردم برای زندگی با کیفیت، نیازمند محیطی سالم هستند.جالب است براساس گزارش‌ها و اعلام متولیان و مسئولان، محلول‌های یخ‌زدا در کشور به میزان نیاز تولید می‌شود و در این زمینه مشکلی وجود ندارد. اما این‌که چرا هنوز از نمک استفاده می‌شود، سوالی است که هیچ یک از آقایان خود را ملزم به پاسخگویی به آن نمی‌دانند.سال 1396 بود که رئیس محیط‌زیست وقت شهر تهران با بیان این‌که نمک‌پاشی برای مقابله با یخبندان نه تنها باعث مشکلات زیست‌محیطی می‌شود بلکه باقی مانده آن موجب تخریب آسفالت خیابان‌ها شده و آن را از بین می‌برد، گفته‌بود: « نمک‌پاشی روشی ناسازگار با محیط‌زیست و مخرب است که مورد تایید محیط‌زیست نیست و سال‌هاست در اغلب کشورهای دنیا دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و اگر به هر دلیل الزام و ضرورت آن به وجود آید، باید ترکیب مناسبی از آن با شن و ماسه استفاده شود.» هر چند در آن روز محمد حسین بازگیر تاکید کرد که «طبق مصوبات شورای شهر تهران، نمک‌پاشی ممنوع و استفاده از ترکیبات جایگزین تعیین و شهرداری هم تامین مواد جایگزین نمک‌پاشی را متقبل شده‌است.» اما معلوم نیست چرا امروز نه شهردارها به این موضوع مهم توجه دارند و نه شوراها به فکر جلوگیری از این جنایت در حق طبیعت و حتی انسان‌ها هستند.
70 سال است نمک از بازی خارج شده
اوایل دهه ۱۹۳۰ بود که نمک به عنوان کنترل برف و یخ و در جهت بهبود امنیت حمل و نقل جاده‌ای مورد استفاده قرار گرفت. اما در کمتر از 20 سال و در دهه ۱۹۵۰ میلادی روش‌های جدید یخ‌زدایی و پیشگیری از یخ‌زدگی در اروپا به خصوص فنلاند و سپس در سال‌های بعد در دیگر نقاط دنیا استفاده شد.امروزه روش‌های بسیار خوب و علمی برای یخ‌زدایی معابر مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله استفاده از برق برای گرم کردن سطح جاده‌ها و یخ‌زدایی در مناطق برون‌شهری؛ استفاده از آب‌های زیرزمینی حاوی املاح نمک‌های مختلف؛ استفاده از مخزن ذوب برف و همچنین بهره‌مندی از کانال‌های زیرزمینی ویژه انتقال برف در دو طرف خیابان که امتحان خود را پس داده‌اند.تورنتو در سال ۲۰۰۱ به عنوان اولین شهر در کانادا برنامه مدیریت نمک را اجرا و تکنیک‌های پیش مرطوب‌سازی و پیشگیری از یخ‌زدگی را معرفی و سیستم‌های اطلاعات آب و هوایی جاده‌ها(RWIS) را در سراسر این شهر نصب کرد.در ونکوور هم میزان استفاده از نمک با ۷۳ درصد کاهش در کلراید‌های منتشر شده به محیط‌زیست گزارش شده‌است.
تخریب پل‌ها و سازه‌ها
سال‌هاست در معابر شهری و جاده‌های بین شهری برای آب کردن برف معابر، رفع یخ‌زدگی و جلوگیری از لغزندگی محورهای ارتباطی از مخلوطی از شن و نمک استفاده می‌شود؛ اما این روش قدیمی و غیراستاندارد پیامدهای مخربی روی آسفالت، سازه‌های جاده‌ای، خودروها و از همه مهم‌تر محیط‌زیست دارد که دلیل ارزان بودن استفاده از نمک را غیرقابل توجیه می‌کند. موضوعی که صدای همه شهروندان به خصوص کارشناسان را درآورده و همگی متفق‌القول تاکید دارند هزینه‌های پنهان نمک‌پاشی بیشتر از استفاده از روش‌های جدید است و باید استفاده از روش‌هایی را که هم اکنون در کشورهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد، جایگزین شن و نمک‌پاشی کرد.از بین رفتن تدریجی و فساد سطح جاده‌ها، آلودگی محیط‌زیست، شور شدن آب‌های زیرزمینی، زنگ‌زدگی پل‌ها و سازه‌های فولادی سطح جاده‌ها و پوسیدگی خودروهایی که در این محورها تردد می‌کنند، بخشی از اثرات مخرب نمک‌پاشی در جاده‌هاست. بی‌شک موقعیت کوهستانی و برف‌گیر بودن تعدادی از استان‌های ایران سبب شده‌است میزان استفاده شن و نمک در محورهای مواصلاتی این مناطق بیشتر از نقاط دیگر باشد و همین موضوع پیامدهای مخرب آن را به شدت بالا برده‌است که باید فکری عاجل شود.
حوریه ملکی - گروه ایران
