سازمان همكاری‌های شانگهای چیست؟
سازمان همكاری‌های شانگهای سازمانی میان‌دولتی است كه برای همكاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشكیل‌شده است. این سازمان سال ۲۰۰۱ توسط چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیكستان و ازبكستان پایه‌گذاری شد. نقش اصلی و تعیین‌كننده را در سازمان شانگهای دو كشور چین و روسیه دارند.این سازمان نوپا كه ابتدا تحت عنوان گروه «شانگهای 5» با هدف حل اختلافات مرزی میان چین، روسیه و كشورهای آسیای مركزی در سال ۱۹۹۶ شكل گرفت و با پذیرش اعضای جدید در حوزه‌های مختلف توسعه یافت كه برآیند آن ارتقای این گروه به سطح سازمان همكاری‌های شانگهای در سال ۲۰۰۱ بود. پذیرش چهار كشور مغولستان، ایران، هند و پاكستان در سال‌۲۰۰۴ به‌عنوان اعضای ناظر، گام مهم دیگری بود. سازمان همكاری‌های شانگهای تركیبی از اهداف سیاسی، امنیتی و اقتصادی را به صورت توأمان تعقیب می‌كند. مقابله با ایده جهان تك‌قطبی و مهار روند رو به گسترش حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای، به‌ویژه ناتو و ایالات متحده آمریكا در فضای اوراسیا از طریق موازنه نرم و تحكیم همكاری‌های منطقه‌ای، مقابله با سه عنصر جدایی‌طلبی، افراط‌گرایی و تروریسم و نیز گسترش همكارهای اقتصادی به‌ویژه در بخش انرژی، از جمله مهم‌ترین اهداف سازمان همكاری‌های شانگهای به شمار می‌رود.


پایان اتكای تك‌بعدی به اروپا
دكتر حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران با بیان این‌كه در همه جای جهان سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای سهولت تجارت بین كشورها تشكیل می‌شود، گفت: حضور ایران در سازمان همكاری‌های شانگهای از نظر سیاسی و اقتصادی دارای اهمیت است و طرح به انحطاط كشیدن ایران با شكست روبه‌رو خواهد شد.
وی با تاكید بر این‌كه حضور ایران در سازمان بزرگی به نام شانگهای موجب كم اثر كردن تحریم‌ها خواهد شد، افزود: كارشكنی آمریكا، اعمال تحریم‌های یكجانبه علیه ایران و همچنین متعهد بودن كشور ما در برجام باعث شد كشورهای دیگر علاقه خود را برای تجارت با ایران علنی كنند و ایران را به‌عنوان عضو سازمان همكاری‌های شانگهای بپذیرند.
سلاح ورزی به اهمیت سازمان همكاری‌های شانگهای اشاره كرد و گفت: این سازمان هم از نظر اقتصادی سهم بالایی در جهان دارد و هم جمعیت زیادی را شامل می‌شود و فرصت مناسبی برای رونق تولید كشورهای عضو است.
نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران تصریح كرد: اتكای بیش از حد و تك‌بعدی به اروپا در طول سال‌های گذشته نشان داده نتیجه مثبتی ندارد و راهبرد درستی نیست و زودتر از اینها باید به دنبال اینگونه اقدامات می‌رفتیم تا تحریم‌ها كم اثرتر شود.
وی ادامه داد: ایران در طول سال‌های گذشته به عنوان عضو ناظر در سازمان همكاری‌های شانگهای حضور داشته اما پذیرفتن ایران در شرایط تحریمی حامل پیامی به جهان برای ارتباط با ایران است.



كشورهای عضو سازمان همكاری‌های شانگهای
 شریك‌های مطمئنی برای ایران هستند
وحید شقاقی شهری، كارشناس مسائل اقتصادی درخصوص مزایای عضویت ایران در سازمان همكاری‌های شانگهای گفت: به تجربه برای ایرانیان ثابت شده است كه اروپا و آمریكا (غرب) به هیچ عنوان در شرایط فعلی نمی‌توانند شركای خوبی برای كشورمان باشند.
وی افزود: كشورمان چهار نوع شریك تجاری می‌تواند داشته باشد؛ دسته اول غرب (اروپا و آمریكا)، دسته دوم كشورهای آمریكای لاتین و آفریقا و دسته سوم همسایگان شمالی ایران و كشورهای آسیای شرق و دسته چهارم كشورهای آسیای غربی. كشورهای دسته دوم به دلیل فرهنگ متفاوت و فاصله زمانی و جغرافیایی طولانی نمی‌توانند شركای تجاری پایداری برای كشور باشند، كشورهای اروپایی هم همیشه موافق با نظر آمریكا شركایشان را انتخاب می‌كنند درنتیجه نمی‌توانند شریك مطمئنی برای ایران باشند.این كارشناس مسائل اقتصادی در ادامه اظهار كرد: اما كشورهای دسته سوم و چهارم می‌توانند متحدان و شركای اقتصادی بسیار خوبی برای كشورمان باشند، سازمان همكاری‌های شانگهای عمدتا تلفیقی از این كشورهاست.شقاقی گفت: برای بهره‌برداری از فرصت‌ها و مزایای اقتصادی، عضویت دائم در سازمان همكاری‌های شانگهای می‌تواند بهترین گزینه برای ما باشد، چون كشورهای عضو این سازمان از سایر كشورهای دنیا برای همكاری تجاری مطمئن‌تر هستند.استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این‌كه كشورمان باید برنامه راهبردی مشخص و بلندمدتی در حوزه مسائل اقتصادی و بین‌المللی داشته باشد، تصریح كرد: برای همگرایی‌های منطقه‌ای باید یك افق روشن و برنامه‌های بلندمدتی برای ارتباطات اقتصادی با همسایگان‌مان داشته باشیم، این در حالی است كه در یك دهه اخیر عكس این قضیه اتفاق افتاده است و دولت‌های نهم و دهم آمریكای لاتین و دولت‌های یازدهم و دوازدهم اروپا را برای گسترش ارتباطات اقتصادی به عنوان شریك تجاری برگزیدند.وی اظهار كرد: از پیمان‌های منطقه‌ای نتوانسته‌ایم به نحو احسن بهره‌برداری كنیم. مثلا برای پایداری عراق و حفظ سوریه تلاش فراوانی كرده‌ایم ولی بازارهای اقتصادی این كشورها را به چین و تركیه واگذار كرده‌ایم، با این حال با اتخاذ راهبرد مشخصی می‌توانیم تعاملات خود با سازمان همكاری شانگهای را افزایش دهیم.
شقاقی در پاسخ به سوالی در خصوص مزایای عضویت دائم ایران در سازمان همكاری‌های شانگهای گفت: عضویت دائم در این سازمان و سایر پیمان‌های منطقه‌ای به منزله سخت‌تركردن فشارهای ناشی از تحریم ایران برای كشورهای متخاصم است، ولی متاسفانه از این پیمان‌های منطقه‌ای استفاده مفیدی صورت نگرفته است.
این كارشناس اقتصادی در پایان گفت: بعد از برجام تمام هم و غم دولت گسترش همكاری‌های اقتصادی با اروپاییان بود به همین دلیل بیشتر شركای تجاری ایران همچون چین به نحو بدی از پروژه‌های مشترك كنار زده شدند، این در حالی است كه توسعه همكاری‌ها با اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای به‌دلیل نزدیك بودن كشورهای عضو با ایران می‌توانست امنیت سیاسی - اقتصادی را برای كشورمان مهیا كند، به همین دلیل به نظر بنده باید دیپلماسی اقتصادی واحد و بلندمدتی برای توسعه اقتصادی كشور برگزینیم.



چرا اجلاس شانگهای برای ایران مهم است؟
این سازمان با جمعیت سه میلیارد نفری و مساحت ۳۵ میلیون و ۹۷۲ هزار كیلومترمربعی به یكی از بزرگ‌ترین قدرت‌های منطقه‌ای جهان تبدیل شده است كه منافع چندجانبه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای اعضا و شركای اقتصادی غیر عضو دارد.در ۱۵ سال اخیر، سازمان همكاری‌های شانگهای نقش مهمی را در منطقه ایفا كرده است. این سازمان برخلاف دیگر سازمان‌ها به منظور همكاری منطقه‌ای و تقویت روابط بین كشورهای عضو ایجاد شده است.
در حال حاضر، فعالیت و سودمندی نهادهای منطقه‌ای همكاری برای حل‌وفصل مشكلات فراملی و واكنش به تهدیدات به رسمیت شناخته می‌شوند. كشورهای عضو سازمان همچنان به تقویت تلاش‌های خود در حوزه‌های امنیت، همكاری سیاسی - اقتصادی و ثبات منطقه‌ای ادامه می‌دهند. فعالیت سازمان همكاری‌های شانگهای به‌عنوان سازمانی كه با برخی مسائل محدود منطقه‌ای سر و كار دارد، فراتر از منطقه می‌رود. به‌علاوه، سازمان همكاری‌های شانگهای به دیپلماسی شبكه‌ای منطقه‌ای پرداخته و روی ایجاد یك فضای دوستانه كار می‌كند. در حال حاضر، این سازمان امكان ایفای نقش بزرگ‌تری را در منطقه دارد.چین همكاری‌های اقتصادی نزدیك‌تری با كشورهای عضو سازمان همكاری‌های شانگهای برقرار می‌كند، اما روسیه بر جنبه‌های سیاسی و مسائل امنیتی به صورت چندجانبه متمركز می‌شود. اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای در سال‌های اخیر شبکه بانکی برای انتقالات پول بین یکدیگر ایجاد کردند که می‌توان برای دور زدن تحریم‌های بانکی  علیه ایران از آن استفاده کرد.


كاهش اثرات تحریم‌ها
مجیدرضا حریری، نایب رئیس اتاق ایران و چین نیز درخصوص مزایای گسترش همكاری اقتصادی ایران با سازمان همكاری‌های شانگهای گفت: این سازمان ابتدا با اهداف امنیت منطقه‌ای شروع به‌كار كرد، لكن در ادامه مسیر از لحاظ اقتصادی اهمیت عمده‌ای یافت.وی افزود: چند سال است كه عضو ناظر این سازمان هستیم و این سازمان را می‌توان ادامه راه پروژه جاده ابریشم دانست. با توجه به عضویت چین، روسیه و هند در این سازمان كشورمان به لحاظ اقتصادی و سیاسی فرصت‌های زیادی برای همكاری دارد.
این عضو اتاق بازرگانی اظهار كرد: ایران علاقه‌مندی زیادی به توسعه همكاری‌ها با این سازمان دارد لكن موانع جدی برای عضویت دائم ایران در این سازمان وجود دارد كه از مهم‌ترین این موانع می‌توان به اجماع نداشتن كشورهای عضو برای عضویت ایران در این سازمان اشاره كرد به طوری كه عمدتاً كشورهای آسیای میانه به دلیل تأثیر پذیرفتن از كشورهای بزرگ‌تر خصوصاً بلوك غرب با این امر مخالفت می‌كنند از طرفی دیگر تنش‌های سیاسی كشورمان با كشورهای غربی و آمریكا در این امر نیز بی‌تأثیر نیست، چون آنها بسیار مصر هستند این تنش‌ها به سازمان همكاری‌های شانگهای نكشد.حریری گفت: با این حال ایران همواره در مواقعی درخواست عضویت در این سازمان را ارائه داده كه بیشترین تنش‌ها را با آمریكا داشته است.
نایب رئیس اتاق ایران و چین افزود: عضویت در سازمان‌ها و پیمان‌های منطقه‌ای خصوصاً سازمان همكاری‌های شانگهای می‌تواند سبب پیوند اقتصادی بیشتر ایران با سایر كشورها، كاهش اثرات تحریم‌ها و فشارها بر ایران می‌شود این در حالی است كه در سال‌های قبلی خودمان تمایلی برای پیوستن به پیمان‌های منطقه‌ای و جهانی نداشته‌ایم.
وی در پایان تصریح كرد: اقتصادمان باید با دنیا پیوند بخورد، به همین دلیل با توسعه این امر می‌توان شاهد كاهش محدودیت‌های تجاری با دنیا باشیم.