پرونده جامجم برای خاموشی حسین آهی شاعر، گوینده و پژوهشگر ادبی
شاعری رفته است تا آنسوی خاک...
میگفتند حال خوشی ندارد، اما نمیگذارد كسی چندان متوجه ناخوشیهایش شود. میخواستیم با او تماس بگیریم و از حال این روزهایش و برنامه پرمخاطبش، تماشاگه راز بپرسیم، اما دست اجل فرصت همكلامی را دریغ كرد و جای مصاحبه، خبر درگذشتش تیتر روزنامه شد. حسین آهی، سهشنبه 8 مرداد بعد از ماهها جدال با سرطان غدد لنفاوی به سوی دوست شتافت. آهی نخستینبار در دهه 80 و با برنامه كاروان شعر و موسیقی به تلویزیون آمد. او شاعر بود و خوش بیان و همین ویژگی آهی را به رادیو و به ویژه شبكه رادیویی فرهنگ سوق داد و شد مجری و كارشناس برنامه تماشاگه راز كه سال 88 روی موج اف ام ردیف 106 رادیو فرهنگ رفت. بخش شبانگاهی رادیو پیام نیز برنامه دیگری بود كه آهی اجرا میكرد و در آن به مباحثی درباره تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران، شعر و داستانخوانی میپرداخت. حسین آهی كه غیر از زبان مادری به زبانهای عربی و آلمانی اشراف داشت، در زمینه علومی چون صرف و نحو، منطق، عروض و... نیز پژوهش میكرد. مراسم ترحیم این شاعر، پژوهشگر و گوینده رادیو كه امروز به خاك سپرده میشود، شنبه ۱۲ مرداد، ساعت ۱۴ تا 15 و 30 دقیقه در مسجد بلال سازمان صداوسیما برگزار میشود.
حمید شاهآبادی، معاون صدای رسانه ملی در پیامی درگذشت حسین آهی را تسلیت گفت: «حسین آهی، نگارگر رادیو و احیاگر اندیشههای عرفانی حافظ درگذشت. خبری كوتاه كه ما را در اندوه و بهت فرو برد. حسین آهی، شاعر خیالپرداز و نگارگر رادیو و پژوهشگر توانا روی در نقاب خاك كشید. زندگی و هنر این اندیشمند و ادیب نوپرداز، هماره در خدمت ارزشهای دینی و انسانی قرار داشت. حضور مستمر او در صدای جمهوری اسلامی و گریز از جلوهگریهای رایج، از او هنرمندی محبوب ساخت كه خاص و عام او را میستودند. اوج تلاش علمی استاد آهی را میتوان تصحیح نسخه انتقادی بر دیوان خواجه اهل راز دانست. او این حاصل عمر را پس از 30 سال تحقیق و مداقه در متن، به صورت گفتاری شیرین در صدای رسانه ملی با لحنی دلنشین و صمیمی بیان میكرد. تو گویی نادیدنیها را برای شنوندگان دیدنی میساخت. برنامه تماشاگهراز قریب به 500 ساعت شرح نسخه بدلهای دیوان حافظ را از ایشان به یادگار دارد. استاد آهی را میتوان معمار كلمات و احیاگر شیرینترین نسخه از دیوان حافظ دانست. او علاوه بر روح پژوهشگری، آفرینشگر هنر شعر نیز بود. غزلهای عاشقانه و عارفانه او در بخش شبانگاهی چهارشنبه شبهای رادیو پیام طی 20 سال گذشته یادگار ماندگاری برای نسل امروز و شاعران انقلاب و علاقهمند به شعر آیینی بوده است. فقدان این استاد گرانمایه بیگمان برای اهل نظر و اصحاب هنر و صدای رسانه ملی جبرانناپذیر خواهد بود. ضمن تسلیت به اهل ادب و همكاران رادیو، برای ایشان آمرزش الهی و برای بازماندگانش شكیبایی از خداوند متعال خواستارم.»
مدیر رادیو فرهنگ: آهی به كلمات و واژه احساس تعلق میكرد
صادق رحمانیان، مدیر رادیو فرهنگ درباره این شاعر به جامجم میگوید: حسین آهی از شاعران و ادیبان روزگار ما بود كه بر پایه تحقیق كتابها و آثار خودش را بنا نهاده بود و جزو آخرین پژوهشگران ادبی بود كه روزگار ما به خود خواهد دید است. او با دقت و وسواس كلمات و واژهها را مینوشت و نسبت به كلمات احساس تعلق میكرد و آبشخور سخنانش برگرفته از دریای عمیق زبان فارسی و دانش حوزوی بود. بنابراین چنین شخصیتی برای شكلگیری در روزگار ما زمان زیادی خواهد برد، زیرا امروزه شاعران و نویسندگان دیگر حوصله مطالعات عمیقی كه وی در حوزههای مختلف داشت را ندارند. به همین دلیل جای حسین آهی در میان پژوهشگران و شاعران
پر نخواهد شد.
یكی دیگر از ویژگیهای او معمولا این بود كه پژوهشگران آثار خود را یا به صورت مكتوب یا به صورت سخنرانی عرضه میكنند، اما حسین آهی از جمله پژوهشگرانی بود كه با توجه به شخصیت چندوجهی هنریاش هم در حوزه مكتوب و هم در عرصه سخن پژوهشهای خود را عرضه میكرد كه شاهد آن برنامههای متعدد ادبی در رادیو و تلویزیون بود.
مدیر رادیو صبا: شاعری اهل معرفت بود
سعید یوسفنیا، مدیر رادیو صبا درباره آهی میگوید: «زندهیاد حسین آهی برای همیشه كوچید و به سمت پهنههای حسی وسعت پرواز كرد و رها شد. حسین آهی صرف نظر از دانش عمیق ادبی، شاعری اهل معرفت بود و هرگز از سیر و سلوك سهمگین و شكوهمند غافل نشد.
عزیز و مهربان و فروتن و خاكسار بود و مهمتر از همه اینكه خود را برتر و فراتر از هیچكس نمیدانست، زیرا كه مرگ آگاه بود و میدانست كه مرگ همیشه در كنارش نفس میكشد و زندگی دمی بیش نیست.
حسین آهی را از 16 سالگی میشناختم و افتخار شاگردی او را داشتم و اگر نبود تشویقها و نقدهای عالمانه و صادقانه اش هرگز در این وادی بی پایان، سرگردان نمیشدم و حیرت و دهشت را تجربه نمیكردم.
حسین آهی رفت و ما هم میرویم و نیامدهها نیز میآیند و میروند كه همه فانی و میراییم جز یگانهای كه جاودانه و بیهمتاست. حسین آهی زیبا زیست و زیبا رفت. این شعر را كه از شكوه پرواز او میگوید به روح رهایش
تقدیم میكنم:
شاعری تا مرزهای تازه ادراك رفت
پاك، مثل لالهای در خواب دشت
ساده، مثل فوجی از گنجشكها بیتاب دشت
بال او مثل شكوه آسمانها باز
مرگ او آغاز یك پرواز
باز هم آوای نی میآید از جادوی خاك
باز امشب شاعری رفتهست تا آن سوی خاك»
پسر كو ندارد نشان از پدر...
حسین، این حسن طبع را از پدر به یادگار داشت. پدرش علی آهی شاعر آیینی، مداح، رئیس خانه مداحان و عضو هیات امنا و هیات مدیره بنیاد دعبل خزائی بود. آهی پدر، تحصیلات حوزوی داشت و از جوانی زبان به سرودن شعر گشود و در این مسیر به اهل بیت(ع) نگاه ویژهای داشت. او طی سالها فعالیتش مداحان زیادی را تربیت كرد و سرانجام سال 94 پیر خوش الحان و سراینده دیوان آهی چشم از جهان فانی فروبست.
با كاروان شعر و موسیقی
این برنامه به تهیهكنندگی برادران مناجاتی و با اجرای سهیل محمودی، شاعر دهه 80 روی آنتن شبكه دوی سیما رفت و تا سال 87 پنجشنبهشبها از این شبكه پخش میشد. با كاروان شعر و موسیقی همانگونه كه از نامش برمیآید به موسیقی و شعر میپرداخت و از هنرمندان این دو عرصه دعوت میكرد. ظاهرا این برنامه نخستین برنامه آهی در تلویزیون بوده است.
مدیر رادیو پیام و آوا: آهی با تمام دنیا رفاقت میكرد
شهرام ملازاده، مدیر رادیو پیام و آوا هم از آهی و سرنوشت ناگزیر آدمی چنین میگوید: «حسین آهی، نویسنده رادیو از میان ما رفت! خبری به كوتاهی آهی كه یادمان میاندازد آدمی آهی است و نفسی. كه باشد و نباشدش خبر میشود. خبری كوتاه كه قابلیت نگه داشتن جهانی را دارد.
حسین آهی فقط شاعر نبود؛ فقط پژوهشگر نبود؛ فقط مجری رادیو نبود حسین آهی با تمام دنیا رفاقت میكرد. با یاكریمهایی كه چندی مهمان خانهاش بودند و به لطف استاد صاحبخانه شده بودند؛ با هماتاقیهای بیمارستانش كه نمیدانستند چه مرد بزرگی كنارشان نفس میكشد؛ استاد آهی حتی با بیماریاش رفاقت میكرد، اما سرانجام كسی را كه ادبیات و عرفان بزرگ كرده بود شیمی از پا درآورد تا ثابت كند شیمی ناتوانتر از این حرفهاست. یادگاریهای استاد آهی فقط تصحیح نسخه انتقادی بر دیوان خواجه اهل راز نیست، دو دهه دلدادگی شنوندگان رادیو پیام هم هست. دودهه سایهاش بر سر چهارشنبه شبهایمان بود؛ دست ما را میگرفت و شب را برایمان غزل میكرد. استاد حسین آهی در پاییز 1332 چشم به جهان گشود و در تابستان 1398 چشم ما از دیدن رویش محروم شد اگر چه هیچ بودن این نبودن را جبران نمیكند، اما حالا ماییم و یادش به خیرهایش و تسلیت بهانهای است برای آرام گرفتن ما كه او خود تسلای دل ما بود. روحش در پناه خداوند مهربان شاد! برای ایشان آمرزش و رحمت الهی و برای بازماندگان از خداوند متعال شكیبایی خواستارم.»
تماشاگه راز آهی
حافظ، همراه و همدم ما ایرانیان است. شاعری است كه دیوانش در هر خانهای جا دارد و به وقت خوشی و غم، تنهایی و دورهمیها بر آن تفال زده میشود. از اشعار این شاعر پرآوازه شیرازی تفسیرهای زیادی به بازار عرضه شده و برنامههای رادیویی و تلویزیونی زیادی نیز بر مبنای آن ساخته شده است. یكی از بهترینهای آنها، تماشاگه راز است كه حسین آهی اجرای آن را بهعهده داشت. تماشاگه راز سالها مهمان رادیو فرهنگ بود و مهر آهی بر تارك آن میدرخشید. این برنامه سال 88 آغاز شد و تا سال 92 ادامه داشت. شبكه رادیویی فرهنگ یك هفتهای است كه بازپخش این برنامه را شروع كرده و تماشاگه راز هر روز صبح ساعت 5 و 30 دقیقه به سردبیری و تهیهكنندگی سهیلا رضایی پخش میشود. این برنامه با بیان شیوا و پرطمانینه به مخاطبان لذت شنیدن شعرخوانی را هدیه میدهد؛ به علاوه كلام خود را با آموزش عجین كرده است و با شرح اشعار حافظ به جنبههای زیباییشناختی آن اشاره میكند.
حسین آهی در گفتوگویی درباره برنامه تماشاگه راز عنوان کرده بود: تماشاگه راز از یك قرار حافظ خوانی شروع شد، اول قرار بود برای یك موسسه حافظ را یك دور بخوانم، اما در این خواندنها متوجه شدم بسیاری از واژگان و مصرعها از ابیات حافظ ضعف تألیف دارد، به همین دلیل ضبط آن برنامه را متوقف كرده و شروع به تصحیح نسخ كردم. پس از صد سال كار علمی و تحقیقی كه از سوی بزرگان و پژوهشگران انجام شده، هنوز خیلی از كارها فرو ماندهاست و خیلی از مصرعها را نمیتوانی بخوانی كه همت میخواهد تا تصحیح شود. او كه به صحیحخوانی و درستنویسی تاكید فراوان داشت، در مورد اهمیت صحیح خوانی حافظ در رادیو بیان كرده بود: صدا ماندگار است و بسیاری ازكاستیهای نسخ چاپی را ندارد طی این سالها نسخههای زیادی از حافظ چاپ كردند كه این چندان مهم نیست، چراكه اگر یك غلط در نسخه چاپی باشد، میگویی غلط چاپی بوده است، اما وقتی قرار است حافظ را در برنامه رادیویی روخوانی كنی، اگر اشتباه شود جای جبران ندارد و ماندگار و مانا باقی میماند. آهی افزوده بود: در زمان خواندن یك شعر باید تمام آنچه بر شعر رفته را لحاظ كرد و آن را مبتنی بر 44 نسخه معروف جهان خواند در حالیكه ما غزلیات حافظ را با روایات گوناگون میخوانیم. یعنی شما میتوانید غزل را به روایت شاملو، سایه، خانلری، قزوینی و... بخوانید و به همین دلیل گاهی از هفت تا 15 بیت گسترده میشود.
او درباره این برنامه گفته بود: برنامه تماشاگهراز یك شرح گویا از دیوان حافظ است و ما در این برنامه تمام ضعف تالیفهای شارحان را در نظر گرفتهایم و در نسخه، بدلها به تمام آنها رجوع كردهایم. در این برنامه در حقیقت ما یك كارگاه آموزشی فراهم كردهایم تا مخاطبان را به همیاری بطلبیم كه خودشان قضاوت و اینگونه به ما كمك كنند و در تولید برنامه تماشاگه راز وجوه مختلفی را در نظر گرفتهایم كه یكی از آنها وجه آموزشی است كه در حوزه مخاطب خاص و فرهیخته قرار میگیرد. با این حال مخاطب عام را هم فراموش نكردهایم.