ضمن تبریك سالروز تأسیس جهاد دانشگاهی خدمت شما و همكارانتان، از آنجا كه در سال گذشته شاهد تغییرات گسترده و پرنوسانی در شرایط اقتصادی كشور بوده‌ایم، آیا تغییری در روند مأموریت‌های جهاد‌دانشگاهی نیز ایجاد شد؟
از آنجا كه جهاد دانشگاهی همواره به عنوان بازویی برای ترویج علم و رفع نیازهای فناورانه كشور مطرح بوده است، ما همواره تلاش كرده‌ایم دستاوردهای جهاد را به عنوان گره‌گشای یكی از مشكلات موجود در وزارتخانه‌ها یا نهادها و كاملا هدفمند ارائه دهیم. بنابراین طرح‌های جهاد معمولا طرح‌های كوچكی نیستند كه هزینه آن با بودجه‌های محدود جهاد قابل تأمین باشد و حتما باید از ابتدا كارفرمای آن مشخص شود تا كار بر اساس منابع مالی متناسب به درستی پیش برود.
بر اساس تجربه‌ای كه از سال‌های پیش داشتیم، همواره قانع كردن مسؤولان و مدیران برای بهره‌برداری از فناوری‌های داخلی و توانمندی‌های فناوران ایرانی بسیار زمان‌بر و سخت‌‌تر از دستیابی به خود فناوری است؛ به طوری كه خود این مرحله بین سه‌تا ده سال زمان نیاز دارد. در این زمان طولانی ممكن است شرایط اقتصادی و كاری در كشور تغییر پیدا كند به‌ویژه در شرایط كنونی كه با نوسانات اقتصادی در كشور مواجه هستیم.
اعمال تحریم‌های اخیر آمریكا اگرچه از اساس نادرست و ناعادلانه است و كشور را با چالش‌هایی مواجه كرده، اما از سوی دیگر این امكان را برای تولید داخلی فناوران داخلی فراهم آورده كه بتوانند به بهترین شكل توانمندی‌هایشان را بروز دهند و دیده شوند.
این یعنی فناوران كشور از همیشگی‌بودن شرایط تحریم استقبال می‌كنند؟
قطعا بهتر بود مسؤولان و مردم ما در شرایط پیش از تحریم به فناوری‌های داخلی رومی‌آوردند تا تولیدكنندگان ما بدون دغدغه تأمین مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز محصول خود را تولید كنند. شرایط تحریم سرعت دستیابی به محصول و فناوری را كند می‌كند و معمولا كارفرمایان این موضوع را در نظر نمی‌گیرند. برای مثال در یكی از پروژه‌هایمان برخی تجهیزات مورد نیاز به دلیل كاربرد ثانویه در صنایع نظامی، توقیف شدند و مجبور شدیم طراحی را به صورت كامل تغییر دهیم. این به معنی از دست‌دادن زمان و تأخیر در تحویل محصول است. باوجود این از آنجا كه پیش از این فرصت كافی به فناوران داخلی داده نمی‌شد، شرایط كنونی این فرصت را فراهم آورده كه مسؤولان صدای فناوران داخلی را بشنوند.
رهبر انقلاب همواره تأكید بسیار زیادی بر استفاده از توانایی‌ جهادگران كشور در حوزه علوم و فناوری داشته و دارند حتی در دیدار اخیرشان با ائمه جمعه نیز از جهاد دانشگاهی به عنوان یكی از مجموعه‌های جوان و پرتوان كشور برای رفع نیاز از بیگانگان یاد كردند. برنامه جهاد برای بی‌اثركردن شرایط تحریم چیست؟
یكی از بهترین راهكارها برای گذر موفق از شرایط تحریم و بی‌اثر كردن تلاش دشمنان برای عقب نگه داشتن ایران، قطعا باور توانایی‌های خودمان برای بومی‌سازی و ایجاد فناوری‌ها و محصولاتی است كه ما را به سایر كشورها وابسته كرده است. من معتقدم در حال حاضر ظرفیت كافی برای بروز این خودكفایی در فناوران كشور وجود دارد. جهاد دانشگاهی همان‌گونه كه در گفت‌وگوی سال پیش با جام‌جم مطرح شد، آمادگی كامل برای رفع نیازهای فناورانه وزارتخانه‌ها و نهادها به صورت مأموریت‌محور را دارد. اما با وجود این هنوز هیچ وزارتخانه یا نهادی برای ایجاد مأموریت و نیازی كه دارد به جهاد مراجعه نكرده است. به همین دلیل از رهبر انقلاب تقاضای دیدار كردیم تا بتوانیم دستاوردها و توانمندی‌های جهاد را خدمت‌شان ارائه کرده و درخواست كنیم كه با توجه به ظرفیت بالای جهاد نیازهای كشور را به صورت مأموریت به جهاد دانشگاهی واگذار كنند.
این امكان در سوم آبان 97 فراهم شد كه نتیجه آن بسیار مثبت بود و فناوری‌ها مورد تأیید و تشویق ایشان قرار گرفت. ایشان در این جلسه دستور دادند با وزارتخانه‌ها و سازمان‌هایی كه می‌توانیم فناوری مورد نیازشان را تأمین كنیم تعامل داشته باشیم تا تمام نهادها از این دستاوردها استفاده كرده و از توانمندی‌های جهاد آگاه شوند. از سوی دیگر فهرستی از فناوری‌هایی كه جهاد می‌تواند در جهت رفع وابستگی كشور فراهم كند نیز از ما خواسته شد. بر این اساس فهرست 31 طرح فناورانه در سه حوزه پزشكی، فنی و مهندسی وكشاورزی خدمت رهبر انقلاب ارائه شد كه پس از تأیید، بودجه مورد نیاز آنها از محل صندوق توسعه ملی مصوب شد و در حال حاضر چهار ماه است منتظریم تا بانك مركزی این بودجه را به جهاد دانشگاهی اختصاص دهد.
پس از این دیدار تغییری در روند مراجعه نهادهای دولتی به جهاد دانشگاهی ایجاد شد؟
پس از این دیدار، تماس‌ها و جلساتی را با برخی وزارتخانه‌ها و نهادها مانند وزارت نفت، وزارت جهاد كشاورزی، آموزش و پرورش، بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام برگزار كردیم كه نتایج مثبتی داشته و همكاری‌هایی با وزارت نفت، بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام برای استفاده از فناوری‌های تولید شده در جهاد و همچنین اعلام نیاز برای بومی‌سازی‌های فناوری‌های مورد نیازشان در حال شكل‌گیری است. اما هنوز تا خودمان مراجعه نكنیم و توانمندی‌ها و دستاوردهایمان را اعلام نكنیم نهادها به ما مراجعه نمی‌كنند.
به علاوه سرعت تصمیم‌گیری در كشور پایین است. شاید به این علت كه هنوز اهمیت فناوری به عنوان راه‌حل پایه‌ای نیازهای كشور به درستی مشخص نشده است. تأمین ارز برای كالاهای مصرفی ساده‌تر است تا تأمین ارز برای رفع مشكلات فناوری‌های پایه‌ای كه می‌تواند وابستگی كشور را به مراتب كاهش دهد. با توجه به ماهیت توسعه فناوری، دستیابی به هر دانش فنی و تولید فناوری جدید امری زمان‌بر است، اما از سوی دیگر، در دنیا فناوری‌ها با سرعت بسیار زیادی در حال توسعه هستند. بنابراین اگر بخواهیم با تعلل در تصمیم‌گیری این موضوع را به تعویق بیندازیم، ممكن است زمانی به فناوری دست پیدا كنیم كه تاریخ مصرف آن گذشته است.
 مهم‌ترین دغدغه حوزه فناوری در شرایط كنونی را چه می‌دانید؟
در سال‌های اخیر با توجه به اهمیت روزافزون فناوری نسبت به گذشته، نیاز هست تا توجه ویژه‌‌ای به این امر داشته باشیم. فناوری در كشور متولی مشخصی ندارد در حالی كه به‌شدت در این مورد احساس نیاز می‌شود. اگرچه در مصوبه سال 83 این متولی‌گری به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سپرده شده است، اما با توجه به ماهیت دانشجویی و آموزشی این وزارتخانه و نقشی كه در تولید علم و تربیت نیروی انسانی متخصص دارد، عملا مجال پرداختن كافی به مساله فناوری در این وزارتخانه فراتر از سطح آزمایشگاهی وجود ندارد. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز بیشتر در تولید فناوری و نشان‌دادن اهمیت توسعه فناوری دانش‌بنیان نقش دارد، اما توان اجرایی كافی برای جلوگیری از واردات فناوری‌های تولید شده در كشور را ندارد. در حال حاضر جای خالی متولی تولید و كاربردی كردن فناوری به طور جدی در كشور احساس می‌شود. اگر متولی مشخصی برای توسعه فناوری كشور وجود داشت، در حوزه‌های گوناگون نیازسنجی می‌شد، ماموریت به صورت مشخص به نهادی مانند جهاد كه ظرفیت تولید فناوری را دارد، واگذار می‌شد؛ سپس زمانی كه فناوری مورد نیاز تأمین می‌شد، سازمان‌ها ملزم به بهره‌برداری از آن بودند. نه این كه فناوری موجود را همچنان از خارج از كشور وارد كنند. برای دستیابی به این موضوع نیاز است وزارتخانه‌ای به صورت مجزا یا نهادی مانند معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور با قدرت اجرایی كامل مسؤولیت تولید و كاربرد فناوری در كشور را به‌عهده بگیرد و در برابر دولت، مجلس و مردم پاسخگو باشد.
از سوی دیگر مشكل تأمین منابع مالی نیز از دغدغه‌های اساسی این روزهای فناوران كشور است. پیشتر معمولا از سرمایه‌گذارهای خارجی استفاده می‌شد كه البته تأمین سرمایه از منابع خارجی خودش از عوامل جلوگیری‌كننده از تحقق كامل استقلال در زمینه فناوری بود؛ زیرا كشور سرمایه‌گذار معمولا در شروط خود تولیدكننده را مجبور می‌كرد تا از تجهیزات ساخت كشور خودش استفاده كند و به همین دلیل تجهیزات و زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه یك فناوری در كشور فراهم نمی‌شد. در حال حاضر باید به فكر راهكارهایی باشیم كه بتوانیم حجم بالای نقدینگی در كشور را به سمت تولید و ایجاد ارزش افزوده هدایت كنیم.
در یك سال اخیر جهاد دانشگاهی چه فناوری‌هایی را برای رفع بخشی از نیازهای فناورانه كشور ارائه كرده است؟
جهاد دانشگاهی نیروی متخصص و توانایی دستیابی به دانش فنی در مورد فناوری‌های گوناگونی را دارد و در حال حاضر در مواردی كه خودش احساس كرده نیاز كشور است در حال توسعه فناوری است. در آذر 97 با حضور معاون اول و معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور از ده طرح فناورانه جهاد دانشگاهی رونمایی شد. البته ما بیش از ارائه محصول به دنبال مأموریت گرفتن و بستن قراردادهای جدید فناورانه هستیم.
یكی از فناوری‌هایی كه در جهاد تولید شده درخصوص پاكسازی میادین حفاری نفتی بود. در این دستاورد در قالب تجهیزات كاملا مكانیزه كه با كامیون به محل مورد نظر قابل حمل است، پس از جداسازی نفت و مایعات نفتی به صورت قابل استفاده، با تزریق نوعی باكتری نفت‌خوار به محوطه آلوده به نفت تجزیه ذرات نفت باقیمانده و تولید نوعی كمپوست در خاك ممكن می‌شود. با جلسات متعدد توانستیم شركت فلات قاره را متقاعد كنیم از این فناوری برای رفع آلودگی در دو‌محوطه بزرگ حفاری خود استفاده كند.
از دیگر موفقیت‌های جهاد در یك سال گذشته، توافق با وزارت نفت برای نمك‌زدایی از نفت‌های استخراج شده است كه دانش فنی آن را جهاد دانشگاهی به دست آورده بود. قرارداد ساخت كارخانه نمك‌زدایی تأیید شده و به‌زودی منعقد خواهد شد. همچنین قرارداد دیگری برای توسعه دانش فنی ساخت هفت نوع مته‌ حفاری چاه‌های نفت داریم كه تاكنون چهار نوع آن ساخته شده و سه مورد از آنها به مرحله آزمایش در حفاری رسیده‌اند.
مهم‌ترین خواسته جهاد دانشگاهی از مسؤولان چیست؟
مسؤولان ارشد اجرایی، توانمندی‌های كشور را باور كنند و شروع توسعه فناوری‌ها را به تأخیر نیندازند تا بتوانیم با حداكثر توان كشور در حوزه‌های گوناگون به توانایی كافی دست پیدا كنیم. بدون شك ما توانایی دستیابی به دانش فنی فناوری‌های موجود در دنیا را داریم، به شرطی كه زمان را هدر نداده و هزینه مورد نیاز برای توسعه آن را انجام دهیم. باید پیش از هرچیزی همه باور كنند تولید فناوری نقش پایه‌ای در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و مقاومتی خواهد داشت. از سوی دیگر یكی از بهترین روش‌های صدور انقلاب به سایر كشورها و ناامید كردن دشمنان این است كه صاحب دانش و فناوری باشیم و حتی آن را به سایر كشورها صادر كنیم. اقتصاد دانش‌بنیان و توان دفاعی قدرتمند متكی به فناوران داخلی مهم‌ترین نشانه‌های قدرت انقلاب خواهد بود.
جهاد دانشگاهی به دنبال این است كه مأموریت توسعه دانش فنی مورد نیاز برای زنجیره كامل صنعتی در حوزه‌های مختلف به آن واگذار شود. برای توسعه داخلی صنعت باید تلاش كنیم دانش فنی كل زنجیره صنعت مورد نیاز را به صورت داخلی توسعه دهیم، در غیر این صورت زمانی كه صنعتی بر مبنای تجهیزات، مهندسی پایه و مواد خارجی توسعه پیدا كند، همچنان وابسته خواهد بود. در حال‌حاضر در حوزه ریلی، آب‌شیرین‌كن‌ها، صنعت كانی‌های فلزی مانند مس، آلومینیوم و فولاد به صورت كامل آمادگی توسعه دانش‌فنی پایه و دانش مورد نیاز برای ساخت تجهیزات این صنایع را داریم. ما در این موارد ظرفیت‌های بخش‌های مختلف كشور را ارزیابی كرده‌ایم و می‌توانیم با مدیریت آنها این صنایع را در كشور به صورت كامل توسعه دهیم.  در مجموع سال آینده و سال بعد از آن را با اجرای 31 طرح فناورانه و با توافقات خوبی كه با معاونت علمی و فناوری برای تأمین بودجه مورد نیاز برای برخی از این طرح‌ها صورت گرفته، سال‌های تحول كشور در حوزه فناوری می‌دانیم و امیدواریم با تلاش همه بخش‌ها بتوانیم به این مهم دست یابیم.