قرنطینه،محدودیت تردد،خلوت کردن ! هر اسمی می خواهید رویش بگذارید اما انگار کسی هنوز نمی داند قرار است چه اتفاقی برای شهر ها و مشخصا پایتخت بیفتد.آیا قرنطینه خواهیم شد؟ اگر بگوییم مسؤولان و مدیران تصمیم گیر هم دقیقا نمی دانند،اشتباه نگفته‌ایم.نشان به آنکه اظهارات سرلشکر باقری در پایان هفته گذشته مبنی بر آغاز خلوت کردن خیابان ها و شهرها در 24 ساعت آینده در نظر مردم و حتی خیلی از مسؤولان مساوی آغاز قرنطینه معنی شد.حتی محسنی‌بندپی استاندار تهران صبح روز گذشته به رسانه ها وعده داد مصوبات جدید ستاد مقابله تا عصر اعلام شود که البته نشد.مردم هم تصور خودشان را داشتند و خیال می کردند به زودی همه شهر تعطیل می شود.نتیجه شلوغ شدن دوباره پمپ بنزین ها،فروشگاه ها و حتی نانوایی ها شد.آش شلوغی آنقدر شور شد که دوباره مسؤولان مجبور شدند توضیح بدهند و این بار تاکید کنند خبری از قرنطینه نیست.علی ربیعی سخنگوی دولت،سخنگوی وزارت کشور و قائم مقام وزارت صمت تعدادی از کسانی بودند که تلاش کردند خبر قرنطینه تهران و بقیه شهرها را تکذیب کنند.ناتوانی در تصمیم گیری یا پیچیدگی اوضاع؛ هر چه که هست گویا فعلا از یک تصمیم قاطع از سوی دولت خبری نیست.راه حل دیگر البته اقدام داوطلبانه مردم برای خلوت کردن شهر است.موضوعی که خیلی ها درباره اش حرف زده اند و توصیه کرده اند،اما انگار گوشی برای شنیدنش نیست...

زنجیره آدم کشی
علی ربیعی، سخنگوی دولت كه حرف‌هایش موضع رسمی دولت را تبیین می‌كند عصر دیروز هرگونه شایعه درباره قرنطینه تهران را یك دروغ بزرگ توصیف كرد و توضیح داد نه تنها هیچ تغییری در ساعات كار فروشگاه‌ها، مغازه‌ها، نانوایی‌ها و دیگر مشاغل ضروری اعمال نخواهد شد، بلكه حتی ساعات كار برخی مشاغل به تناسب نیازهای مردم نیز ممكن است افزایش یابد. بنابراین درحالی كه این اظهارات خیال مردم از قرنطینه نشدن شهرها را راحت کرد و به آنها فرصت زندگی به سبك دلخواهشان را داد، وزیر بهداشت نیز كه فرمانده ستاد ملی كرونا است و حرفش سند است گفته است تنها تصمیمی كه با نوعی محدودیت همراه خواهد بود مربوط به كنترل رفت و آمدها و اعمال محدودیت‌های جدید برای عبور و مرور به‌ویژه در مورد افراد مبتلا و آلوده می شود.همه اینها یعنی فعلا خبری جدی از قرنطینه و تصمیم حکومتی و اقدا‌م نظامی نیست.اما زنجیره آدم کشی و توسعه کرونا باید جایی و جوری قطع شود.یا با زور و اجبار دولت و قوای نظامی یا با اقدام داوطلبانه.مراکز خرید و پاساژ ها باز است و عده ای مردم کیسه به دست و ماسک به صورت دنبال خرید لباس شب عید هستند.عیدی که هیچ بعدی نیست برای هر کدام از آنها عزا باشد.ارزیابی این است که مردم هنوز متقاعد به کاستن داوطلبانه از تردد‌ها نشده‌اند.مثلا سرپرست معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران گفته است حذف طرح ترافیک را صلاح نمی‌دانیم چرا که اگر طرح را برداریم استقبال برای استفاده از خودروهای شخصی بیشتر می‌شود!  در خیابان های شهر بساط دست فروش ها برپاست و در چند نقطه به زور پلیس جمع شده است.در نقاطی از شهر جاهایی مثلا خانه های اسباب بازی و شهربازی های کوچک دایر است.در بسیاری از پیاده رو ها همچنان فروش خوراکی های فله ای برپاست.عرضه یعنی تقاضایی وجود دارد.تا زمانی که ما نخواهیم این زنجیره را قطع کنیم،کرونا مهمان ماست.

چه باید کرد؟
البته که همه چیز به مردم مربوط نمی شود.این دولت است که باید با تصمیم گیری خیلی از موانع را بردارد.مثلا تا وقتی ادارات باز هستند،کارمند ها مجبورند سرکار بروند.البته امکان استفاده از مرخصی هست ولی کیست که نداند کارمند جماعت همیشه باید به فکر روزهای سخت تر و ذخیره مرخصی ها باشد.اما حتی اگر حکومت نظامی هم برقرار شود کسی که این روزها کودکش را به شهربازی می برد،از دست حکومت نظامی هم هر جور شده فرار خواهد کرد. نوروز تنها و آخرین فرصت برای شکست کرونا است.روزهایی که به دلیل تلاقی اوج کرونا و تعطیلات می توانیم در خانه بمانیم.بعد از نیمه فروردین بسیاری از کسب و کارها و فعالیت‌ها به ناچار آغاز خواهند شد و آن وقت کار از همیشه سخت تر خواهد شد.شاید لازم است یک بار دیگر وید‌ئوی آن پزشک متخصص عفونی که در بیمارستان از خستگی نمی تواند روی پایش بایستد و التماس می کند از خانه بیرون نرویم را ببینیم.شاید باید فیلم تجهیز پارکینگ طبقاتی بیمارستان بقیه ا...   و تبدیل آن به جایی شبیه بیمارستان برای سپری کردن دوره نقاهت بیماران کرونایی را ببینیم.این پارکینگ برای چه کسانی بیمارستان شده است جز مردم همین شهر که خیلی از آنها این روزها دنبال خرید شب عید هستند؟! خودمان شهر را خلوت کنیم بهتر نیست؟!


لازمه خلوت كردن تهران چیست؟
  تلاش برای‌ قرنطینه تهران، تصمیمی دیر اما موثر است. هر چند اخبار منتشر شده نشان می‌دهد طرحی با عنوان «خلوت كردن پایتخت» مد نظر است كه آن هم می‌تواند تبعات موثری به همراه داشته باشد. در این راه باید به چند نكته توجه شود. در ابتدای شیوع این ویروس به نوعی یك تشتت در اطلاع‌رسانی دیده می‌شد.  این امر تبعات منفی بسیاری در پی داشت، هر چند در این روزها هماهنگی بیشتری در این مسیر به چشم می‌خورد، اما هنوز تاثیرات این تناقض‌ها دیده می‌شود. در همان روزها مواجهه اغلب رسانه‌ها با این موضوع به نوعی ساده‌انگاری بود، اما در چرخشی ناگهانی بعد از چند روز محور برنامه‌ها هشدار و توصیه شد.  اگر ما حالا از مردم گله داریم كه چرا رعایت نمی‌كنند بخشی از این موضوع هم تقصیر خود رسانه‌ها و مسؤولان است. این تناقض نه تنها در اطلاع‌رسانی بلکه در عملكردها هم مشهود است. مثلا مدام مردم تشویق به ماندن در خانه می‌شوند در حالی كه همه ادارات در ساعت معمول مشغول فعالیت هستند. لازمه خلوت كردن تهران یا بهتر بگوییم بستر آماده برای اجرای این طرح رعایت همین اصول كوچك اما مهم است. نه به واسطه مطالعات و پژوهش‌ها بلکه بنا بر تجربه شخصی‌ام مردم ایران یك نوع ساز و كار دفاعی در برابر بحران‌های طبیعی اینچنینی دارند و آن‌هم بی‌توجهی به آن بحران است. از این جهت از آن به عنوان ساز و كار دفاعی یاد می‌كنم كه احتمالا بیشتر مردم چنین تصوری دارند كه از اخبار بد و ناگوار خسته شده‌اند.



محدودیت‌های لازم در وضعیت بحرانی
اعمال محدودیت‌های شدید به شكل صرفا نظامی چاره كار نیست. زیرا برخی شهروندان هر‌طور شده، راهكارهای دور زدن این محدودیت‌ها را پیدا خواهند كرد. بنابراین نكته مهم دیگر برای جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس كرونا تداوم اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مردم نسبت به خطرات این بیماری از سوی رسانه‌هاست. زیرا هنوز هم شاهد آن هستیم كه برخی شهروندان به ترددهای غیرضروری خود ادامه می‌دهند و خطر تداوم این ترددها را در انتشار ویروس جدی نمی‌گیرند.
همچنین از جمله راهكارهای دیگری كه می‌تواند در كاهش رفت‌وآمد شهروندان تاثیر داشته باشد، حضور نیروهای داوطلب برای خرید اقلام ضروری مردم در ایام نوروز است. در این زمینه به‌ویژه سازمان بسیج باید با تمام ظرفیت خود وارد عمل شود و در همه محله‌های شهرهای مختلف، ستادهایی را برای انجام خریدهای روزمره شهروندان انجام دهند تا نیاز مردم به خروج از منزل كمتر شود.


از ظرفیت نیروهای نظامی و انتظامی استفاده شود
این كه تا امروز رفتار برخی مردم از جمله تهرانی‌ها متناسب با شرایط نبوده و همچنان ترددهای غیرضروری در معابر مشاهده می‌شود، باید نقص را در اقناع مردم جست‌و‌جو كرد؛ مردمی كه اخلاق، شرع و حقوق شهروندی به آنها می‌گوید نه حق دارند جان خود را به خطر بیندازند و نه باعث به خطر افتادن جان دیگران شوند. البته عده‌ای موقعیت فعلی را به شوخی گرفته‌اند و به توصیه‌ها عمل نمی‌كنند كه لازم است برای به كنترل درآوردن اوضاع، از رفتارهای قهری استفاده شود و در این راه از ظرفیت نیروهای نظامی و انتظامی بهره‌گیری شود. البته محدوده مداخله این نیروها و راهكارهایی را كه برای كاستن ترددهای غیرضروری اعمال می‌شود تشخیص دستگاه‌های ذی‌ربط مشخص می‌كند ولی آنچه مسلم است این‌که راهكارها هرچه هست باید بازدارنده باشد و در اعمال آنها قاطعیت به خرج داده شود.



باید مردم را متوجه خطر كرد
 آمار مبتلایان و قربانیان كرونا در كشورمان به حدی است كه ایران را به سومین كشور درگیر با این بیماری تبدیل كرده است. با این حال رفتارهای اجتماعی مردم نشان می‌دهد هنوز بخشی از جمعیت این موضوع را جدی نگرفته و همچنن اوضاع را عادی فرض می‌كنند. این مساله می‌تواند ناشی از ضعف اطلاع‌رسانی به گروه‌های مختلف باشد.  افراد جامعه به لحاظ سن، شغل و وضعیت جسمانی در گروه‌های مختلف قابل تقسیم هستند كه هر یك از این گروه‌ها نیاز به اطلاع‌رسانی ویژه دارند به طوری كه باور كنند خطر در كمین‌شان است و نباید دست به نافرمانی‌های مدنی بزنند.  ترددهای غیرضروری در جامعه یكی از مصادیق این نافرمانی هاست كه می‌توانست از ابتدا با اطلاع‌رسانی دقیق، كنترل شده و با برخی اقدامات تكمیلی، تقویت شود. مثلا یكی از اقدامات كارساز می‌تواند اشاره مستمر شبكه‌های تلویزیونی به تعداد قربانیان كرونا باشد تا جامعه به عمق بحران پی ببرد. همچنین رسانه ملی می‌تواند در گفت‌وگو با مبتلایان به این بیماری و افراد بستری در بیمارستان، تجربیات آنها را با مردم در میان بگذارد.



غربالگری به جای قرنطینه
 مسؤولان كشوری باید برای ایجاد محدودیت در تردد تهرانی‌ها، حتما مساله غربالگری در مبادی ورودی و خروجی پایتخت را جدی بگیرند و اجازه ندهند كسی كه دارای علائم این بیماری است، از شهر خارج یا به آن وارد شود.
اما غربالگری در مبادی ورودی و خروجی شهر، هنوز آن‌طور كه باید و شاید جدی گرفته نمی‌شود. مساله‌ای كه به تعدد نهادهای تصمیم‌گیر در این زمینه بازمی‌گردد. امیدواریم با تشكیل قرارگاه بهداشتی نیروهای مسلح، قدرت اجرایی ستاد مبارزه با كرونای شهر تهران نیز بیشتر شود تا این ستاد بتواند علاوه بر غربالگری ورودی‌ها و خروجی‌های شهر، محدویت‌های ویژه‌ای را برای رفت‌وآمد شهروندان اعمال كند.
نكته دیگر این است كه شهربازی‌ها، مجتمع‌های تجاری و بخش‌های مختلف بازار تهران كه هنوز باز هستند و در این شرایط به مراكزی برای تجمع شهروندان تبدیل شده است، بنگاه‌هایی خصوصی هستند كه شهرداری به تنهایی قادر به بستن آنها نیست. بنابراین تعطیل كردن این مراكز نیازمند صدور دستور لازم از سوی قرارگاه بهداشتی نیروهای مسلح است و این قرارگاه باید برای هرچه خلوت‌تر شدن شهر، همه مراكز خرید و مجتمع‌های تفریحی بزرگ را تعطیل كند و فقط مراكزی را باز نگه دارد كه كالاهای ضروری شهروندان را تامین می‌كنند.


 دومینوی بحران
 از مهم‌ترین راهكارها  «خودماندگاری در منزل» است یا چیزی كه از آن به عنوان قرنطینه خانگی یاد می‌شود. لازمه اجرای درست این راهكار البته كه همان فعالیت‌های فرهنگی است. نكته دیگری كه مكملی است برای طرح خلوت كردن تهران، رعایت بهداشت فردی و محیط است، هر چند این دو مورد را نمی‌توان از یكدیگر تفكیك كرد. مساله وابستگی همه این موارد به یكدیگر است. هر چقدر هم افراد بهداشت فردی‌شان را با شست‌وشوی دست و استفاده از محلول‌های ضدعفونی كننده رعایت كنند، اما محیط پیرامونی‌شان آلوده به این ویروس باشد همه فعالیت‌های فردی را هم به مخاطره می‌اندازد. مدل حوادث با توجه به سطح آن فرماندهی متفاوتی را می‌خواهد. نوع واكنش‌ها در هر مرحله نیز برنامه ویژه خود را می‌طلبد. ما وقتی به مرحله‌ای رسیدیم كه دیگر كار رسانه‌ای یا فرهنگی برای رعایت اصول بهداشتی یا تردد غیر ضروری جواب نمی‌دهد باید از قوه قهریه استفاده كنیم.