تا همین یكی دو ماه قبل فعالان اجتماعی و كسانی باور داشتند كره زمین تنها نقطه هستی است كه انسان می‌تواند در آن زیست كند، تمام تلاش خود را می‌كردند تا مردم را تشویق كنند كه برای حفظ زمین، از پلاستیك كمتری استفاده كرده و زباله و آلاینده را در طبیعت رها نكنند. همین چند وقت قبل بود كه از چالش نه به پلاستیك خبرهای خوبی می‌رسید و مردم كم كم این عادت را در خود شكل می‌دادند كه هنگام خرید از فروشنده كیسه نایلونی كمتری بگیرند و خرید‌ها را یا در كیسه پارچه‌ای كه به همراه می‌بردند قرار دهند یا چند جنس را در یك كیسه.اما با فعال شدن ویروس كرونا همه چالش‌های زیست محیطی تقریبا زیر سایه این ویروس كشنده قرار گرفت. كرونا آنقدر همه‌گیر و مسری است كه دیگر كسی به محیط‌زیست و حفظش فكر نمی‌كند. الان تنها چیزی كه اهمیت دارد، مبتلا نشدن و جان سالم به در بردن است. راستش را بخواهید انگار حافظه همه ما از آموخته‌‌ها و دغدغه‌های گذشته یكباره خالی شد و ذهن و لوب‌پیشانی مغزمان به سرعت در حال بارگذاری آموخته‌های جدید برای حفظ بقاست. این روزها كیسه‌‌های نایلونی و دستكش‌های یك‌بار مصرف به نوعی ما را از ابتلا به كرونا مصون می‌كند. حالا همه زندگی ما پیچیده شده در نایلون. الان دیگر همه، چالش نه به پلاستیك و رها نكردن زباله در كوچه و خیابان را فراموش كرده‌ایم. حتما یا خودتان دستكش‌های یك‌بار مصرف رها شده در معابر را دیده‌اید یا عكس‌شان را. اكنون موضوع این است كه این دستكش‌های رها شده، باعث سرایت سریع بیماری به دیگران می‌شود.
اما جدای از این موضوع بهتر است به یك موضوع دیگر هم گوشه ذهنمان فكر كنیم؛ بعد از فروكش كردن موج كرونا، با این همه كیسه نایلون مصرف شده چه باید كرد؟ چقدر باید تلاش چند برابری كرد تا دوباره مردم چالش نه به پلاستیك را به یاد آورند؟ اصلا چرا در شرایط بحرانی حجم استفاده از كیسه‌های نایلونی بیشتر شد؟ چرا دوباره چند خرید را در یك كیسه نمی‌گذاریم یا اصلا چرا برای حل خرید‌ها از كیسه پارچه‌ای استفاده نمی‌كنیم؟ سرراست‌ترین جواب این است كه ترسیده‌ایم و انسان در مواقع ترس بر اساس هورمون استرس تصمیم می‌گیرد، هورمون‌هایی كه فقط بقای ما در لحظه حال را تضمین می‌كنند و به آینده كاری ندارند؟ اما آیا می‌‌توان آینده را نادیده گرفت؟
فرهنگ‌سازی زمانبر است
رامتین خداپناهی كه مدتی اجرای برنامه «به‌سلامت» را به عهده داشت این روزها مشغول بازی در سریال « گیل‌دخت » است، سریالی تاریخی كه قرار است از شبكه سه پخش شود. این بازیگر در همان اول صحبتش به این نكته اشاره می‌كند كه تصویربرداری سریال گیل‌دخت در شرایط بحرانی این روزها ادامه دارد و بیشتر از 60 نفر در شرایطی كه اصلا بهداشت را نمی‌توان رعایت كرد مشغول كارند و امكان دارد هر‌لحظه یكی از آنها و در ادامه همه گروه به كرونا مبتلا شوند. این بازیگر معتقد است، تولید سریال‌هایی مانند گیل‌دخت كه زمان پخش به روزی ندارند، می‌توانند به بعد از بحران كرونا منتقل شوند. خداپناهی در پاسخ به این پرسش كه چرا مردم با این همه توصیه و هشداری كه رسانه‌ها می‌دهند باز هم دستكش‌های یك بار مصرف خود را در معابر رها می‌كنند، ‌می‌گوید: فرهنگ‌سازی كار یك سال و یك‌دهه نیست. برای فرهنگ‌سازی به زمانی شاید بیشتر از صد سال نیاز است تا مردم عادت‌های خود را عوض كرده و عادت بهتری را جایگزین كنند. فرهنگ‌سازی و این كه شما مثلا چالش استفاده نكردن از پلاستیك و مدیریت آن را مثال می‌زنید با ابلاغیه و گوشزد ‌رد درست نمی‌شود. باید حاكمیت و دولت و تمام سازمان‌ها و نهادها تصمیم به انجام كاری را بگیرند، راهكار ارائه كنند و این برنامه بلندمدت باشد و با تغییر مثلا رئیس جمهور و وزرا تغییر نكند. از طرفی باید دولت از قوه قهریه استفاده كند. مثلا جریمه كردن و البته این را هم بگویم باید راه‌های جایگزین هم باشد. مثلا وقتی می‌گویی از پلاستیك استفاده نكنید، كیسه‌های پارچه‌ای یا جنس دیگری جایگزین شده باشد. نمی‌توان دست مردم را بست و گفت حال هر جور خودت می‌دانی شنا كن ! مردم دستكش‌های یك بار مصرف را در معابر رها می‌كنند؟ چون فرهنگ‌ اجتماعی ما به‌شدت ضعیف و ناپایدار است و با تلنگری تغییر می‌كند. از طرفی به نظرم ما مردمی هستیم با حافظه كوتاه مدت، چون تاریخ مكتوب نداریم، مردم بحران كرونا را خیلی زود فراموش خواهند كرد و دوباره به زندگی معمولی و روتین خود برخواهند گشت.این اتفاق زمانی اصلاح می‌شود كه همیشه و در هر زمانی مصائب بحران‌ها به مردم یادآوری شود و با تاكید به آنها گفته شود اگر قوانین را رعایت نكنید، برای حفظ زندگی و محیط زیست باید جریمه شوید و در این مورد با كسی ملاحظه‌ای نخواهد شد.
در این راستا آموزش و پرورش نقش کلیدی دارد و می‌تواند روش صحیح زندگی را به کودکان بیاموزد. وقتی کودکان سبک صحیح زندگی و حفظ محیط‌زیست را یاد بگیرند هم خودشان آن را رعایت کرده و هم والدین خود را مجبور به رعایت اصول و قانون می‌کنند.