از ADSL تا فیبر نوری
خدمات ADSL یكی از نخستین فناوری‌های اشتراك پرسرعت ثابت اینترنتی است كه فراگیرترین آنها هم هست. مزیت بزرگ این فناوری، استفاده از شبكه سیم‌های تلفن برای انتقال اطلاعات بدون اختلال روی مكالمات تلفنی است. در نتیجه، گسترش این شبكه، هزینه چندانی برای سرویس‌دهنده‌ها و مشتركین ندارد و به‌همین دلیل هم در دو دهه اخیر به‌‎عنوان استاندارد اتصال ثابث در سراسر دنیا به‌كارگرفته شده است. با وجود این‌كه در دو سال اخیر سهم آن از كل مشتركین اینترنت ثابت در جهان از 41.6درصد به 35.1درصد رسیده، هنوز هم رایج‌ترین روش برای برقراری اتصال دائمی به اینترنت محسوب می‌شود.
VDSL كه این روزها زیاد از آن نام برده می‌شود یكی از زیرشاخه‌های فناوری DSL است كه به‌جای استفاده از زوج‌سیم‌های مسی تلفن (كه حداكثر سرعت دانلودی معادل 20 مگابیت‌بر‌ثانیه را فراهم می‌كنند) از كابل‌‎های پرظرفیت شبكه بهره می‌برد. البته برقراری این اتصال نیازمند كشیدن سیم شبكه از مركز ارائه خدمات تا منزل شماست، اما به‌ازای آن می‌توان با استفاده از كابل‌های كواكسیال به سرعت دانلودی نزدیك به 85 مگابیت‌بر‌ثانیه هم دست پیدا كرد. نكته دیگر یكسان بودن سرعت دانلود و آپلود در این فناوری است كه برخلاف ADSL می‌‎تواند با سرعت یكسان اقدام به ارسال و دریافت اطلاعات كند.  اما لبه فناوری در زمینه اتصالات پرسرعت داده بدون شك فیبرنوری است و همین الان هم بخش اعظم زیرساخت ارتباطی و مخابراتی جهان با استفاده از این فناوری فعالیت می‌كند. حداكثر پهنای باند در این فناوری می‌تواند به 10گیگابیت‌بر‌ثانیه هم برسد، هرچند سقف سرعت ارائه شده با توجه به مقدورات و اولویت‌های ارائه‌دهنده خدمات تعیین می‌شود و برای مشتركین خانگی بین 100 تا 200 مگابیت‌بر‌ثانیه خواهد بود. این سرعت اتصال برای كاربردهایی مثل پخش زنده ویدئویی، تلویزیون اینترنتی و هر نیاز دیگری كه فعلا ممكن است برای یك كاربر غیرسازمانی پیش‌بیاید كفایت می‌كند. البته مساله اصلی در زمینه توسعه چنین شبكه‌ای، هزینه گزافی است كه باید برای ایجاد زیرساخت‌ها و برقراری اتصالات فیبر نوری بین منازل و مراكز مخابراتی پرداخت شود و این موضوع شاید بزرگ‌ترین دلیل عدم توسعه پیش‌‎بینی شده این فناوری در ایران بوده است، هرچند شاید در آینده وضعیت تغییر كند. 
    هر گردی گردو نیست
كشورمان در سال‌های اخیر یكی از بالاترین نرخ رشدهای ضریب نفوذ اینترنت در جهان را داشته است و اكنون حدود 80درصد مردم كشور به این شبكه جهانی دسترسی دارند، اما مساله اصلی اینجاست كه بیشتر این كاربران با استفاده از گوشی‌های هوشمند به اینترنت متصل می‌شوند. اینترنت موبایل با ورود به نسل چهارم توانست اتصال‌های ثابت خانگی را پشت سر گذاشته به سرعت‌ دانلودی نزدیك به 40 مگابیت‌بر‌‎ثانیه (در شرایط ایده‌آل) نزدیك شود، اما این فناوری هنوز هم بسیار گران‌قیمت‌تر از اشتراك ثابت اینترنت است و از طرفی می‌تواند بسته به منطقه جغرافیایی و نحوه پوشش شبكه دچار نوسان كیفیت شود. درنتیجه و همان‌‎طور كه در این مدت می‌بینیم، استفاده از اینترنت موبایل، حتی با افزایش سرعت، به‌عنوان بستری برای ارائه خدماتی مثل دولت الكترونیك یا آموزش از راه دور خیلی اقتصادی و عملی نیست.  چاره كار، استفاده از اتصالات دائمی، ارزان‌قیمت و قابل اطمینان مثل VDSL یا فیبر نوری است كه چندسالی است به یكی از اولویت‌های توسعه زیرساخت ملی ارتباطات تبدیل شده است. ایران با داشتن حدود 12 میلیون مشترك ثابت، از نظر ضریب نفوذ اشتراك ثابت پرسرعت خانگی بین كشورهای جهان رتبه قابل‌قبولی ندارد.  هرچند بیشتر كشورهایی كه در این زمینه موفق بوده‌اند، از جمله سوئیس، دانمارك، هلند و كره جنوبی، كشورهای كوچك و ثروتمندی هستند كه توانایی پرداخت هزینه‌ها و اجرای كامل زیرساخت ارتباطی پرسرعت را دارند. با این‌حال، بنابر سند برنامه ششم توسعه و دیگر اهداف تعیین شده برای كمیت و كیفیت اینترنت خانگی در ایران، وضعیت فعلی هم قابل قبول نیست و اجرای برخی از طرح‌ها كه گاه چندسال پیش وعده داده شده هنوز وارد مرحله عملیاتی نشده است. با این وجود شكی نیست كه توسعه هرچه سریع‌تر و بیشتر شبكه زیرساخت ارتباطی پرسرعت یك اولویت ملی و یكی از ضروری‌ترین قدم‌هایی است كه باید در مسیر رسیدن به توسعه پایدار برداشته شود. 

​​​​​​​فردا روز بهتری است؟
بنابر وعده وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، طرح عرضه اینترنت پرسرعت VDSL از چند روز پیش به‌صورت پایلوت در قم و سپس تهران شروع شده و در ادامه در سطح ملی عرضه‌خواهد شد. هدف هم افزایش 4 برابری سرعت اینترنت مشتركان ثابت و بهبود كیفیت ارائه خدمات اعلام شده كه مسلما در صورت اجرای كامل این برنامه قابل دستیابی است. البته این نخستین بار نیست كه چنین وعده‌ای داده‌می‌شود، چرا كه پارسال هم معاون وزیر خبر از اجرای طرح‌‎هایی برای عرضه اینترنت VDSL و توسعه شبكه ارتباط فیبر نوری داده بود كه از قرار معلوم عملیاتی نشده‌‌اند. مشكلات متعددی كه كشور این روزها با آن دست به گریبان است كار هزینه‌بر و طاقت‌فرسای توسعه شبكه زیرساخت ارتباطی پرسرعت را دشوارتر از آنچه باید كرده است و این هرگونه پیش‌بینی درباره چند و چون اجرا و تكمیل این طرح ملی را با اما و اگرهای بسیاری همراه كرده است. اما بدون شك نیاز به افزایش سرعت و كیفیت دسترسی شهروندان ایرانی به اینترنت به رسمیت شناخته شده و می‌توانیم امیدوار باشیم كه در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد عرضه اینترنت با سرعت بالا و قیمت مناسب باشیم.