حوالی سال 94 بود كه چند فناور ایرانی گرد هم جمع شدند و فعالیت ‌خود را با هدف تولید تجهیزات پزشكی با فناوری پیشرفته (HighTech) در قالب شركت دانش‌بنیان مدفناوران پلاس آغاز كردند. مصطفی تقی‌پور، رئیس هیات‌مدیره این مجموعه دانش‌بنیان، درخصوص چگونگی آغاز فعالیت مدفناوران‌ پلاس به جام‌جم می‌گوید: «معمولا در تولید محصولات دارای فناوری پیشرفته خطر شكست بسیار بیشتر است. به عبارت دیگر هرچه محصول تولیدی از فناوری پیشرفته‌تری برخوردار باشد احتمال شكست در تولید نیز به‌شدت افزایش خواهد یافت. با توجه به این موضوع، از آنجا كه به دنبال تولید محصولی پیشرفته در حوزه پزشكی بودیم كه بتواند تا حدی نیاز كشور به واردات چنین تجهیزاتی را كاهش دهد، بیش از یك سال زمان را صرف مطالعه و بررسی به منظور انتخاب محصول شركت كردیم.
در نهایت تصمیم بر این شد كه در زمینه تولید دستگاه‌های تصویربرداری پزشكی سرمایه‌گذاری كنیم.»وی در ادامه تصریح می‌كند: «همزمان با ساخت و تجهیز كارخانه‌ای در استان البرز، تیم تحقیقاتی شركت نیز شكل گرفت و پس از آمادگی شركت برای ورود به مرحله تولید، از سال 97 تولید محصول را آغاز كردیم.» به عقیده این فعال حوزه مهندسی‌پزشكی تولید در مجموعه‌های دانش‌بنیان با آنچه از تولید در كارخانه‌های مرسوم می‌دانیم متفاوت بوده و وابسته به مغزهایی است كه در چنین مجموعه‌هایی فعالیت می‌كنند.
رتبه اول واردات تجهیزات پزشكی
این مجموعه دانش‌بنیان از میان انواع تجهیزات تصویربرداری پزشكی با توجه به حجم زیاد واردات دستگاه‌های تصویربرداری با امواج فراصوت یا اولتراسوند، فعالیت خود را به این زمینه محدود كرده است. تقی‌پور درخصوص انوع تجهیزات تصویربرداری پزشكی و میزان واردات هر یك از این محصولات به كشور توضیح می‌دهد: «تجهیزات تصویربرداری پیشرفته به سه دسته سی‌تی‌اسكن، ام‌آر‌آی و دستگاه‌های اولتراسوند طبقه‌بندی می‌شوند. تجهیزات اولتراسوند خود شامل دستگاه‌های سونوگرافی و اكوكاردیوگرافی یا همان اكوی قلب می‌شود. پس از انتشار آمار گمرك ایران در سال 96 مشخص شد كه حجم تجهیزات اولتراسوند حدود 62 میلیون دلار، دستگاه‌های سی‌تی‌اسكن 30 میلیون دلار و تجهیزات ام‌آرآی در حدود 33 میلیون دلار بوده است. از طرف دیگر طبق آمارهای رسمی، رتبه اول واردات تجهیزات پزشكی سرمایه‌ای در كشور نیز مربوط به دستگاه‌های تصویربرداری اولتراسوند است. بنابراین با توجه به نیاز بالای نظام درمان كشور به چنین دستگاه‌هایی، تمركز ما از میان شاخه‌های مختلف تصویربرداری پزشكی به این دستگاه‌ها معطوف شد.»
به گفته رئیس هیات‌مدیره این شركت دانش‌بنیان، از آنجا كه هدف تولید محصولاتی قابل رقابت با نمونه‌های وارداتی بوده، جذب نیرو برای این شركت از ابتدای ورود مرحله تحقیقات و تولید، از میان نخبگان كشور در حوزه مهندسی برق و مهندسی پزشكی بوده است. وی معتقد است این توجه به جذب افراد تحصیلكرده و نخبه كشور علاوه‌بر افزایش كیفیت و بازدهی شركت می‌تواند از مهاجرت نخبگان از كشور جلوگیری كند. تاكنون این مجموعه موفق به ایجاد اشتغال برای 40 نفر شده كه به گفته تقی‌پور بیش از نیمی از آنها را فارغ‌التحصیلان بهترین دانشگاه‌های كشور تشكیل می‌دهند.
برنامه‌ریزی برای قله‌نشینی در جهان
بسیاری از كشورهای پیشرو جهان در حوزه تولید تجهیزات تصویربرداری پزشكی اولتراسوند وارد شده‌اند. به گفته تقی‌پور، مهره‌های اصلی این بازار، دو كشور آلمان و هلند هستند كه در این زمینه به فناوری‌های مهمی دست یافته‌اند و بیش از نیمی از بازار جهانی را در اختیار دارند. به همین جهت ورود به این بازار نیاز به دانش‌ فنی پیشرفته‌ای داشت كه بتواند در رقابت با نمونه‌های تولیدی این كشورهای پیشرفته موفق شود.
وی در ادامه به جام‌جم می‌گوید: «برای تولید محصول نیاز بود تا بخشی از دانش‌ فنی را بومی‌سازی كنیم و بخشی را نیز در مجموعه خود به وجود بیاوریم و دانش‌افزایی كنیم. به همین منظور برای بخشی از قسمت‌ها از مهندسی معكوس نمونه‌های خارجی استفاده شد و برخی بخش‌ها نیز با تلاش محققان شركت از نقطه صفر تولید شد. اما همه چیز به مشخصات فنی دستگاه ختم نخواهد شد.» این فناور ایرانی در ادامه صحبت‌هایش تأكید می‌كند: «متأسفانه یكی از مواردی كه در محصولات ایران‌ساخت كمتر به آن توجه می‌شود، طراحی ظاهر محصول و ارگونومی و سادگی كاربری آن است. همین موضوع می‌تواند اشتیاق مشتری را به استفاده از محصولات خارجی بیشتر كند. ما تلاش كرده‌ایم تا حد امكان همه این موارد را در تولید دستگاه‌های‌مان مدنظر داشته باشیم. نتیجه این تلاش منجر به تولید دستگاهی شده كه كیفیتی معادل نمونه‌های خارجی دارد و حتی از برخی دستگاه‌های موجود در مراكز درمانی كشور كه سال‌های پیش با مبالغ ارزی بالایی وارد كشور شده‌اند، كیفیت بهتری دارد.»
رئیس هیات‌مدیره این شركت دانش‌بنیان معتقد است جوانان شاغل در این شركت در آغاز مسیر تولید قرار دارند و به همین علت هرروز تلاش می‌كنند تا با رفع مشكلات احتمالی كیفیت محصولشان را ارتقاء ببخشند. وی در ادامه تصریح می‌كند: «ما با صرف زمان در مراحل مطالعاتی و تحقیقاتی پیش از تولید تلاش كردیم تا نقطه آغاز تولید خود را به گونه‌ای تعریف كنیم كه محصولمان در همین مرحله، قابل رقابت با نمونه‌های خارجی باشد. اما قطعا تلاش ما به همین‌جا ختم نخواهد شد و همواره تلاش خواهیم كرد تا همگام با فناوری روز دنیا بهترین محصول ممكن را تولید و روانه بازار كنیم. زیرا از ابتدای مسیر، بازار هدف خود را بازار بین‌المللی تعریف كرده و همواره برنامه‌ریزی‌های خود را بر مبنای تولید محصول قابل ارائه در بازار جهانی قرار داده‌ایم.»
در مسیر بازار جهانی
تولیدكنندگان دستگاه سونوگرافی ایرانی برنامه‌های وسیعی را برای صادرات محصولشان به كشورهای خارجی دنبال می‌كنند. تقی‌پور درخصوص ورود این دستگاه به فهرست محصولات صادراتی كشور تصریح می‌كند: «ما پیش از شیوع بیماری كووید-19 به دنبال انجام كارهای مربوط به اخذ مجوز سی‌ای (CE) اروپا بودیم تا بتوانیم این دستگاه‌ها را به اروپا صادر كنیم كه به دلیل شرایط كنونی كمی با وقفه در جریان است. بر اساس مذاكراتی كه با چند شركت در كشورهای پیشرو اروپایی داشتیم، برآورد می‌كنیم تا اوایل سال 2021 بتوانیم اولین محصولاتمان را روانه اروپا كنیم.»
وی درادامه درخصوص مزیت‌های رقابتی محصول دانش‌بنیان این شركت نسبت به دستگاه‌های اروپایی به جام‌جم می‌گوید: «پس از افزایش ناگهانی قیمت دلار در كشور در كنار همه مشكلاتی كه به وجود آمد، پنجره جدیدی به روی تولیدات كشور باز شد و آن مقرون‌به‌صرفه بودن تولید در داخل ایران بود. در حال حاضر می‌توان با قیمت‌های بسیار پایین‌تر از كشورهای اروپایی و شرق آسیا، محصولاتی با كیفیت بسیار خوب در كشور تولید كرد. این موضوع موجب می‌شود قیمت تمام شده محصول بتواند به‌آسانی رقبایش را در بازارهای جهانی كنار بزند. همچنین كیفیت محصول و بهره‌برداری از به‌روزترین فناوری دنیا یعنی هوش مصنوعی نیز آن را به محصولی جذاب برای مشتریان خارجی تبدیل كرده است.»این فعال حوزه مهندسی پزشكی با اشاره به نقش ظاهر محصول در بازار رقابتی جهانی می‌افزاید: «همان‌گونه كه اشاره كردم یكی از مشكلات جدی ایران‌ساخت‌ها طراحی ظاهری محصول است كه موجب می‌شود در بیشتر موارد محصول ایرانی نتواند با محصولات برندهای مطرح دنیا رقابت كند. به همین جهت در طراحی و ساخت این دستگاه از تیم طراحی بسیار قوی استفاده شد. اكنون طراحی این دستگاه در یكی از مسابقات جهانی طراحی صنعتی شركت كرده است كه امیدواریم بتوانیم برنده شویم.»
این شركت همچنین رایزنی‌هایی برای صادرات این محصول و ایجاد نمایندگی در كشورهای مختلف منطقه داشته است. به عقیده تقی‌پور این اتفاق بزرگی برای كشور است كه بتواند نه‌تنها حجم واردات چنین دستگاه‌های فناوری پیشرفته‌ای را به كشور كاهش دهد، بلكه به‌عنوان كشور پیشرو در منطقه در حوزه تولید چنین تجهیزات فناورانه‌ای در مهندسی پزشكی تبدیل شود.


ضرورت حمایت از تولیدكنندگان واقعی
این مجموعه پس از گذراندن مراحل تأیید و اخذ مجوزهای لازم شامل پروانه بهره‌برداری و ساخت برای تولید محصول در داخل كشور و همچنین اخذ گواهینامه‌های ایزو13485 و ایزو9001، موفق به عقد تفاهم‌نامه‌ای با هیات‌امنای صرفه‌جویی ارزی وزارت بهداشت شده كه براساس این تفاهم‌نامه قرار است تا پایان سال جاری در چند مرحله صد دستگاه سونوگرافی به وزات بهداشت تحویل شود. بخش اول این تفاهم‌نامه قراردادی است كه براساس آن قرار است تا پایان تیر، 30 دستگاه سونوگرافی از سوی این مجموعه دانش‌بنیان تحویل شود. اما این رقم، عدد كوچكی در برابر نیاز سالانه كشور به تجهیزات اولتراسوند به شمار می‌رود.رئیس هیات‌مدیره مدفناوران پلاس در این باره توضیح می‌دهد: «ظرفیت تولید كنونی شركت ما جوابگوی حدود 50درصد از نیاز كشور است كه حدود 2000 دستگاه در سال برآورده شده است. ‌اكنون مشغول مذاكراتی برای افزایش فضای مجموعه هستیم كه اگر موفق شویم می‌توانیم ظرفیت تولید را به 2000 دستگاه در سال نیز ارتقا دهیم. با این وجود از نظر من نباید هیچ بازاری انحصاری باشد و رقابت همواره موجب پیشرفت خواهد بود. در نتیجه گرچه موافق قطع واردات چنین تجهیزاتی نیستم، اما معتقدم با توجه به امكان تولید داخلی این محصولات با كیفیت مناسب، بهتر است كه تعرفه‌های گمركی در مورد آنها بازنگری شود. به‌ویژه كه امسال از سوی رهبر معظم انقلاب، سال جهش تولید ملی نام‌گذاری شده است، بازنگری تعرفه‌های واردات می‌تواند در سرمایه‌گذاران كشور این اشتیاق را ایجاد كند كه به سمت تولید بروند.»
تقی‌پور با اشاره به عمر دو دهه‌ای دانش‌بنیان‌ها در كشور تصریح می‌كند: «در حال‌حاضر شركت‌های دانش‌بنیان باید بیش از هرچیز به كیفیت اهمیت دهند، زیرا دیگر از مرحله «ما می‌توانیم» عبور كرده‌ایم و باید بتوانیم وارد رقابت در بازارهای جهانی شویم. این مهم اتفاق نمی‌افتد مگر این كه ارتباط میان تولیدكننده و مصرف‌كننده ارتباطی دوطرفه باشد. یعنی همان‌طور كه انتظار داریم مشتری محصول ایرانی بخرد، كیفیت مدنظر را نیز برایش فراهم كنیم. از طرف دیگر دستگاه‌های حاكمیتی می‌توانند با وضع قوانین حمایتی از تولیدكنندگان، اعمال نگاه دقیق‌تر به تولیدات مجموعه‌های تولیدی و مقابله با مافیاهای واردات به كشور، مانع از واردات محصولات بی‌كیفیت به كشور شوند یا از مونتاژ و ورود اجناس بی‌كیفیت به اسم كالای ایرانی به بازار و بدنام كردن محصولات ایران‌ساخت جلوگیری كنند.»



تشخیص دقیق‌تر با هوش مصنوعی
این روزها شاهد پیشرفت‌های شگفت‌انگیز هوش مصنوعی و كاربردهای گسترده آن در اغلب حوزه‌های فناوری هستیم. این دانش بشری حیرت‌آور اكنون در هم‌افزایی با فناوری‌های پیشرفته تصویربرداری پزشكی منجر به ارائه خدمات دقیق‌تر و كامل‌تری به پزشكان در رابطه با بیمار شده است. اما با توجه به نوپا بودن این فناوری در كشور چقدر تا ورود هوش مصنوعی به دستگاه‌های سونوگرافی ایران‌ساخت فاصله داریم؟ تقی‌پور در پاسخ این پرسش جام‌جم توضیح می‌دهد: «هوش مصنوعی از سال 2016 در تولید دستگاه‌های سونوگرافی و اكوكاردیوگرافی به كارگرفته شده است و دانشی جوان در حوزه تولید دستگاه‌های اولتراسوند به شمار می‌رود، اما برندهای معدودی موفق شده‌‌اند از این فناوری در دستگاه‌های تصویربرداری خود استفاده کنند. از آنجا كه هدف اصلی ما جلوگیری از خروج ارز از كشور با واردات دستگاه‌های سونوگرافی است و از طرف دیگر برنامه بلندمدت ما برای صادرات گسترده این محصول است، لازم دانستیم تولید خود را مطابق با پیشرفته‌ترین دستگاه‌های تولیدشده در كارخانه‌های بزرگ و شناخته‌شده دنیا آغاز كنیم تا بتوانیم در زمان مناسب وارد بازارهای جهانی نیز بشویم و امیدواریم تا سال 1404/ 2025 یكی از پنج شركت برتر تولیدكننده دستگاه‌های اولتراسوند مجهز به هوش‌ مصنوعی در جهان باشیم.»
وی در ادامه در خصوص ارزش افزوده هوش‌ مصنوعی در دستگاه‌های تولید شده در این مجموعه توضیح می‌دهد: «هوش مصنوعی در شناسایی و بررسی دقیق‌تر در هر دو دستگاه اكوكاردیوگرام و سونوگرافی كاربرد دارد و می‌تواند در تعیین سن جنین، تعیین خوش‌خیم یا
بدخیم‌بودن تومور در سرطان پستان و بسیاری از موارد دیگر كاربرد دارد. ما برای دقیق شدن این فناوری با كمك پزشكان متخصص نرم‌افزارهایی طراحی كردیم و شبكه‌های هوش‌مصنوعی را با بهره‌گیری از فناوری یادگیری ماشین برای كاربردهای مورد نظر آموزش دادیم. به این ترتیب موفق شده‌ایم ساختار جدیدی از شبكه هوش مصنوعی مورد استفاده در دستگاه‌های اولتراسوند را به صورت اختصاصی برای شركتمان طراحی و معرفی كنیم. این فناوری در تمام دستگاه‌های ساخت شركت استفاده می‌شود. نتایج مربوط به تحقیقات توسعه این شبكه هوش مصنوعی در قالب مقاله در یكی از مجلات معتبر علمی آی‌اس‌آی (ISI) با درجه تأثیرگذاری 53/2 منتشر شده است.»