«سمت خدا» یكی از برنامه‌های معارفی سیماست كه پخش آن وارد دهه دوم شده است. رمز ماندگاری آن چیست؟
شناخت یك برنامه تلویزیونی و نحوه ارتباط با مخاطبان در ماندگاری یك برنامه خیلی مهم است. به این معنی كه هر برنامه تلویزیونی بخواهد موفق باشد باید عناصری برای جذب مخاطب داشته باشد. مهم‌تر از همه ایجاد صمیمیت بین مخاطبان است كه به دیده‌شدن و ماندگاری برنامه كمك می‌كند.
 منظورتان این است كه «سمت خدا» توانسته این صمیمیت را با مخاطبان ایجاد كند؟
ما در طول این سال‌ها سعی كرده‌ایم این صمیمت را ایجاد كنیم. ضمن این‌كه تلاش كردیم در جا نزنیم و مدام به روز باشیم. در پارامترهایی ممكن است از نگاه بصری عده‌ای به ما بگویند كه شما همان‌طور كه برنامه را سال 88 سوئیچ می‌كردی، الان هم همان كار را می‌كنید و ساختار برنامه‌تان تغییر نكرده است، اما عناصر خیلی زیادی مدام تغییر كرده و در جهت این‌كه ارتباط مخاطب با ما قطع نشود، در همه این سال‌ها هر لحظه تلاش كردیم.
 دقیقا منظورتان چه تلاشی است؟
می‌تواند تماس و تعامل با مخاطب و خواندن تك‌تك پیام‌هایشان و تا حدودی خواسته‌هایشان را عملی كردن باشد. از طرفی پاسخ به سؤالات شخصی‌شان كه از طریق راه‌اندازی فضای مجازی برای تعامل و پاسخ به سؤالات آنهاست. ما با وجود تعداد بسیاری دنبال‌كننده، همواره سعی كرده‌ایم اغلب دایركت‌ها را پاسخ بدهیم. حتی انتقادها را هم پاسخ می‌دهیم و كامنت‌های منفی را هم پاك نمی‌كنیم. همه این موارد باعث صمیمیت و ایجاد اعتماد مخاطب می‌شود. البته حرف‌هایی را كه خلاف ادب باشد فقط پاك می‌كنیم.
 انتقاد‌پذیر هستید و نظراتشان را در برنامه اعمال می‌كنید؟
انتقادها را می‌شنویم و تا جایی كه امكان داشته باشد، نظراتشان را در برنامه اعمال می‌كنیم. به عنوان مثال اگر انتقادی به مجری یا كارشناس داشته باشند، منتقل می‌كنیم. البته انتقادهای سازنده منظورم است؛ نه غرض شخصی، اما با انتقاد‌كننده با حوصله برخورد می‌كنیم.
 مخاطبان برنامه شما صرفا آدم‌های مذهبی هستند یا این‌كه توانسته‌اید مخاطبان به‌خصوص جوان‌ترها را هم به برنامه جذب كنید؟
مثالی در این باره می‌زنم. مخاطب برنامه كودك، بچه‌ها هستند. اما ممكن است پدربزرگ‌ها هم بیننده آن باشند، بنابراین ما هم خیلی تقسیم‌بندی برای مخاطب نداریم. اما سعی می‌كنیم حرف دین را به گونه‌ای بیان كنیم كه اگر یك نفر كه چندان تعلقات دینی هم نداشته باشد، اما كنترل تلویزیونش گم شود و اتفاقی بیننده برنامه شود، آن حرف به دلش بنشیند. وگرنه كسی كه خیلی تعلقات مذهبی و دینی ندارد دلیل نمی‌بیند كه بیننده برنامه باشد.
 معمولا برنامه‌های مذهبی و معارفی در یك ساختار واحد قرار می‌گیرند و گاهی به تكرار می‌افتند و مشابه هم هستند. شما برای به روز بودن و به تكرار نیفتادن چه تمهیدی اندیشیده‌اید؟
من فكر می‌كنم حتی تكرار موضوعات در برنامه‌ها و تشابهی كه بین آنها ایجاد می‌شود، ناشی از نبود برنامه‌ریزی است. ما سعی كردیم از كارشناسان خاصی در برنامه دعوت كنیم كه در برنامه‌ها دیگر حضور ندارند،
 اما گاهی كارشناسان برنامه شما در شبكه‌های دیگر از جمله شبكه قرآن هم حضور دارند.
به هر حال شبكه قرآن رسالتی دارد كه به آن عمل می‌كند، اما كارشناسان ما را به عنوان مثال در شبكه دو یا سه نمی‌بینید. حتی مجری ما را هم در هیچ شبكه دیگری نمی‌بینید، اما درباره به روز بودن باید عرض كنم كه ساختار برنامه‌هایی از این دست، یكی است و خیلی تفاوت نمی‌توان برایش قائل شد. ما  تلاش می‌كنیم حرف دین را به گونه‌ای بزنیم كه به دل مخاطب بنشیند. برنامه سمت خدا سبكی از قرائت‌های دینی را ارائه می‌كند، بنابراین نوآوری ما در نحوه طرح مباحث است.
 فكر می‌كنید برنامه‌تان چقدر تا به امروز تاثیرگذار بوده؟
اطمینان داشته باشید اگر تاثیرگذار نبود، راهمان را تغییر می‌دادیم. پیام‌هایی برای ما می‌فرستند كه میزان تاثیرگذاری را متوجه می‌شویم.
 از كجا می‌دانید پیام‌ها صادقانه است؟
چون ما پیام‌های مخاطبان را روی آنتن نمی‌خوانیم كه انگیزه ایجاد كند كسی بخواهد بدون صداقت پیام بگذارد. به‌عنوان مثال آقایی پیام داده بود آدم بداخلاقی بوده، اما با دیدن این برنامه و صحبت‌های كارشناسان تغییر كرده یا كسی كه پیام داده به حجاب یا نماز مقید نبوده، اما تغییر كرده؛ بنابراین تلاش ما این است جهان‌بینی آدم‌ها عوض شود.
 كرونا چقدر در برنامه تاثیرگذار بوده؟
ما دنبال توصیه‌های پزشكی نبودیم كه بهداشت را رعایت كنید، بلكه سعی كردیم در این شرایط آرامش را به مخاطب منتقل كنیم و مباحثی را بیان كنیم كه این آرامش را به مردم بدهد. به‌عنوان مثال دوربین را به خانه كارشناسان بردیم و از آنها خواستیم بگویند در مواجهه با مشكلات شخصی و زندگش‌شان چه می‌كنند و از تجربه شخصی خودشان بگویند. همین توصیه‌های آنها برای مردم آرامش‌بخش است.


 شما مجری آرام و به دور از هیجانی هستید. در شرایط كرونا كه همه به نوعی نگران هستند، تغییری در نحوه اجرایتان پیش‌آمده و این‌كه چطور می‌توانید آرامش را به مخاطبان منتقل كنید؟
خیلی در روند برنامه ما تاثیری نگذاشته است. البته كه باید نگرانی و ترس وجود داشته باشد. اصلا دلیل گسترش دوباره كرونا همین است كه نگرانی مردم كم شده و جدی نمی‌گیرند، بنابراین لازم است این نگرانی وجود داشته باشد. اما سعی می‌كنیم خودمان آرام باشیم تا این آرامش را به مخاطبان منتقل كنیم. كسی منكر مشكلات جامعه نیست و همه ما فشارهای بسیاری را تحمل می‌كنیم، اما گفتنش دردی را دوا نمی‌كند. در برنامه هم سعی می‌كنیم استرس به مردم وارد نكنیم، چون به اندازه كافی مردم خبر‌های تلخ می‌شنوند. سمت خدا واقعا مجال و فرصتی است برای تفكر و آرامش. مردم یك ساعت فارغ از هر‌گونه دغدغه و مشكل باشند.
 واقعا توانسته‌اید این آرامش را به مخاطبان منتقل كنید؟
دكتر نوربالا، متخصص اعصاب و روان یكی از دوستان ماست كه به من می‌گوید برنامه شما جزو معدود برنامه‌های آرامش‌بخش تلویزیون است. آن هم در عرصه‌ای كه خبرهای ناگوار به سمت زندگی مردم پمپاژ می‌شود و مردم خسته‌اند.
 شما جزو معدود مجریانی هستید كه آرام و بدون هیاهو فعالیت می‌كنید. آن هم كار در رسانه كه با استرس همراه است. از این همه آرام بودن خسته نشده‌اید و فكر می‌كنید مخاطب همچنان با این شیوه از اجرای شما ارتباط برقرار می‌كند؟
خیلی‌ها به من می‌گویند چرا این‌قدر آرامی. اما حقیقت این است كه به این معنا نیست كه من درون آرامی هم دارم. شاید مجبور باشی یك‌جایی شورش درونت را كتمان كنی و این را بروز ندهی. روایتی هم در این زمینه هست كه می‌گویند: «مومن نشاط و شادمانی در چهره‌اش است و غمش در قلبش.»
جامعه‌ای كه متلاطم و تا این حد ملتهب است، نیاز به آرامش دارد. ما در این برنامه سعی می‌كنیم با رجوع به كلمات خداوند و روایات و احادیث بزرگان این آرامش را به آنها منتقل كنیم.
 فكر می‌كنید سمت خدا چقدر توانسته در این مسیری كه در پیش گرفته موفق عمل كند؟
ما تلاشمان را كردیم و با توجه به نظرات مخاطبان فكر می‌كنم توانسته‌ایم تا حدودی موفق شویم و آرامش را به مردم منتقل كنیم. ضمن این‌كه من مسؤولیت دیگری هم دارم، چون به حرف‌هایی كه روی آنتن می‌زنم باید قلبا باور داشته باشم.
 حالا به همه نكاتی كه روی آنتن می‌گویید باور دارید؟
از بُعد رسانه‌ای اگر به حرف‌هایی كه می‌زنیم باور نداشته باشیم، مخاطب به قدری باهوش است كه خیلی زود متوجه می‌شود. من سال‌هاست از محضر كارشناسان‌مان آموخته‌ام و همه فرمولی در زندگی من شده و من را به یك سبك زندگی رسانده كه از آن راضی‌ام و تاثیراتش را در زندگی می‌بینم. یعنی سختی‌هایی كه ما در زندگی از بعد مادی و معنوی تحمل می‌كنیم، اگر قرآن و اهل‌بیت(ع) و این معارف نباشند، نمی‌توانیم دوام بیاوریم. خوب است فكر كنیم راز آرامش پدرها، مادرها، پدربزرگ و مادربزرگ‌های ما چیست؟ قطعا راز این آرامش در باورشان و اعتقادی كه داشتند، است. یعنی اعتقاد و باور‌های درست در زندگی بركت و آرامش می‌آورد.
 تا به حال برایتان پیش آمده سؤالات و شبهات دینی‌تان را روی آنتن از كارشناسان بپرسید یا این‌كه تلاش می‌كنید سؤالات مردم را فقط بپرسید؟
ما می‌خواهیم به مردم آرامش بدهیم. اگر قرار باشد به چالش بكشیم، سمت خدا دیگر این نخواهد بود. ما سؤالات مردم را در بطن صحبت‌های كارشناسان حل می‌كنیم، اما اگر احساس كنم نكته‌ای كه من مطرح می‌كنم ممكن است سؤالات مردم هم باشد بیان می‌كنم.
 سمت خدا مخاطبان همراهی دارد. با این حال چقدر سعی می‌كنید نسل جدید را هم با خود همراه كنید تا كلام‌تان به دلشان بنشیند؟
سمت خدا یك مجموعه است و این مجموعه مثل یك پازل در كنار هم قرار می‌گیرد و حاصل آن تابلویی است كه ساعت 13 و 30 دقیقه هر روز مقابل چشمان مخاطبان قرار می‌گیرد. هر بخشی مورد توجه یك گروه قرار می‌گیرد. پوشش و ادبیات مجری، ادبیات كارشناس و دكور همه در ابتدا جاذبه‌های تصویری برای مخاطب می‌شود. وقتی دید و به دلش نشست، آن وقت ابزار اصلی ما كه همان معارف اهل بیت(ع) است، برنامه ما را ماندگار می‌كند. سعی كرده‌ایم از زیبایی‌های دین بگوییم و دین را آن‌گونه كه هست معرفی كنیم. ممكن است عده‌ای به نام دین آن را بدنام كرده باشند، اما این موضوع مسؤولیت ما را ساقط نمی‌كند كه از زیبایی‌های دین نگوییم.
 مخاطب این صحبت‌هایتان كه قطعا فقط مردم نیستند؟
قطعا مخاطب ما در كنار مردم، مسؤولان هم هستند؛ در صورتی كه بشنوند. یك وقت‌هایی گوش شنوا وجود ندارد، بنابراین خودمان باید همدلی كنیم. اگر این همدلی وجود نداشته باشد، نمی‌توانیم از بحران‌ها عبور كنیم. ما روزهای اوج كرونا را با همدلی پشت سر گذاشتیم. حضرت آقا فرمودند رزمایش مواسات و همدلی و قصه كلا فرق كرد. در اوج مشكلات همدلی است كه به كمك مردم می‌آید. وگرنه روی مسؤولان نمی‌توان حساب كرد.
 مجریان برنامه‌های معارفی زیر ذره‌بین هستند. این برای شما حسن بوده یا مساله؟
زندگی را سخت می‌كند، اما برای من یك حسن بوده كه خودم را به باورهای مخاطب نزدیك كنم.




از استودیو گلستان تا «سمت خدا»
برنامه «سمت خدا» هر روز حدود ساعت 13 و 30 دقیقه از استودیو گلستان روی آنتن شبكه سه می‌رود. در استودیو گلستان برنامه‌های دیگری هم تولید می‌شود. از جمله برخی برنامه‌های شبكه آموزش و شبكه‌های سه و پنج. به محض ورود به ساختمان و اتاق مهمان كه مقابل حراست قرار دارد، با دبیرانی برخورد می‌كنیم كه برای اجرای برنامه «مدرسه تلویزیونی ایران» منتظر هستند تا نوبت به آنها برسد. حدود یك ساعتی به پخش برنامه مانده است. ترجیح می‌دهم گشتی در ساختمان بزنم. چند نفر با ماسك و دستكش وارد شده و با تب‌سنج همه افراد داخل ساختمان را چك می‌كنند. به هر‌كدام از آنها نیز مایع ضدعفونی می‌دهند و استودیوها را ضدعفونی می‌كنند.
 استودیو سمت خدا در پشت رژی و اتاق فرمان برنامه شبكه آموزش قرار دارد. پله‌ها را كه پایین می‌رویم وارد استودیوی برنامه می‌شویم. دكور برنامه بسیار ساده است و فقط یك ساعت دیواری كنار آن قرار دارد. در كنار دكور این برنامه، دكور برنامه‌های «دست‌خط» و «گام دوم» هم قرار گرفته است. سه دوربین در نقاط مختلف استودیو قرار گرفته است. كم‌كم عوامل وارد استودیو و اتاق رژی می‌شوند. حجت‌الاسلام سید‌جواد بهشتی، كارشناس دینی وارد ساختمان شده و پیش از برنامه برای اقامه نماز به نمازخانه ساختمان می‌رود. تهیه‌كننده از راه می‌رسد و سرگرم هماهنگی برای آغاز برنامه است. نیم‌ساعتی به پخش مانده كه مجری نیز از راه می‌رسد و تهیه‌كننده كتابی را برای معرفی به او می‌دهد. حدود شش دقیقه به آنتن مانده كه مجری گریم مختصری شده و وارد استودیو می‌شود. تیتراژ برنامه با صدای محمد صالح‌علاء پخش می‌شود و مجری و مهمان مقابل هم قرار گرفته و درباره موضوع برنامه صحبت كوتاهی می‌كنند. نجم‌الدین شریعتی جزو معدود مجریانی است كه گوشی ندارد و ما بین صحبت‌های مهمان هم نمی‌پرد و در كمال آرامش پای صحبت‌های كارشناس می‌نشیند. به همین دلیل است رهبر معظم انقلاب به او گفته‌اند كه مستمع و شنونده خوبی است. برنامه با روایات و احادیثی درباره «سلام» آغاز می‌شود و كارشناس درباره فواید و ثواب سلام گفتن احادیثی را روایت می‌كند. در ادامه مجری كتابی را معرفی می‌كند و وله‌ای پخش می‌شود و برنامه ادامه پیدا می‌كند. در طول این یك ساعت تهیه‌كننده و عوامل اتاق فرمان نگاهشان به مانیتورهاست. با این وجود هیچ‌كدام استرس برنامه زنده را ندارند. آرامش در این گروه موج می‌زند. هر كسی مشغول انجام وظیفه خود است و برنامه به همین منوال به پایان می‌رسد. ما هم فرصتی پیدا می‌كنیم تا با تهیه‌كننده و مجری برنامه گپ بزنیم.