به روز شدن توافق ایران و روسیه
محمدجواد ظریف دیروز در حاشیه جلسه هیات‌دولت در ارائه گزارشی از سفر به روسیه در روز سه‌شنبه به مذاکرات 5/4‌ساعته خود با مقامات روسیه اشاره کرد و گفت: این مذاکرات مثبت بود و در نهایت با روس‌ها درباره نوع تمدید همکاری‌های 10‌ساله به توافق رسیدیم.
وی با بیان این‌که قرارداد همکاری ۱۰‌ساله بین ایران و روسیه که در دولت اصلاحات امضا شده بود، تاکنون دوبار و هر بار پنج ‌سال تمدید شده‌است، عنوان کرد: این قرارداد، هشت ‌ماه دیگر تمام می‌شود و اگر کسی مخالفت نکند، خود به خود ۵‌سال دیگر تمدید می‌شود، اما بهتر دیدیم یک قرارداد جامع راهبردی دراز مدت تدوین و به‌روز شود.ظریف تاکید کرد: این قرارداد پس از امضاء برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌شود.
اما سرگئی لاوروف که سه‌شنبه‌شب پس از دیدار با محمدجواد ظریف در جمع خبرنگاران صحبت می‌کرد، توضیحات بیشتری درباره توافق تهران و مسکو داده‌است.
به گزارش تسنیم و به‌نقل از خبرگزاری تاس، سرگئی لاوروف اعلام کرد تجدید و به‌روزرسانی توافق‌نامه مربوط به مبنای روابط و اصول همکاری‌ها بین روسیه و ایران مربوط به سال‌2001، با در نظر گرفتن چالش‌ها و تهدیدهای کنونی به رؤسای جمهور دو کشور پیشنهاد خواهد شد.
وی توضیح داد: تمدید این توافق‌نامه را همیشه می‌توان انجام داد، ولی امروز ما توافق کردیم که 20‌سال زمان بسیار طولانی است و زمان آن رسیده که این سند بازنگری و تجدید شود، چرا که در طول 20‌سال گذشته، در عرصه بین‌المللی تغییرات جدی و عمیقی در زمینه اقتصادی و سیاسی رخ داده و همچنین از لحاظ تهدیدات امنیتی برای کل بشریت، چالش‌های جدیدی به وجود آمده‌است.
به‌گفته وی، تهدیدهای جدید شامل تروریسم و انواع دیگر جرایم سازمان‌یافته، تغییرات آب‌وهوایی و ویروس‌هایی است که امروزه برای همه یک تهدید محسوب می‌شود.
‌توافقی که لاوروف و ظریف به آن اشاره کرده‌اند قانون معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه است که ۲۲ اسفند ۱۳۷۹ برابر 12 مارس ۲۰۰۱ تنظیم شد. این قانون ۱۶ دی ۱۳۸۰ در مجلس تصویب و ۲۷ دی همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید. ‌این معاهده برای مدت ۱۰‌سال منعقد و در صورتی که هیچ یک از طرفین حداقل یک سال قبل از پایان اعتبار آن به صورت کتبی طرف دیگر را ‌از قصد خود پیرامون قطع اعتبار معاهده مطلع نکند، خود به خود برای دوره‌های پنج‌ساله بعدی تمدید می‌شود.
ادامه واکنش‌ها به همکاری 25 ساله ایران و چین
ایران و روسیه در حالی به دنبال توافق بلند‌مدت هستند که در روزهای اخیر خبرهای مربوط به سند همکاری 25‌ساله ایران و چین به یکی از سوژه‌های داغ رسانه‌های داخلی و بین‌المللی تبدیل شده‌است.
در همین راستا در یکی از جدیدترین تحلیل‌های رسانه‌های آمریکایی، دیروز روزنامه واشنگتن‌‌پست در گزارشی نوشت: سیاست فشار حداکثری ترامپ نتیجه‌ای نداشت مگر سوق دادن ایران به سوی چین.
واشنگتن‌پست نوشت: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای حداکثر فشار بر ایران، در دستیابی به هدف خود ناکام مانده و این سیاست باعث نشده تا ایران به مذاکره مجدد در مورد برنامه هسته‌ای خود روی آورد.
به نوشته این روزنامه، این اقدام باعث تغییر سیاست منطقه‌ای ایران نشده و به سقوط حکومت هم منجر نشده‌است بلکه حالا ممکن است این سیاست ضربه شدیدی را به منافع ایالات‌متحده وارد کند؛ چرا که ایران ممکن است برای حل مشکلات اقتصادی خود به سوی چین گرایش پیدا کند و چین موقعیت مهمی در منطقه بیابد.
علاوه بر انتشار چنین تحلیل‌های رسانه‌ای، مقامات آمریکایی نیز به صراحت مخالفت خود با همکاری ایران و چین را نشان داده‌اند.
به عنوان مثال مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا که در روزهای اخیر به لندن رفته بود اعلام کرد در دیدار با بوریس جانسون، نخست‌وزیر و دامینیک راب، وزیر خارجه انگلیس درباره مسائل امنیتی و اقتصادی گفت‌وگو کرده‌است؛ مسائلی که چین و ایران از محورهای آن بوده‌اند.
برایان هوک،‌نماینده ویژه آمریکا در امور ایران هم در روزهای اخیر با انتشار یادداشتی، ایران و چین را دوقلوهای تمامیت‌خواه خوانده بود؛ موضوعی که البته با واکنش محمد کشاورززاده، سفیر ایران در پکن مواجه شد. وی در این‌باره نوشت: ویکتور هوگو نویسنده شهیر فرانسوی در کتاب بینوایان شخصیتی به‌نام بازرس ژاور را خلق کرده که مصداق آن را در زمان حاضر به وضوح در شخصیت برخی افراد می‌توان دید. بازرس ژاور (نماینده ویژه) که دچار روان‌پریشی است در نهایت مجبور به خودکشی می‌شود. ژاور خود را مظهر نور و عدالت و حقیقت می‌دانست.
همکاری‌های منطقه‌ای
البته در کنار توافقات راهبردی با قدرت‌های بزرگی چون چین و روسیه، همکاری با کشورهای همسایه و عضویت در سازمان‌ها و توافقات منطقه‌ای نیز از دیگر سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران است که می‌تواند نقش مهمی در خنثی کردن توطئه‌های دشمنان داشته باشد.
چند وقت قبل بود که محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور در واکنش به برخی انتقادات نسبت به همکاری‌های 25 ساله ایران و چین گفت: در ایران، روابط با چین مورد حمایت مسؤولان است و همچنین مذاکراتی با این شرایط با کشور روسیه و برخی همسایگان داریم.
وزیر خارجه هم دیروز روابط با همسایگان را برای مقابله با تحریم‌های آمریکا و امنیت منطقه مهم دانست و گفت: همسایگان نقش اول را در سیاست خارجی هر کشوری ایفا می‌کنند. امروز که آمریکایی‌ها به قول خودشان با سیاست فشار حداکثری، انواع تحریم‌های ظالمانه را علیه ملت ایران اعمال کرده‌اند، همسایگان اهمیت ویژه و فوق‌العاده‌تری پیدا می‌کنند.
وی افزود: به استثنای دو یا سه همسایه که آنها هم خودشان مایل به همکاری نیستند، ایران با دیگر کشور‌ها مثل ترکیه، روسیه، عراق، افغانستان، پاکستان و بسیاری از کشور‌های حاشیه خلیج فارس روابطی بسیار خوب دارد به طوری که در تاریخ چند دهه اخیر بی نظیر است.
علاوه بر روابط با همسایگان، پیمان‌های منطقه‌ای نیز برای مقابله با سیاست‌های آمریکا اهمیتی ویژه‌ دارد که جمهوری اسلامی ایران از مدتی قبل بر همین اساس طرح صلح هرمز را ارائه کرده که بیشتر یک پیمان امنیتی است. اما در کنار آن برخی دیگر از پیمان‌های منطقه‌ای از جمله سازمان همکاری شانگهای است که عضویت ایران در آنها می‌تواند به گسترش روابط با کشورهای دوست و همچنین شکست سیاست‌های آمریکا منجر شود.
اتفاقا عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، یکی از مسائلی بود که در سفر ظریف به روسیه مطرح شد و لاوروف در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران گفت: روسیه هیچ مشکلی برای عضویت تمام و کمال ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای نمی‌بیند و در زمان حاضر روی این مساله کار می‌کنیم و این وضعیت با توافق جمعی همه کشورهای عضو میسر خواهد شد.



توافق‌ راهبردی کشورها در جهان
 انعقاد توافق‌های دوجانبه بر مبنای مشارکت استراتژیک بیانگر جهتگیری‏های سیاسی كشورها در صحنه جهانی و معیاری برای سنجش استقلال و نقش‌آفرینی آنها برای حضور در عرصه بین‏المللی است و براساس آن، رفتار دولت‌ها در برابر یكدیگر ارزیابی می‏شود. این مشارکت به این مفهوم است که کشورها منافع مشترک خود را تعریف و برای رسیدن به منافع و اهداف مشترک برنامه‌ریزی بلند مدت داشته‌باشند تا بتوانند از آن بهره ببرند.
در حال حاضر بسیاری از کشورها روابط استراتژیک خود را با مجموعه‌‌ای از دولت‌ها در عرصه بین‌المللی تنظیم می‌کنند. مثلا چین با 80 کشور و روسیه با 70 کشور قرارداد بلندمدت مشارکت استراتژیک دارند. همکاری‌های روسیه و چین، روسیه و هند، چین و آمریکا، افغانستان و آمریکا و افغانستان و ترکیه از نمونه‌های دیگر این نوع همکاری‌های استراتژیک است.
رابطه میان ایران و چین نیز که پیش‌نویس آن در هیات وزیران به تصویب رسیده، از نوع مشارکت استراتژیک است. شرایط جدیدی که برای نوع همکاری‌های بلندمدت ایران و چین در مسیر تحقق قرارگرفته، البته مخالفانی هم دارد و عمده این مخالفت‌ها به‌ویژه در عرصه منطقه‌ای ناشی از هراس این کشورها از افزایش قدرت سیاسی و اقتصادی ایران است. نکته قابل تامل این‌که عربستان سعودی و امارات که به عنوان کشورهای منتقد این قرارداد شناخته می‌شوند، توافقات همکاری بلندمدت مشابهی با چین دارند؛ طوری که عربستان مذاکراتی را از سال 2018 با محوریت محمد بن سلمان با چین آغاز کرده‌است.
جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه در دو دهه اخیر حضوری فزاینده‌ در صحنه‌های منطقه‌ای و بین المللی داشته و از سویی دیگر چین هم برای رسیدن به قدرت اول اقتصادی در دهه پیش رو در تلاش است. طبعا این دو اتفاق برای آمریکا که چین را به عنوان رقیب اقتصادی و ایران را به عنوان رقیب سیاسی خود می‌داند، چندان خوشایند نیست. هم ایران و هم چین در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی در معرض تحریم‌های آمریکا قرار دارند و طبیعی است رسیدن به این تفاهم و اجرایی کردن آن، مانعی جدی بر سر طرح‌های آمریکایی در منطقه و عرصه بین‌المللی ایجاد خواهد کرد.



اهمیت روابط منطقه‌ای
مهدی سعادتی / عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
براساس تدابیر رهبر انقلاب، سیاست قطعی ایران در عرصه بین‌المللی بر مبنای عزت، حکمت و مصلحت است و در این حیطه ما می‌توانیم روابط خود را با همه دولت‌ها به‌جز رژیم صهیونیستی و آمریکا برقرار کنیم. با این وصف غرب به‌ویژه در داستان برجام و همچنین پروتکل الحاقی آزمایش خوبی نشان نداد. در چنین شرایطی ایران می‌تواند با نشان دادن الگوی جدیدی از همکاری‌های اقتصادی براساس منافع خود گام بردارد.
در این حوزه البته کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی از وزیر خارجه دعوت کرد و در صحبت‌های صورت‌گرفته از آقای ظریف خواسته شد تلاش‌های دیپلماسی خود را در مسیر گسترش روابط اقتصادی و همچنین شکست تحریم‌‌ها متمرکز کند. موضوع قرارداد با چین از اقدامات خوبی است که در این زمینه انجام‌شده و البته باید در نظر گرفت که این توافق در نهایت باید از سوی مجلس تایید شود. به‌هرحال این نوع مناسبات، حتما به نفع کشور و براساس منافع متقابل و موازنه برد- برد است. این نکته‌ای است که البته در گذشته تا حدودی از آن غفلت شده‌بود. این نوع تعاملات در عرصه سیاسی و اقتصادی را می‌توان در حوزه‌‌های دیگر مثل روابط با همسایگان ازجمله کشورهای حاشیه‌ای خلیج‌فارس، پاکستان،‌ عمان و ... دنبال کرد.



ایران منتظر غرب نمی‌ماند
حسین نقوی حسینی، نماینده پیشین مجلس
آمریکایی‌ها تصورشان این بود که با فشار حداکثری می‌توانند جمهوری اسلامی را به عنوان کشوری منزوی و بدون متحد در منطقه و عرصه بین‌المللی معرفی کنند و به مطالبه اصلی خودشان که مذاکره برای توافق بد هست، برسند.
انتظارشان این است که ایران با این محدودیت‌‌ها دچار مشکلات فراوان شود و کشوری نتواند با ایران مراوده داشته‌باشد. اما ایران با فعالیت دیپلماسی که داشت و ارتباطاتی که با دوستان سنتی خود در عرصه بین‌المللی برقرار کرد توانست وارد یک توافق بسیار مهم طولانی با چین به عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی دنیا شود. این مساله، حصار آمریکایی‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را شکست. به همین جهت آمریکایی‌ها از این قرارداد خیلی ناراحت و عصبانی هستند و رسانه‌های آمریکایی تبلیغات منفی زیادی علیه ایران و چین و این قرارداد به‌راه انداختند. حتی کار به جایی رسید که پمپئو، وزیر خارجه آمریکا از این قرارداد به عنوان قرارداد ترکمنچای یاد کرد. بنابراین جمهوری اسلامی ایران نشان داد قادر است با کشورهای مهم دنیا وارد مذاکرات و توافقات طولانی شود. امیدواریم که نتیجه مذاکره با روسیه هم امیدبخش باشد. اما در نهایت این الگوی خیلی خوبی برای همکاری ایران با سایر کشورهاست. در عرصه بین‌المللی ما دوستان قدیمی زیادی داریم که در طول 40 سال گذشته با ایران کار کردند و می‌توانیم با آنها به توافقات خوبی برسیم و همکاری‌های بلند‌مدتی را به شکل شایسته تعریف کنیم.
این توافقات می‌تواند شامل کشورهای منطقه و همسایگان باشند و هم می‌تواند شامل خارج از منطقه باشد تا زمینه همکاری‌های بلندمدت با این کشورها فراهم شود. ادامه این روند باعث مایوس شدن همیشگی آمریکایی‌ها خواهدشد. آنها باید بدانند ایران منتظر غرب و آمریکا نخواهد ماند. ما منافع مختلف اقتصادی در دنیا داریم که یکی از این حوزه‌ها غرب است؛ اما در کنار آن حوزه‌های اقتصادی مختلف دیگری در شرق آسیا، شبه قاره هند، هند، آمریکای لاتین و آفریقا نیز وجود دارد که می‌تواند زمینه همکاری‌های گسترده ایران را با این کشورها و مناطق اقتصادی فراهم کند.