خدمت به شهید خدمت
حالا حدود 6 ماه از شیوع بیماری کرونا می‌گذرد اما ماجرای شهید‌خواندن مدافعان سلامت مربوط به همان روزهای ابتدایی است. بیستم اسفند سال گذشته سعید نمکی، وزیر بهداشت و درمان در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب درخواست کردند متوفیان کادر درمان را که در صف مبارزه با کرونا قرار دارند، شهید خدمت محسوب کنند. در بخشی از این نامه آمده‌است: «از آنجا که این عزیزان جان‌برکف همچون مدافعان حرم در دفاع از حریم سلامت مردم جانفشانی کرده‌اند، از حضرت‌عالی تقاضا دارم موافقت فرمایید جان‌باختگان تیم پرستاری، پزشکی و خدماتی بخش‌های مراقبت از بیماران کرونایی به‌عنوان شهید محسوب گردند.» پیرو این نامه، رهبر معظم انقلاب با پیشنهاد سعید نمکی مبنی بر شهید خدمت‌خواندن جانباختگان کادر پزشکی، پرستاری، بهداشتی و خدماتی در خدمت‌رسانی به بیماران مبتلا به ویروس کرونا موافقت فرمودند.
اما وقتی برای اولین‌بار به صورت رسمی تعداد جانباختگان کادر درمانی بر اثر ابتلا به کرونا اعلام شد ماجرای شهید خدمت‌خواندن مدافعان سلامت دوباره سر باز کرد. آمارهای ارائه شده توسط تامین اجتماعی و دانشگاه‌های علوم پزشکی از شهرهای مختلف به سازمان نظام‌پزشکی گواهی می‌داد تا دوم تیر امسال 120 نفر از کادر درمان و مدافعان سلامت بر اثر کرونا جان باختند و این در حالی بود که تا 23 تیرماه یعنی حدود 20 روز بعد از آمار اولیه فقط پنج نفر از مدافعان سلامت در گلزار شهدای بهشت زهرا(س) تدفین شدند و اگر قانون را معیار پذیرش خواسته وزیر بهداشت و درمان بدانیم باید طبق آن، شهدای خدمت در گلزار شهدا تدفین می‌شدند.



وعده‌های بلاتکلیف
آیین‌نامه «تعیین مصادیق احراز شهید و ایثارگر» مصوب اردیبهشت ۹۳ است. براساس این آیین‌نامه کسی که جان خود را در راه تکوین، شکوفایی، دفاع و حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و کیان جمهوری اسلامی ایران و استقلال و تمامیت ارضی کشور، مقابله با تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضدانقلاب و اشرار نثار نموده یا می‌نماید شهید محسوب می‌شود. براساس این آیین‌نامه همچنین کسی که از نظر مأموریت، وظایف و اهداف تعیین شده همانند شهید است، ولی از لحاظ شرایط وقوع یا محل شهادت متفاوت است  این فرد نیز در صورت جان باختن در حکم شهید محسوب می‌شود. بنابر اعلام پیشین سعید اوحدی، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز شهدای سلامت در «حکم شهید» محسوب می‌شوند و براساس ماده ۳ آیین‌نامه تعیین و احراز مصادیق عملی شهید، شهدای عرصه سلامت با عنوان «شهید خدمت» و در حکم شهید محسوب می‌شوند. ماجرا اما در زمان ابلاغ این آیین‌نامه است. سعید اوحدی پیش از این به مهر گفته‌بود « تا پایان تیرماه روند ثبت متوفیان مدافع سلامت انجام و این افراد به عنوان شهید خدمت محسوب می‌شوند.» حالا اما با گذشت ماه‌ها از موافقت رهبر معظم انقلاب با این موضوع و وجود قانون مشخص و روشن برای آن، موضوع شهید محسوب شدن مدافعان سلامت همچنان به نتیجه نهایی نرسیده و علی‌رغم وعده‌های مسؤولان هنوز حکمی تحت عنوان شهید خدمت برای این افراد صادر نشده‌است.



بنیاد شهید منتظر است
انتقاد از عملی‌نشدن وعده‌ها تنها به سوی بنیاد شهید نبود و حمیدرضا حبیب‌اللهی، سخنگوی معاونت بهداشت و درمان بنیاد شهید و امور ایثارگران و مدیرکل کمیسیون پزشکی بنیاد شهید هم در گفت‌وگویی با تسنیم «از مشخص‌نشدن وضعیت رسیدگی به پرونده شهدای مدافع سلامت» گلایه داشت. او گفته‌بود: «دستورالعمل شهید خدمت هنوز نیامده و به خاطر این‌که آیین‌نامه‌ای تصویب نشده هیچ وظیفه‌ای برای بنیاد شهید هنوز مشخص نشده‌است؛ به همین دلیل است سؤالاتی مطرح می‌شود که آیا به خانواده پرسنلی که بر اثر این ضایعه فوت کرده‌اند به شکل سابق حقوق داده شده‌است یا خیر؟»  
توپ کندی و تعلل در این رابطه به زمین وزارت بهداشت و درمان افتاده‌بود. این‌که آیا حرفی که از طرف وزارت بهداشت برای شهید خدمت محسوب شدن کادر درمان زده شد و برایش استقبال مردمی هم اتفاق افتاد، به نتیجه رسیده‌است؟ از قرار آیین‌نامه تعیین مصادیق و احکام برای این شهدای خدمت کادر درمان دست وزارتخانه بود که باید تصویب می‌شد. حمیدرضا حبیب‌اللهی هم در رابطه با وضعیت این آیین‌نامه گفته‌بود «ما پیگیری کرده‌ایم و آنها هم هنوز درگیر مشخص کردن مصادیق هستند.» این گفته‌ها همین چند روز پیش هم از سوی رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران به نوعی تکرار شد. سعید اوحدی در برنامه‌ای تلویزیونی در رابطه با این موضوع گفت: «‌هفتم مرداد ماه آیین‌نامه‌ای تنظیم شد برای شهدای عرصه سلامت که براساس آن کمیته‌ای تشکیل شود در عرصه ملی به ریاست وزیر بهداشت و درمان. اعضای این کمیته شامل بنیاد شهید، سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی کشور است. روال کار به این شکل است که پرونده‌ها به این کمیته ارجاع و بعد از تصمیم‌گیری به بنیاد شهید منتقل می‌شود. متناظر با این کمیته در استان‌ها به ریاست دانشگاه علوم پزشکی تشکیل می‌شود. تقاضای من از وزارت بهداشت و درمان این است که به‌دلیل آن‌که ما در بنیاد شهید درباره سرنوشت پرونده‌ها مورد سؤال قرار می‌گیریم، هر‌چه سریع‌تر این کمیته‌ها تشکیل بشود.» اشاره او در قالب تقاضا از وزارت بهداشت به تعلل تشکیل نشدن این کمیته‌ها در دانشگاه علوم پزشکی است.



آیین‌نامه‌ها کافی نیست
فارغ از بی‌توجهی به زمان انجام این کار، نظام پزشکی هم از برخی مصادیق شهید خدمت تلقی شدن مدافعان سلامت گلایه دارد. آنها می‌گویند مصادیق شهید خدمت تعیین شده از سوی کمیته متولی کافی نیست.
محمدرضا ظفرقندی با اشاره به برخی از اشکالات موجود اعلام کرده « یکی از اشکالات این طرح این است که پزشکان بخش خصوصی در آن دیده نشده‌اند که دراین باره اعتراض کردیم.» هرچند آن‌طور که از حرف‌های رئیس سازمان نظام پزشکی برمی‌آید، اشکالات این طرح محدود به نادیده گرفتن پزشکان بخش خصوصی نیست و در عین حال پزشکان بخش دولتی هم که در بخش‌هایی به جز بخش‌های ویژه کرونا فعالیت می‌کنند، در آن کمرنگ دیده شده و در این دستورالعمل بخش‌هایی مانند رادیولوژی، آزمایشگاه و... به صورت کمرنگ دیده شده‌بود.
 از سوی دیگر ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، درباره تعیین تکلیف شدن وضعیت حکم شهادت مدافعان سلامت به عنوان شهید خدمت که هنوز عملی نشده، به جام‌جم می‌گوید:« پزشکان، پرستاران و کادر بهداشت و درمان فداکاری کردند و وظیفه ماست که خدمات مناسبی به خانواده شهدای سلامت بدهیم.» به گفته حریرچی، برای نهایی کردن اسامی شهدای سلامت روز گذشته، جلسه شورای رسیدگی به شهدای سلامت کادر درمان، با اعضای کمیته کشوری کرونا برگزار شده‌است. در این نشست، تصمیماتی درباره خانواده‌ها گرفته‌شده که معاون کل وزارت بهداشت، رسانه‌ای شدن آن را به بعد از تصمیم‌گیری نهایی، موکول می‌کند.



قاب تلخ کرونا
روایت جانفشانی‌های کادر سلامت در دوره کرونا کم نیست. از دوری چند ماهه مادران از فرزندانشان به دلیل ازدحام مراکز بیمارستانی بگیرید تا فداکاری پزشکانی که جان عزیزشان را در این راه از دست دادند. اما یکی از تلخ‌ترین قاب‌های بیماری کرونا از ابتدا تا امروز سرنوشت غم‌انگیز زوج پزشک اصفهانی است که تنها فرزندشان را به دلیل ابتلا به ویروس کرونا از دست دادند.
ویانا دختر هشت ساله دکتر کیوان محمدی و دکتر فهیمه ثابت از پزشکان مدافع سلامت بیمارستان امین و خورشید اصفهان است که کرونا جان او را در کودکی گرفت. دختر هشت ساله این زوج مدافع سلامت که به صورت داوطلبانه در قسمت بیماران کرونایی بیمارستان الزهرا اصفهان مشغول به فعالیت بودند، بر اثر بیماری کرونا درگذشت تا دوم شهریور با حضور کادر درمان بیمارستان الزهرا ویانای هشت ساله روی دست‌های پزشکان و همکاران پدر تشییع شود و در باغ‌رضوان اصفهان برای همیشه آرام بگیرد. تنها نگرانی کادر درمان هراس از مرگ و بیماری نیست و یکی از دل‌نگرانی‌های بزرگ این جامعه هراس از ابتلای نزدیکان‌شان به واسطه حضور آنها در مراکز پرخطر است.



شوری که گذشت و وعده‌هایی که ماند
در تعداد شهدای مدافعان سلامت هم آمارهای متفاوتی وجود دارد. اما آمار مراجع رسمی را می‌شود در گفته‌های سعید نمکی، وزیر بهداشت و درمان که دو روز پیش عنوان شد، به دست آورد.
سعید نمکی در حاشیه مراسم گرامیداشت روز پزشک گفته‌بود: «‌تعداد شهدای ثبت شده از جامعه پزشکی تا امروز حدود ۱۶۴ نفر است.  البته موارد جدیدی اعلام شده که در دست بررسی است و امیدواریم خداوند روح همه این عزیزان را با سالار شهیدان محشور کند.» همین تعداد هم اما به باور بسیاری نسبت به کشورهای دیگر آمار قابل توجهی است.
علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران در مورد فرسودگی کادر درمانی در مقابله با کرونا، هشدار داد و گفت: « آمار تطبیقی نشان می‌دهد ایران، آمریکا و روسیه سه کشوری هستند که میزان ابتلای کادر درمان در این کشورها بیشتر است و میزان ابتلای کادر درمان در ایران به ویروس کرونا نسبت به استانداردجهانی بالاتر رفته‌است.»
آمار روزانه ابتلا حالا یک هفته‌ای است که رو به کاهش است. تخت‌های بیمارستانی آرام آرام خلوت‌تر شده‌اند و میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی آن‌طور که مسؤولان می‌گویند قابل قبول‌تر از گذشته است. روز پزشک هم گذشته است تا آن شور هیجانی حمایتی از جامعه پزشکی نیز همراه آمارهای روزانه کاهش پیدا کند.
تعلل در تحقق وعده‌های بنیاد شهید در تایید حکم شهید خدمت برای مدافعان سلامت همراه با بهبود نسبی وضعیت کادر درمانی با توجه به تجربه‌های قبلی این ذهنیت را پیش می‌آورد که نکند این وعده هم مانند اتفاق‌های گذشته مشمول زمان شود و همه چیز زیر گرد فراموشی از یاد برود.