آب‌هایی که جلوی چشم‌مان هدر می‌روند
روان‌آب‌های ناشی از بارش‌های جوی در شهرهای كشور نقش موثری برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، كاهش فرونشست زمین، رفع خشكسالی و تامین آب فضای سبز دارند كه استحصال آن نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی اصولی است.
در حال حاضر بسیاری از بارش‌ها در مناطق مختلف کشور به خاطر تبخیر و غیر قابل نفوذبودن به مجموعه آب‌های زیرزمینی نمی‌رسند و از بین می‌روند و با این که بارها در مورد این موضوع هشدار داده شده اما کاملا مشخص است مسئولان برنامه‌ای برای جمع‌آوری و استحصال آنها ندارند. طی چند روز اخیر و با بارش‌های خوبی که در اکثر استان‌های کشور رخ داد، کمی از نگرانی‌ها در رابطه با خشکسالی‌ها کاسته شد. اما همان طور که بارها اعلام شده، این مقدار بارش نمی‌تواند چاره‌ای برای درد کم‌آبی باشد و باید پرسید
چرا هر بارش می‌تواند به سیلابی تبدیل شود یا در بعد کوچک‌تر، آب در کوچه و خیابان راه بیفتد ولی همین آب‌ها را نمی‌توان مهار و حفظ کرد. هر سال در فصل‌های پاییز و زمستان با بارش‌های رگباری شاهد جاری‌شدن سیلاب‌های زیادی در استان‌های مختلف هستیم.
این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که مهار روان‌آب‌های ناشی از بارندگی‌ها در دشت‌ها و مناطق بیابانی می‌تواند به حفظ خاك و بهبود وضعیت آن و نیز افزایش منابع و ذخایر زیرزمینی دشت‌ها كمك كند. وقوع سیلاب‌ها در استان‌های کم‌آبی همچون کرمان، هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان نشان می‌دهد هیچ برنامه‌ای برای مهار روان‌آب‌ها وجود ندارد. به عنوان مثال در دو دوره خشکسالی در هرمزگان هر سال 42سانتی‌متر سطح آب در منابع آب زیرزمینی پایین‌تر رفته و بیش از 450هزار میلیون متر مکعب اضافه از این منابع برداشت شده است. برای این که به اهمیت آب‌های روان پی ببریم به اصفهان سفر می‌کنیم. جایی که حدود 5000متر فضای سبز دارد و برای آبیاری این وسعت فضای سبز در طول سال به 50میلیون متر مكعب آب نیاز است. متوسط بارندگی در اصفهان سالانه 130میلی‌متر است كه با احتساب تبخیر 30میلی‌متر، حدود 100میلی‌متر آن به درون زمین فرو می‌رود اما به سفره‌های درونی نفوذ نمی‌كند.
كارشناسان امور آب معتقدند اكنون برنامه‌ای برای جمع‌آوری و استحصال آب‌های سطحی در شهر‌ها به ویژه كلانشهرهای كشور وجود ندارد و این مهم باید در دستور كار مدیران شهری قرار گیرد. همچنین بیشتر روان‌آب‌های انتقال‌یافته از پشت بام‌ها به معابر شهری به دلیل آسفالت‌بودن معابر تبخیر می‌شود و شهرداری‌ها باید برنامه‌ای برای انتقال این آب‌ها به سفره‌های زیرزمینی داشته باشد تا بر اثر آن، چاه‌هایی كه از آنها برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود، آب مورد نیاز را داشته باشند. این در حالی است كه بر اساس آمار موجود حدود 17استان كشور با مشكل بی‌آبی و كمبود آب روبه‌رو هستند.
رضا نقیلو - کارشناس محیط‌زیست
چرا هر بارش می‌تواند به سیلابی تبدیل شود یا در بعد کوچک‌تر، آب در کوچه و خیابان راه بیفتد ولی همین آب‌ها را نمی‌توان مهار و حفظ کرد. هر سال در فصل‌های پاییز و زمستان با بارش‌های رگباری شاهد جاری‌شدن سیلاب‌های زیادی در استان‌های مختلف هستیم.
این اتفاقات در شرایطی رخ می‌دهد که مهار روان‌آب‌های ناشی از بارندگی‌ها در دشت‌ها و مناطق بیابانی می‌تواند به حفظ خاك و بهبود وضعیت آن و نیز افزایش منابع و ذخایر زیرزمینی دشت‌ها كمك كند. وقوع سیلاب‌ها در استان‌های کم‌آبی همچون کرمان، هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان نشان می‌دهد هیچ برنامه‌ای برای مهار روان‌آب‌ها وجود ندارد. به عنوان مثال در دو دوره خشکسالی در هرمزگان هر سال 42سانتی‌متر سطح آب در منابع آب زیرزمینی پایین‌تر رفته و بیش از 450هزار میلیون متر مکعب اضافه از این منابع برداشت شده است. برای این که به اهمیت آب‌های روان پی ببریم به اصفهان سفر می‌کنیم. جایی که حدود 5000متر فضای سبز دارد و برای آبیاری این وسعت فضای سبز در طول سال به 50میلیون متر مكعب آب نیاز است. متوسط بارندگی در اصفهان سالانه 130میلی‌متر است كه با احتساب تبخیر 30میلی‌متر، حدود 100میلی‌متر آن به درون زمین فرو می‌رود اما به سفره‌های درونی نفوذ نمی‌كند.
كارشناسان امور آب معتقدند اكنون برنامه‌ای برای جمع‌آوری و استحصال آب‌های سطحی در شهر‌ها به ویژه كلانشهرهای كشور وجود ندارد و این مهم باید در دستور كار مدیران شهری قرار گیرد. همچنین بیشتر روان‌آب‌های انتقال‌یافته از پشت بام‌ها به معابر شهری به دلیل آسفالت‌بودن معابر تبخیر می‌شود و شهرداری‌ها باید برنامه‌ای برای انتقال این آب‌ها به سفره‌های زیرزمینی داشته باشد تا بر اثر آن، چاه‌هایی كه از آنها برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود، آب مورد نیاز را داشته باشند. این در حالی است كه بر اساس آمار موجود حدود 17استان كشور با مشكل بی‌آبی و كمبود آب روبه‌رو هستند.
رضا نقیلو - کارشناس محیط‌زیست
ضمیمه کلیک
تیتر خبرها
