بیمارستان‌هایی که باید بستری شوند!
این گزارش، روایت یک فرسودگی قدیمی است که مثل ساقه‌های بالارونده گیاه عشقه، سال‌های طولانی است که پیکر بیمارستان‌ها را پوشانده است. آمارهای به‌روز شده وزارت بهداشت، گویای فرسودگی70 درصد بیمارستان‌های کشور و نشستن گرد فرسودگی بر چهره80 درصد بیمارستان‌های تهران است؛ دو آماری که عمق خطرآفرین بودن مراکز درمانی کشور را به‌خوبی به تصویر می‌کشد. بیمارستان‌ها و مراکز درمانی فقط مکانی برای تیمار بیماران نیستند بلکه یکی از مهم‌ترین عناصر شهری به شمار می‌آیند که در شرایط عادی باید انواع خدمات را به ساده‌ترین شکل ارائه دهند و در بحران‌های طبیعی مثل سیل، زلزله یا در بحران‌های انسان‌ساز مثل جنگ و انفجار نیز بی‌‌وقفه به کمک‌رسانی و درمان مشغول باشند که از این حیث جایگاهی مشابه مراکز مخابرات، ایستگاه‌های آتش‌نشانی و مقرهای پلیس دارند که باید تا آخرین لحظه به مردم خدمت‌رسانی کنند. با وجود این وظیفه خطیر اما بیمارستان‌ها خود از فرسودگی‌شان نالانند به طوری که در مورد برخی از آنها بیم فرو ریختن هنگام زلزله یا سایر حوادث غیرمترقبه می‌رود.
در سال‌های اخیر دو حادثه دلخراش که بازتاب فراوانی نیز داشت، سبب شد تا ایمنی و تاب‌آوری مراکز درمانی مورد توجه قرار گیرد. اول تخریب کامل بیمارستان نوساز امام خمینی(ره) در اسلام آباد غرب در پی زلزله آبان96 و دومی آتش‌سوزی و انفجار مرگبار در کلینیک سینا اطهر تهران در تیر99. اتفاق اول که کمتر از یک سال پس از افتتاح بیمارستان رخ داد، نمادی از تخلفات پیمانکاری درساخت و ساز و نبود نظارت بود و اتفاق دوم نیز ناشی از بی‌اعتنایی نسبت به ایمنی و برق‌کشی استاندارد که به نوبه خود به نمادی از بی‌مسئولیتی و سهل‌انگاری تبدیل شد. اما به گواه اظهارات مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت، بیمارستان‌های زیادی در کشور مشغول ارائه خدمت هستند که هرکدام می‌توانند بمب‌های ساعتی تلقی شوند، مثل بیمارستان سوختگی شهید مطهری در پایتخت که به گفته امیر ساکی تا به حال10بار اخطار آتش‌نشانی گرفته؛ اخطاری که نشانه بالا بودن امکان وقوع حریق در این مرکز درمانی است. حالا فرض کنید بیمارستان مخصوص بیماران سوخته، خودش بسوزد؛
آیا این اوج بحران نیست؟
زمین‌گیری در ایستگاه بودجه در بودجه 1401 برای حوزه سلامت بیش از 195هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شد که نسبت به سال 1400 تا 29درصد افزایش یافت. از این میزان بودجه نیز بیش از 75درصد به حوزه درمان اختصاص داده شد که روشن می‌کند سهم بهداشت و امورعمرانی چقدر کوچک در نظر گرفته شده است. بی‌دلیل نیست که امیر ساکی، مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت می‌گوید: «اعتبارات عمرانی حوزه سلامت باید حداقل سه برابر بودجه فعلی باشد».
برای نوسازی و ایمن‌سازی بیمارستان‌های فرسوده کشور اعداد و ارقام درشتی مورد نیاز است. همچنین برای تعویض تخت‌های فرسوده که به گفته ساکی اکنون حدود 50هزار تخت است. برای جایگزین کردن تخت‌های فرسوده بیمارستانی با قیمت‌های امروز بیش از 150هزار میلیارد تومان مورد نیاز است که این مقام مسئول در وزارت بهداشت توضیح می‌دهد: «تامین آن نیازمند حمایت جدی سازمان برنامه و بودجه و مجلس است».
البته در حوزه تخریب بیمارستان‌های فرسوده و ساخت مراکز جایگزین به ارقامی به مراتب بیشتر از این نیاز است، چراکه طبق آمار رسمی وزارت بهداشت بیش از 90درصد بیمارستان‌های فرسوده کشور امکان مقاوم‌سازی ندارند و حتما باید تخریب و نوسازی شوند. هزینه‌های این جایگزینی اما کلان است به‌طوری که سال 98 معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: «ساخت بیمارستان به‌ازای هر تخت از800 میلیون تا یک میلیارد تومان برای دولت هزینه دارد که اگر هزینه‌های تجهیز نیز به این رقم اضافه شود به عددی حدود 5/1میلیارد تومان برای هر تخت بیمارستانی هم خواهیم رسید».
به این ترتیب برای ساخت یک بیمارستان 100تختخوابی با در نظر گرفتن قیمت‌های سال 98 به بیش از 1500میلیارد تومان بودجه نیاز است که البته این رقم اکنون چند برابر شده و بودجه‌های فعلی توان لازم برای پوشش دهی آن را ندارد.
حرکت به سوی ایمنی در برابر حریق
برای ساخت بیمارستان، استانداردهای سختگیرانه‌ای وجود دارد از جمله این که ابعاد زمین و مشخصات کالبدی آن مثل جنس خاک و عوارض مصنوعی همچون قنات یا قرارگیری در حریم لوله‌های گاز، آب یا برق فشار قوی مورد بررسی قرار می‌گیرد. هندسه زمین، محوطه و فضاهای پیرامونی، ورودی‌های بیمارستان، فضاهای سبز و حتی نازک‌کاری‌های ساختمان نیز هرکدام ریزه‌کاری‌های فراوان مهندسی دارند. همه این اقدامات برای تحقق دو نوع ایمنی انجام می‌شود: ایمنی در برابر لرزش و ایمنی در برابر حریق. آتش سوزی می‌تواند یک بنا را به عاقبت ساختمان پلاسکوی تهران دچار کند که درواقع ریزشی هولناک بود. بنابراین ایمنی در برابر حریق از استانداردهای حتمی مراکز درمانی است. البته برخی از بیمارستان‌های کشور مثل چند مورد از بیمارستان‌های اصفهان که 100و120ساله‌اند یا در همین تهران که عمرشان به زمان پهلوی اول می‌رسد به دلیل قدیمی بودن ساختار، امکان مجهز شدن به سیستم‌های نوین حریق را ندارند، هرچند جلال ملکی سخنگوی آتش‌نشانی تهران به ما توضیح می‌دهد که « ایمن سازی این قبیل بیمارستان‌ها نیز میسر است ولی نیاز به کار بیشتر دارد تا تجهیزاتی مثل منبع آب، دستگاه دمنده و پله‌های فرار ساخته شود». با این حال سیاست وزارت بهداشت در سال‌های اخیر بیش از آن که مقاوم سازی بیمارستان‌های سن بالا باشد، تخریب و نوسازی آنهاست چراکه به گفته مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت « ترمیم هر بیمارستان بسته به حجم عملیات از 30درصد تا 50درصد هزینه ساخت یک بیمارستان جدید است».
با این حال وزارت بهداشت پس از حادثه آتش‌سوزی و انفجار کلینیک سینا اطهر که 19کشته برجای گذاشت به گفته سخنگوی آتش‌نشانی تهران «توجه ویژه‌ای به ایمنی در برابر حریق دارد به طوری که دریافت تاییدیه آتش‌نشانی برای همه مراکز درمانی اعم از بیمارستان، درمانگاه، کلینیک، مطب و آزمایشگاه را الزامی کرده که بخشی از 1300مرکز فعال، این تاییدیه را دریافت کرده‌اند و بیش از 400مرکز نیز در شرف اقدام هستند». با این حال فرسودگی بیمارستان‌ها موضوعی ورای ایمنی در برابر حریق است که مسئولان سازمان برنامه و بودجه و خصوصا نمایندگان مجلس در روزهایی که لایحه بودجه سال 1402 را بررسی می‌کنند، باید به آن توجه ویژه داشته باشند.
آوید طالبیان - گروه جامعه
آیا این اوج بحران نیست؟
زمین‌گیری در ایستگاه بودجه در بودجه 1401 برای حوزه سلامت بیش از 195هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شد که نسبت به سال 1400 تا 29درصد افزایش یافت. از این میزان بودجه نیز بیش از 75درصد به حوزه درمان اختصاص داده شد که روشن می‌کند سهم بهداشت و امورعمرانی چقدر کوچک در نظر گرفته شده است. بی‌دلیل نیست که امیر ساکی، مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت می‌گوید: «اعتبارات عمرانی حوزه سلامت باید حداقل سه برابر بودجه فعلی باشد».
برای نوسازی و ایمن‌سازی بیمارستان‌های فرسوده کشور اعداد و ارقام درشتی مورد نیاز است. همچنین برای تعویض تخت‌های فرسوده که به گفته ساکی اکنون حدود 50هزار تخت است. برای جایگزین کردن تخت‌های فرسوده بیمارستانی با قیمت‌های امروز بیش از 150هزار میلیارد تومان مورد نیاز است که این مقام مسئول در وزارت بهداشت توضیح می‌دهد: «تامین آن نیازمند حمایت جدی سازمان برنامه و بودجه و مجلس است».
البته در حوزه تخریب بیمارستان‌های فرسوده و ساخت مراکز جایگزین به ارقامی به مراتب بیشتر از این نیاز است، چراکه طبق آمار رسمی وزارت بهداشت بیش از 90درصد بیمارستان‌های فرسوده کشور امکان مقاوم‌سازی ندارند و حتما باید تخریب و نوسازی شوند. هزینه‌های این جایگزینی اما کلان است به‌طوری که سال 98 معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: «ساخت بیمارستان به‌ازای هر تخت از800 میلیون تا یک میلیارد تومان برای دولت هزینه دارد که اگر هزینه‌های تجهیز نیز به این رقم اضافه شود به عددی حدود 5/1میلیارد تومان برای هر تخت بیمارستانی هم خواهیم رسید».
به این ترتیب برای ساخت یک بیمارستان 100تختخوابی با در نظر گرفتن قیمت‌های سال 98 به بیش از 1500میلیارد تومان بودجه نیاز است که البته این رقم اکنون چند برابر شده و بودجه‌های فعلی توان لازم برای پوشش دهی آن را ندارد.
حرکت به سوی ایمنی در برابر حریق
برای ساخت بیمارستان، استانداردهای سختگیرانه‌ای وجود دارد از جمله این که ابعاد زمین و مشخصات کالبدی آن مثل جنس خاک و عوارض مصنوعی همچون قنات یا قرارگیری در حریم لوله‌های گاز، آب یا برق فشار قوی مورد بررسی قرار می‌گیرد. هندسه زمین، محوطه و فضاهای پیرامونی، ورودی‌های بیمارستان، فضاهای سبز و حتی نازک‌کاری‌های ساختمان نیز هرکدام ریزه‌کاری‌های فراوان مهندسی دارند. همه این اقدامات برای تحقق دو نوع ایمنی انجام می‌شود: ایمنی در برابر لرزش و ایمنی در برابر حریق. آتش سوزی می‌تواند یک بنا را به عاقبت ساختمان پلاسکوی تهران دچار کند که درواقع ریزشی هولناک بود. بنابراین ایمنی در برابر حریق از استانداردهای حتمی مراکز درمانی است. البته برخی از بیمارستان‌های کشور مثل چند مورد از بیمارستان‌های اصفهان که 100و120ساله‌اند یا در همین تهران که عمرشان به زمان پهلوی اول می‌رسد به دلیل قدیمی بودن ساختار، امکان مجهز شدن به سیستم‌های نوین حریق را ندارند، هرچند جلال ملکی سخنگوی آتش‌نشانی تهران به ما توضیح می‌دهد که « ایمن سازی این قبیل بیمارستان‌ها نیز میسر است ولی نیاز به کار بیشتر دارد تا تجهیزاتی مثل منبع آب، دستگاه دمنده و پله‌های فرار ساخته شود». با این حال سیاست وزارت بهداشت در سال‌های اخیر بیش از آن که مقاوم سازی بیمارستان‌های سن بالا باشد، تخریب و نوسازی آنهاست چراکه به گفته مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت « ترمیم هر بیمارستان بسته به حجم عملیات از 30درصد تا 50درصد هزینه ساخت یک بیمارستان جدید است».
با این حال وزارت بهداشت پس از حادثه آتش‌سوزی و انفجار کلینیک سینا اطهر که 19کشته برجای گذاشت به گفته سخنگوی آتش‌نشانی تهران «توجه ویژه‌ای به ایمنی در برابر حریق دارد به طوری که دریافت تاییدیه آتش‌نشانی برای همه مراکز درمانی اعم از بیمارستان، درمانگاه، کلینیک، مطب و آزمایشگاه را الزامی کرده که بخشی از 1300مرکز فعال، این تاییدیه را دریافت کرده‌اند و بیش از 400مرکز نیز در شرف اقدام هستند». با این حال فرسودگی بیمارستان‌ها موضوعی ورای ایمنی در برابر حریق است که مسئولان سازمان برنامه و بودجه و خصوصا نمایندگان مجلس در روزهایی که لایحه بودجه سال 1402 را بررسی می‌کنند، باید به آن توجه ویژه داشته باشند.
آوید طالبیان - گروه جامعه
