یکی از ایرادات بزرگ بیشتر دانش‌آموختگان دانشگاه‌های ما در این روزگار این است که آنها فارسی نوشتن را به خوبی بلد نیستند. خیلی از جوانان و حتی میانسالان امروز در زمان نگارش یک نامه ساده دچار مشکل می‌شوند. وقتی می‌خواهند نامه رسمی ‌و اداری بنویسند، آنچنان خود را در گیر و دار جملات پیچیده و عجیب و غریب گرفتار می‌کنند که خودشان هم از نوشتن پشیمان می‌شوند و وقتی هم که می‌خواهند نامه‌ای صمیمانه به یکی از آشنایان و دوستان خود بنویسند یا به او پیامی ‌بفرستند، میان احساسات خود و آنچه می‌نگارند، فاصله‌ای بعید و بزرگ احساس می‌کنند. 
اگر اهل خواندن اسناد تاریخی یا نوشته‌های قدیمی ‌باشید، می‌دانید که بخش قابل توجهی از این اسناد به نامه‌های اشخاص اختصاص دارد. برخی از این نامه‌ها، نامه‌های رسمی‌ و دیوانی است و در آن احکام حکومتی قید شده است، برخی دیگر از این نامه‌ها را نامه‌های اشخاص عادی یا دست کم نه چندان مشهور و مهم به هم تشکیل می‌دهد. یک بازاری به بازاری دیگر، یک شوهر دور افتاده از زن و زندگی به همسرش، یک تاجر به دست‌اندرکاران تجارت خانه‌اش و... چیزی که در اغلب این نامه‌ها جالب توجه است، این است که حتی افراد عادی و نه چندان باسواد هم در ارائه مکنونات قلبی و احساسات خود، در بیان مقصودشان و در استفاده از زبان فارسی بخصوص بهره‌مندی از شاهد مثال‌هایی چون شعر و ضرب المثل در زمان مناسب، تبحر داشته‌اند.
شاید دلیل اصلی این تسلط و آگاهی بر زبان فارسی و راز و رمزهایش این باشد که همه آنها شاگردان سعدی بوده‌اند. می‌دانیم که نظام سنتی تعلیم و تربیت در دوره‌های پیش از مدرنیزاسیون با خواندن گلستان آغاز می‌شد. یعنی دانش‌آموزان در همان ابتدای ورود به مرحله خواندن و نوشتن، بهترین، پاکیزه‌ترین و شیرین‌ترین متن نثر فارسی را در برابر خود داشتند و بدون این‌که خود بدانند همان زمان که تازه قرار بود فارسی بیاموزند، در کلاس زیبانویسی و درست‌نویسی استاد مسلم زبان فارسی در طول تاریخ یعنی سعدی درس می‌آموختند. گلستان البته کتابی است شامل حکایت‌ها و اندرزهای اخلاقی و آموزش راه‌هایی برای درست زیستن، یعنی دانش‌آموزان دوران قدیم، همزمان هم درس اخلاق و هم درس نثر پاکیزه را در مکتب سعدی می‌آموختند. درسی هم که در کودکی آموخته شود تا پایان با انسان هست و به همین دلیل است که نسل قدیم، این‌قدر زیبا، درست و بهنجار می‌نویسد و هرچه از این سنت زیبا یعنی گلستان‌خوانی در دوران ابتدایی فاصله گرفته‌ایم، میزان احاطه نسل‌های جدید بر زبان فارسی و شیرین کاری‌های آن کمتر و کمتر شده است و در این میان، گرته‌برداری و تقلید کورکورانه رسانه‌ها از متون انگلیسی و فرانسوی و تکرار دستور زبان آنها به دست مترجمان کم‌سواد در متون رسانه‌ای و دانشگاهی، باعث شده است که نسل امروز ما تقریبا خیلی کم فارسی درست را بدانند و بنویسند. پیشنهاد ما این است که برای این‌که بتوانید خودتان این ضعف را جبران کنید و کمی‌ به راز و رمزها و زیبایی‌های فارسی‌نویسی آشنا شوید، دست کم یک بار گلستان را از اول تا آخر بخوانید. باور کنید ضرر نخواهید کرد و حال روح و جان‌تان با شیرین کاری‌های سعدی بهتر خواهد شد. 

انسیه موسویان | شاعر و پژوهشگر